کردها در آینده پسااسد؛ مانور ترکیه بر گسل‌های قومی در شام/ آیا آنکارا و واشنگتن هم‌صدا می‌شوند؟

به گزارش اقتصادنیوز، جنگ داخلی 13 ساله سوریه در دسامبر به طور ناگهانی پایان یافت، زمانی که شورشیان وابسته به گروه اسلامی "هیئت تحریرالشام" (HTS) از دژهای خود در شمال غرب کشور به سمت جنوب پیشروی کردند و باعث سقوط دولت بشار اسد شدند.

در مدت چند هفته، دولتی که شش دهه بر سر کار بود به پایان رسید. هیئت تحریرالشام، تحت رهبری احمد الشرع عملگرایی که اکنون حکومت سوریه را هدایت می‌کند. با این حال، سوالات بسیاری در مورد اینکه چگونه الشرع کشوری متنوع و پرتنش را متحد خواهد کرد، آیا قادر به مهار عناصر سخت‌گیر هیئت تحریرالشام خواهد بود و آیا می‌تواند حمایت دیگر جوامع سوریه را جلب کند و رویکردی معتدل داشته باشد؟ این عبارات بخشی از یادداشت فارن افرز است که اقتصادنیوز آن را در سه بخش ترجمه کرده که بخش نخست در ادامه آمده است.

اهرم تازه واشنگتن در شام

یکی از عدم قطعیت‌های اصلی در آینده سوریه، نقش دخالت ایالات متحده در این کشور است. از سال 2014، واشنگتن از یک دولت خودمختار دو فاکتور در شمال‌شرق سوریه که عمدتاً از گروه‌های قومی کردی تشکیل شده ، حمایت کرده است، اما نه به طور انحصاری. این ائتلاف که تحت نام "نیروهای دموکراتیک سوریه" (SDF) شناخته می‌شود، از هرج و مرج ناشی از جنگ داخلی سوریه استفاده کرد تا یک منطقه حائل در امتداد مرز با ترکیه ایجاد کند.

نیروهای دموکراتیک سوریه علیه نیروهای اسد، گروه‌های وابسته به ترکیه، گروه‌های مرتبط با القاعده و به طور ویژه گروه تروریستی داعش (ISIS) مبارزه کردند. نیروهای ایالات متحده به طور نزدیک با نیروهای دموکراتیک سوریه همکاری داشتند تا داعش را از آخرین پناهگاه‌های خود در سوریه بیرون کنند. ایالات متحده در حال حاضر حدود 2 هزار سرباز و پیمانکار در حدود دوازده پایگاه عملیاتی و کوچک در شرق سوریه مستقر کرده تا از تلاش‌های جاری نیروهای دموکراتیک سوریه برای نابودی داعش و جلوگیری از حملات ترکیه پشتیبانی کند.

با وجود این حمایت، داعش هنوز در سوریه به فعالیت خود ادامه می‌دهد. با این حال، با سقوط دولت اسد، ایالات متحده اکنون می‌تواند با شریک احتمالا مؤثرتر و با نفوذتری در مبارزه با بقایای داعش همکاری کند؛ دولت جدید سوریه در دمشق. همکاری بیشتر، چه مستقیم و چه غیرمستقیم، با این دولت تازه تأسیس می‌تواند امنیت منطقه‌ای را تقویت کرده، به پایان درگیری‌های جاری در شرق سوریه کمک کند و نیاز ایالات متحده به منابع در این کشور را کاهش دهد.

دونالد ترامپ مدت‌هاست که از دخالت‌های آمریکا در منازعات خارجی، به ویژه در خاورمیانه، انتقاد کرده است. همکاری با دولت انتقالی جدید در دمشق به ایالات متحده این امکان را می‌دهد که خروج خود را از سوریه بر اساس شرایط خود رقم بزند. در همین راستا، بسیاری از مقامات و تحلیلگران آمریکایی، اداره خودمختار در شمال‌شرق سوریه را به عنوان شریک قابل اعتماد در تضمین "شکست پایدار" داعش در کشور می‌دانند.

تنش در شمال شرق سوریه

با این حال، نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF)، شاخه نظامی اداره کردی، نتوانسته‌اند گروه تروریستی داعش را ریشه‌کن کنند. شش سال پس از تصرف آخرین پایگاه داعش توسط این گروه در سوریه، این گروه همچنان در مرکز و شرق سوریه به فعالیت خود ادامه می‌دهد. اقدامات نیروهای دموکراتیک سوریه باعث ایجاد نارضایتی در میان جوامع عرب محلی شده است. نیروهای دموکراتیک سوریه که به شدت تحت کنترل "یگان‌های مدافع خلق" (YPG)، گروه شبه‌نظامی کردی، هستند، به کشتارهای فراقانونی، دستگیری‌های غیرقانونی غیرنظامیان عرب، اخاذی از عرب‌هایی که به دنبال اطلاعات یا آزادی بستگان خود بودند، استخدام اجباری جوانان عرب، تحریف سیستم آموزشی برای هم‌راستا کردن آن با اهداف سیاسی یگان‌های مدافع خلق و استخدام بسیاری از جنگجویان غیرسوری کردی متهم شده‌اند. این اقدامات باعث شده برخی از محلی‌ها به داعش پناه ببرند. هرچند این افراطی‌گری‌ها در مناطقی که یگان‌های کرد رهبری نیروهای دموکراتیک سوریه را بر عهده دارد، تنش‌های زیادی ایجاد کرده است.

گروه‌های سوری دموکراتیک (SDF) با مشکلات متعددی روبه‌رو هستند که شامل تنش‌های مداوم میان ترکیه و یگان‌های مدافع خلق (YPG) می‌شود. یگان‌های خلق به طور متناوب به مواضع ترکیه در سوریه و ترکیه حملات انجام می‌دهد که دیدگاه ترکیه مبنی بر تروریستی بودن این گروه را تقویت می‌کند. در پاسخ، نیروهای نظامی ترکیه و شبه‌نظامیان سوری تحت حمایت ترکیه به طور فعال به آزار و اذیت این گروه در شمال سوریه می‌پردازند.

این درگیری‌ها توجه و منابع نیروهای دموکراتیک سوریه را از نبرد با داعش در مناطق جنوبی‌تر منحرف می‌کند. اقدامات کردهای سوری موجب نارضایتی میان جوامع عربی شده است. در اواخر فوریه، یکی از رهبران کرد خواستار آتش‌بس با ترکیه شد. عبدالله اوجالان، رهبر حزب کارگران کردستان (PKK) -که یک گروه مسلح کرد است و به یگان‌های خلق متصل است و مدت‌ها با دولت ترکیه می‌جنگید،- از جنگجویان وفادار به خود خواست تا سلاح‌هایشان را زمین بگذارند و جنگ با ترکیه را متوقف کنند. رهبران یگان‌های خلق کرد این درخواست را رد کردند و تأکید کردند که این درخواست به گروه آنها تعلق ندارد. ترکیه آماده نیست که سیاست خود را تغییر دهد و به یک منطقه خودمختار کرد در سوریه که کردها نقش عمده‌ای در آن ایفا می‌کند، تن دهد.

استراتژی ترامپ برای شام پسا اسد

ادارات مختلف ایالات متحده از زمان ریاست‌جمهوری باراک اوباما سعی کرده‌اند هم از گروه مسلح کرد سوری در مبارزه با داعش حمایت کنند و هم به نگرانی‌ها و خواسته‌های آنکارا توجه کنند. چتر حمایتی نظامی ایالات متحده از یگان‌های مدافع خلق در برابر حملات ترکیه در شرق سوریه باعث شده که جنگجویان این گروه و دولت خودمختاری که آن‌ها تأسیس کرده‌اند، هر گونه سازش با ترکیه یا دولت جدید دمشق را رد کنند. این وضعیت موجود به داعش فضای بیشتری برای فعالیت می‌دهد و باعث ادامه درگیری‌ها می‌شود.

برای حفظ شراکت با نیروهای دموکراتیک سوریه، دولت ترامپ باید از گروه‌های کرد در نبردهای آینده‌شان با ترکیه حمایت کند. بین سال‌های 2023 و 2024، دولت بایدن به طور غیرعلنی تعداد نیروهای آمریکایی را در شرق سوریه به حدود 2000 نفر دو برابر کرد تا این نیروها بتوانند گشت‌زنی‌هایشان را تا مرز ترکیه گسترش دهند، مناطقی که با فشارهای ترکیه روبه‌رو هستند اما درگیر فعل و انفعال‌های داعش نیستند. در دسامبر، وقتی شورشیان سوری دولت اسد را سرنگون کردند، شبه‌نظامیان تحت حمایت ترکیه و پهپادهای ترکیه به مواضع کردها در نزدیکی کوبانی حمله کردند. ترامپ نیازی به اعزام نیروهای بیشتر به سوریه نخواهد داشت، اما باید با تأمین بودجه بیشتر از کردها حمایت کند.

نیروهای دموکراتیک سوریه به واشنگتن وابسته است تا هزینه‌های حقوق، تجهیزات و آموزش را تأمین کند. این نیاز اکنون بحرانی‌تر شده است زیرا ترکیه اکنون می‌تواند بیشتر بر روی یگان های خلق متمرکز شود. با از بین رفتن دشمن خود در دمشق، آنکارا توجه خود را بیشتر به اداره خودمختار کردها در مرز جنوبی خود معطوف خواهد کرد. در این باتلاق از دشمنی‌های کرد و ترکیه، آسان است که فراموش کنیم هدف اصلی ایالات متحده از ورود به این بخش از سوریه چه بوده است؛ شکست داعش.

هدف ایالات متحده هیچ‌گاه این نبوده که نیروهایی را در شرق سوریه مستقر کند تا از یک منطقه خودمختار کرد که توسط یک گروه کرد که پیش از این ناشناخته بود، حمایت کند. پذیرش این هدف اکنون به معنای گسترش ماموریت ایالات متحده است. به دلیل هویت و نحوه عملکرد خود، نیروهای دموکراتیک سوریه هم جوامع محلی و هم دولت ترکیه را رنجیده شده‌اند. در جنگ معمولی علیه داعش، نیروهای دموکراتیک سوریه ابزاری مفید برای کمک به بازپس‌گیری اراضی اشغال شده توسط آنچه که به‌طور خودخواهانه "خلافت" نامیده می‌شد، قلمداد می‌شدند. اما در جنگ برای جلب حمایت جوامع عربی در شرق سوریه -جایی که داعش هنوز در آنجا جذب نیرو می‌کند- نیروهای دموکراتیک به‌طور قطع ابزار مناسبی نیست.