گاف بایدن و تلاش واشنگتن برای فرار از خشم چین

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از فارس، اظهارنظر جو بایدن درباره مداخله نظامی آمریکا برای دفاع از تایوان در مقابل چین، بار دیگر او و مقامات دولتش را وادار به عقب‌نشینی و تاکید بر پایبندی به سیاست «چین واحد» کرد.

روز دوشنبه (دوم خرداد) کنفرانس مطبوعاتی معمول «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا و نخست‌وزیر ژاپن در توکیو در حال پایان یافتن بود که از بایدن سوال شد، «شما به دلایل مشخص نخواستید در درگیری‌های اوکراین به شکل نظامی درگیر شوید. اگر به آن مرحله برسد، آیا حاضرید برای دفاع از تایوان به صورت نظامی درگیر شوید؟» در حالی که بسیاری از روسای‌جمهور پیشین آمریکا در مواجهه با چنین سوالی درنگ می‌کردند و یا با جوابی مبهم از دادن پاسخ مستقیم خودداری می‌کردند، بایدن با صراحت گفت «بله» و افزود: این تعهدی است که داده‌ایم. 

اظهارنظری که خبرنگاران حاضر را غافلگیر کرد و «سباستین اسمیت» خبرنگار حوزه کاخ سفید خبرگزاری فرانسه در توییتی نوشت که پاسخ بایدن «در حال حاضر واقعا سطح آدرنالین خون را در اتاق کنفرانس کاخ (نخست‌وزیری ژاپن) افزایش داد. در مرحله بعد، همه ما باید سعی کنیم و توضیح دهیم که همه این‌ها چه معنایی دارد». این اظهارنظر در اولین سفر آسیایی بایدن و از کشوری در همسایگی چین، موجی از شوک و حیرت را در واشنگتن و پکن هم ایجاد کرد، واکنش تند چین را در پی داشت و مقامات نظامی ارشد رئیس‌جمهور آمریکا را مجبور کرد بیشتر روز دوشنبه را صرف توجیه بی‌توجی آشکار وی به راهبرد آمریکا در قبال تایوان کنند.

چین جزیره تایوان را تحت اصل «چین واحد» قلمروی خود می‌داند و می‌گوید که این موضوع حساس‌ترین و مهم‌ترین موضوع در روابطش با واشنگتن است. بر اساس سیاست چین واحد، ایالات متحده موضع چین مبنی بر اینکه تایوان بخشی از چین است را تصدیق می‌کند، اما هرگز آن را به رسمیت نشناخته است. گرچه ایالات متحده تسلیحات به تایوان ارسال می‌کند، اما عمداً در این خصوص که آیا در صورت حمله چین، مداخله نظامی خواهد کرد موضع مبهمی اتخاذ کرده است.

نگاه اجمالی

• اظهارنظر بایدن در خصوص حمایت نظامی از تایوان و دست گذاشتن روی نقطه حساسیت پکن، برایش دردسرساز شد و او و کاخ سفید را وادار به عقب‌نشینی کرد. 
• مقام‌های دولت آمریکا از جمله وزیر دفاع بایدن تاکید کردند واشنگتن همچنان به سیاست «چین واحد» پایبند است. 
• چین در واکنشی تند هشدار داد درباره مسائل مربوط به حاکمیت و تمامیت ارضی خود و سایر منافع اصلی‌اش، جایی برای مصالحه وجود ندارد. 
• کارشناسان معتقدند چنین اظهارنظری باعث ایجاد سردرگمی و نه شفافیت می‌شود و تنش‌ها با چین را افزایش می‌دهد.

ارزیابی وضعیت

اظهارنظر رئیس‌جمهور آمریکا در سفری که هدف از آن ایجاد اتحاد برای مقابله با افزایش نفوذ چین بوده و یک روز قبل از دومین نشست حضوری گفت‌وگوی چهارجانبه امنیتی موسوم به «کواد»- گروه غیررسمی متشکل از ایالات متحده، ژاپن، استرالیا و هند که پکن را نگران کرده، مقامات ارشد دولت بایدن را غافلگیر و دستپاچه کرد و چند دستیار وی به سی‌ان‌ان گفتند که انتظار نداشتند بایدن تا این حد صریح باشد.

بلافاصله بعد از سخنان بایدن، یک مقام کاخ سفید در بیانیه‌ای گفت که موضع رسمی ایالات متحده بدون تغییر باقی مانده است. وی توضیح داد: «همانطور که رئیس‌‌جمهور گفت، سیاست ما تغییر نکرده است. او سیاست چین واحد و تعهد ما به صلح و ثبات در سراسر تنگه تایوان را تکرار کرد. او همچنین تعهد ما را تحت قانون روابط تایوان برای ارائه ابزار نظامی به آن به منظور دفاع از خود تکرار کرد». یک منبع هم به سی‌ان‌ان گفت که منظور بایدن ارائه سلاح بود نه استقرار نیرو.

«لوید آستین» وزیر دفاع بایدن هم شامگاه دوشنبه گفت منظور وی از آن اظهارات، این بود که موضع واشنگتن درباره تایوان تغییری نکرده و کاخ سفید به سیاست «چین واحد» متعهد است.

ظرف چند ساعت، چین هم نارضایتی شدید و مخالفت قاطع خود را با اظهارات بایدن ابراز کرد و گفت که اجازه نخواهد داد هیچ نیروی خارجی در امور داخلی این کشور مداخله کند. «وانگ ونبین» سخنگوی وزارت خارجه چین گفت: در مورد مسائل مربوط به حاکمیت و تمامیت ارضی چین و سایر منافع اصلی، جایی برای مصالحه وجود ندارد. ما از طرف آمریکایی خواستیم که با جدیت از اصل چین واحد پیروی کند ... در گفتار و عمل در مورد موضوع تایوان محتاط باشد و هیچ سیگنال اشتباهی به نیروهای طرفدار استقلال تایوان و نیروهای جدایی‌طلب ارسال نکند - تا آسیب جدی به وضعیت در سراسر تنگه تایوان و روابط چین و آمریکا وارد نکند.

«ژو فنگلیان» سخنگوی دفتر امور تایوان چین هم در واکنش هشدار داد: ما از ایالات متحده می‌خواهیم که از گفتن یا انجام کاری که اصل چین واحد و سه بیانیه مشترک چین و آمریکا را نقض می‌کند، دست بردارد... کسانی که با آتش بازی می‌کنند مطمئناً خودشان را خواهند سوزاند.

در پی این واکنش‌ها، جو بایدن رئیس‌جمهور ایالات متحده امروز (سه‌شنبه) در عقب‌نشینی آشکار از اظهاراتش، گفت هیچ تغییری در سیاست ایالات متحده در مورد تایوان وجود ندارد. وی بعد از یک دور گفت‌وگو با همکاران خود در گروه کواد در پاسخ به این سوال که «آیا تغییری در سیاست ایالات متحده در قبال تایوان رخ داده است»، پاسخ داد: «خیر» و افزود: سیاست به هیچ وجه تغییر نکرده است. من این را دیروز در اظهارات خود بیان کردم. 

دورنما

این اولین بار نبود که بایدن به شکلی بی‌ملاحظه در خصوص مسئله تایوان موضع می‌گرفت و مقامات دولتش را به تکاپو برای توجیه می‌انداخت؛ او در مصاحبه‌ای با «ای‌بی‌سی نیوز» در ماه اوت به نظر می‌رسید که تایوان را در رده کشورهایی مانند کره جنوبی قرار می‌دهد که واشنگتن با آن‌ها تعهدات دفاعی صریح دارد. سپس، در ماه اکتبر، رئیس‌جمهور آمریکا در پاسخ به این سوال که آیا ایالات متحده از تایوان دفاع می‌کند، به سی‌ان‌ان گفت: بله، ما تعهد داریم که این کار را انجام دهیم.

«بانی گلاسر» کارشناس تایوان در صندوق آلمانی مارشال ایالات متحده در واشنگتن، اظهارات پیشین بایدن را گاف خوانده و گفته بود به وضوح این که ایالات متحده تعهدی برای دفاع از تایوان دارد، درست نیست.

در خصوص اظهارنظر جدید بایدن هم برخی از منتقدان گفته‌اند که او در مورد این موضوع اشتباه لفظی کرده یا گاف داده، و لفاظی او درباره این موضوع خطر تسریع تمایل چین به اقدام علیه تایوان را دارد. اما سایر تحلیلگران سیاسی معتقدند که با توجه به تجربه بایدن در سیاست خارجی و زمینه‌ای که آن اظهارات را در کنار نخست‌وزیر ژاپن و پس از حمله روسیه به اوکراین بیان کرد، او دچار اشتباه نشده است. 

شبکه آمریکایی «سی‌ان‌ان» در گزارشی تحلیلی در خصوص این اظهارنظر نوشت وعده بایدن درباره تایوان باعث ایجاد سردرگمی می‌شود نه شفافیت و تنش‌ها با چین را افزایش می‌دهد. گلاسر از صندوق مارشال آلمان در یک واکنش توییتری نوشت: باید یک مقام ارشد دولت بایدن سخنرانی جامعی در مورد سیاست آمریکا در قبال تایوان داشته باشد. سردرگمی و تحریف‌های بیشتر احتمال دارد که بازدارندگی را به جای تقویت، تضعیف کند.

«کرت کمپبل» مقام ارشد کاخ سفید در امور هند و اقیانوس آرام ماه گذشته هشدار داد که هرگونه اعلامیه ایالات متحده مبنی بر دفاع از تایوان در برابر حمله چین، جنبه‌های منفی قابل توجهی به همراه خواهد داشت. دیگر مقامات ارشد ایالات متحده هم به طور خصوصی استدلال کرده‌اند که تغییر به «وضوح استراتژیک»، چین را برای حمله به تایوان تحریک می‌کند.

همه این‌ها در حالی است که اظهارات و اقدامات تحریک‌آمیز آمریکا و فروش سلاح به تایوان که چین آن را نقض حاکمیت خود و مغایر با سیاست چین واحد می‌داند، تنش‌ها بین پکن و تایپه را به سطحی بی‌سابقه رسانده است. اخیرا دولت آمریکا لایحه صدها میلیارد دلاری بودجه نظامی را امضا کرد که بخش چشمگیری از آن به مقابله با چین و حمایت از تایوان تخصیص داده شده است. در چنین شرایطی، کارشناسان معتقدند اگرچه عملیات نظامی قریب‌الوقوع چین علیه تایوان بعید به نظر می‌رسد، اما وضعیت موجود ممکن است هر لحظه تغییر کند.