قمار جو بایدن در پرونده هسته‌ای ایران

به گزارش اقتصاد نیوز، درحالی که مذاکرات احیای برجام در وین وارد مرحله نهایی شده و ایران و ۵+۱ برای رسیدن به توافق نیازمند تصمیمات سیاسی دولت‌ها هستند، گمانه‌زنی درباره ارکان و کلیات توافق و حتی جزئیات فنی آن میان کارشناسان و تحلیلگران به مرور داغ‌تر می‌شود. 

احیای برجام ممکن است در واشنگتن برای دولت بایدن که اواخر امسال با انتخابات میان‌دوره‌ای مواجه است، مناقشه برانگیز شود. با این حال کاخ سفید معتقد است می‌تواند توافق با ایران را به عنوان یک «دستاورد دیپلماتیک حیاتی برای رفع بحران ناشی از اقدام دونالد ترامپ که می‌توانست به فاجعه ختم شود» به افکار عمومی بفروشد. علاوه بر این توافق با ایران پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم دیگری دارد که از جمله مهمترین آن‌ها، بازگشت بشکه‌های نفت ایران به بازار جهانی نفت است که سال ۲۰۲۱ را صعودی به پایان رساند. تعدیل قیمت نفت می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر فشار تورمی اقتصاد آمریکا داشته باشد و از این طریق بخشی از محبوبیت اجتماعی از دست رفته جو بایدن را احیا کند.

این نکته‌ای است که از نگاه ایلان برمن، معاون شورای سیاست خارجی آمریکا دور نمانده است. این کارشناس امنیتی حوزه خاورمیانه و آسیای مرکزی در مقاله‌ای برای وال‌استریت‌ژورنال استدلال کرده است که تورم و قیمت بالای نفت به بایدن انگیزه ای برای یک معامله ضعیف با ایران می دهد. برمن نوشته بود: واقعیت سیاسی این است که برای دولت بایدن که در انتخابات داخلی با مشکل مواجه است، حتی یک معامله بد با ایران می‌تواند راه نجاتی برای دولت بایدن باشد. 

وی می افزاید: یک دلیل عمده آن به نفت مربوط می شود. همانطور که اداره انرژی ایالات متحده اشاره کرده است، "قیمت نفت در بیشتر سال 2021 افزایش یافت، به طوری که قیمت نفت خام برنت به طور متوسط   71 دلار [هر بشکه] برای سال در مقایسه با 42 دلار در هر بشکه در سال 2020 بود." امروز قیمت نفت خام در بازار جهانی حتی بالاتر است، نزدیک به 85 دلار و هر بشکه.

این افزایش محرک مهمی برای کاهش محبوبیت رئیس جمهور بوده است. مقامات دولتی به دنبال یافتن راهی برای کاهش قیمت ها و کاهش هزینه هایی هستند که آمریکایی ها در پمپ‌ها می پردازند. ایران می تواند بخشی از راه حلی را که به دنبال آن هستند ارائه دهد.

تحلیلگران پیش بینی می کنند که ایران می تواند تولید نفت خود را در مدت کوتاهی افزایش دهد. مقامات ایرانی پیش از این اعلام کرده اند که قصد دارند تا اوایل بهار امسال تولید خود را به سطح چهار میلیون بشکه در روز یعنی سطح قبل از تحریم ها افزایش دهند.

چنین افزایشی می تواند تفاوت واقعی در بازار امروز ایجاد کند. افزودن ذخایر ایران به میزان قابل توجهی مقدار نفت خام موجود را افزایش می دهد و در نتیجه می تواند قیمت جهانی نفت را تا 10 درصد کاهش دهد. این سناریو به کاهش تحریم‌های فعلی آمریکا علیه ایران بستگی دارد که دولت بایدن می‌تواند انجام دهد.

این محاسباتی است که اکنون کاخ سفید با آن روبروست. هرگونه توافق با ایران، صرف نظر از اینکه چقدر ضعیف باشد، توجیه کافی برای دولت بایدن برای شروع لغو تحریم ها، به ویژه صنعت نفت ایران، فراهم می کند. اگر این اتفاق بیفتد، نفت خام ایران به بازار سرازیر می‌شود، عرضه موجود بالا می‌رود و قیمت نهایی نفت (و در نتیجه محصولات تصفیه‌شده مانند بنزین) کاهش می‌یابد. و این به نوبه خود حداقل مقداری از فشار تورمی و اقتصادی را که پرزیدنت بایدن در داخل با آن مواجه است کاهش خواهد داد.

با این حال، سیدنی ماچفسکی در مطلبی برای وال استریت‌ژورنال پاسخی به این مقاله ایلان برمن در همین روزنامه داده و نوشته است: «اگر بایدن به ما اجازه دهد در خانه حفاری کنیم، به نفت ایران نیاز نداریم». ماچفسکی در پاسخ نوشته است: رئیس جمهور باید دستورات اجرایی فاجعه بار خود را لغو کند. پرزیدنت بایدن باید دستورات اجرایی فاجعه بار را لغو کند و به ایالات متحده اجازه دهد تا تولید نفت خام خود را افزایش دهد.

خطرات سیاسی توافق برای بایدن

با توجه به مخالفت جمهوری‌خواهان و برخی چهره‌های محافظه‌کار دموکرات با برجام، ریسک‌های سیاسی ناشی از توافق برای دولت بایدن جدی خوواهد بود. به نوشته نیویورک‌تایمز، از نظر پرزیدنت بایدن، بازگرداندن توافق - و همراه با آن، محدودیت‌های توانایی هسته‌ای ایران - به یک وعده تبلیغاتی بزرگ جامه عمل می‌پوشاند اما خطرات سیاسی قابل توجهی نیز به همراه دارد. هیچ جمهوری خواه در سال 2015 به این توافق رأی نداد و احیای آن تقریباً به یک موضوع تبلیغاتی در انتخابات میان دوره ای تبدیل خواهد شد.

یک مقام ارشد گفت، توافق جدید، مانند توافق اولیه، توسعه موشکی ایران را محدود نخواهد کرد و فعالیت‌های [ادعایی] منطقه‌ای تهران را متوقف نخواهد کرد؛ مواردی که برخی از دموکرات‌ها و تقریباً همه جمهوری‌خواهان خواستار آن شده‌اند.

این مقام ارشد وزارت امور خارجه گفت، علیرغم این کاستی ها، آقای بایدن آماده بازگشت به توافقنامه 2015 و «گرفتن تصمیمات سیاسی لازم برای دستیابی به این هدف است». همچنین در حالی که مقامات آمریکایی هیچ جزئیاتی ارائه نکردند، بازگرداندن کامل توافق قدیمی به این معنی است که  تمام محدودیت‌های هسته‌ای ایران همچنان در سال 2030 منقضی می‌شود . سال گذشته، آنتونی جی. بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا قول داد که پس از بازگرداندن توافق قدیمی، ایالات متحده به دنبال  توافقی "طولانی تر و قوی تر" خواهد بود . ایده‌ای که مقامات ایرانی صریحاً رد کرده‌اند.

به نوشته نیویورک‌تایمز بزرگ‌ترین آسیب‌پذیری سیاسی آقای بایدن در حال حاضر ممکن است این باشد که با احیای توافق قدیمی، او در بهترین حالت یک مهلت هشت ساله می‌خرد. دنیس راس، مذاکره کننده قدیمی خاورمیانه که در زمان دولت اوباما در کاخ سفید بر سیاست ایران نظارت می کرد، گفت: شما برای مقابله با مشکلی که به تعویق افتاده است، زمان می خرید. این مسئله را از بین نمی برد، به تعویق می‌اندازد." با این حال، آقای راس گفت، این توافق مانع شکل‌گیری یک رقابت تسلیحاتی هسته‌ای در منطقه خواهد شد.

احیای برجام در گرو تصمیمات سیاسی

این در حالی است که مقامات دولت بایدن در آخرین اظهارات خود درباره مذاکرات،  خوشبین‌تر از همیشه به نظر می‌رسند و می‌گویند «مذاکرات احیای برجام به مرحله نهایی رسیده» و ایران، آمریکا و دیگر قدرت‌های جهانی در آستانه توافقی برای بازگشت به برجام قرار دارند، با این حال دولت بایدن مدعی است که   این دولت جدید در تهران است که باید تصمیم بگیرد آیا پس از ماه‌ها مذاکرات، مایل است بسیاری از تجهیزات تولید هسته‌ای خود را در ازای لغو تحریم‌ها از بین ببرد یا خیر.

دیوید ای.سنگر، لارا جیکز و فرناز فصیحی خبرنگاران نیویورک‌تایمز گزارش داده‌اند که یک مقام ارشد وزارت امور خارجه در گفتگو با خبرنگاران در واشنگتن اظهار داشت که مذاکرات به نقطه‌ای رسیده است که رهبران سیاسی باید تصمیم بگیرند که آیا با اجرای عناصر کلیدی توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ موافقت می‌کنند یا خیر .

مقامات دولت بایدن هشدار دادند که «مشخص نیست آیا توافق نهایی حاصل خواهد شد یا خیر»، و برخی عمیقاً تردید دارند که ایران در نهایت با شرایطی که اکنون مورد بحث قرار می‌گیرد موافقت کند، اما این مقام وزارت امور خارجه گفت که «در صورت اتخاذ سریع این تصمیمات، می توانیم مسیری را برای رسیدن به توافق ببینیم». 

این مقام مدعی شد: «اکنون زمان آن است که ایران تصمیم بگیرد که آیا آمادگی اتخاذ این تصمیمات را دارد یا خیر». یک مقام ارشد دیگر دولت بایدن نیز گفت که «مذاکرات به مرحله تصمیم‌گیری رسیده است». هر دو مقام به دلیل حساسیت مذاکرات به شرط ناشناس ماندن صحبت کردند.

این مقام وزارت امور خارجه گفت که مذاکرات برای بازگرداندن توافقنامه 2015 "در مرحله نهایی" است و "همه طرف ها" باید متعهد شوند که به پایبندی کامل برگردند. در ایران، علی اکبر صالحی، رئیس سابق سازمان انرژی اتمی کشور و یکی از بازیگران اصلی مذاکرات اولیه، در یک کنفرانس انرژی گفت: «به نظر می‌رسد که مذاکرات هسته‌ای به نتیجه نهایی خواهد رسید که ما در ذهن داریم».

با این حال، به ادعای این روزنامه بازگشت به توافق مطمئناً باعث خشم نیروهای رادیکال در ایران در ایران می‌شود که هشدار داده‌اند زمانی که آقای بایدن دیگر رئیس‌جمهور نیست، ایالات متحده ممکن است دوباره از این توافق خارج شود. آنها به دنبال تضمین کتبی بودند که ایالات متحده هرگز از این توافق خارج نخواهد شد، چیزی که آقای بایدن گفته است نمی تواند ارائه دهد.

تبادل زندانیان

نیویورک‌تایمز مدعی است: به گفته دو نفر از آشنایان با مذاکرات، به نظر می رسد آمریکا و ایران به توافق مبادله زندانیان برای آزادی چهار شهروند آمریکایی در ازای آزادی ایرانیانی که به دلیل [ادعایی] نقض تحریم ها محکوم شده اند، نزدیک هستند. این مقام ارشد وزارت امور خارجه گفت که اگر آمریکایی‌ها آزاد نشوند، نمی‌توان توافقی با ایران را متصور بود و وزارت خارجه ایران متعاقباً اعلام کرد که برای تبادل زندانیان با آمریکا آماده است.