کارنامه قهر و آشتی‌های مقتدی صدر

به گزارش اقتصادنیوز، بغداد روزهای ناآرامی را پشت سر می‌گذارد. پس از تحصن چند روزه معترضان در صحن پارلمان و در مقابل شورای عالی قضایی این کشور، تصاویر منتشر شده از روز گذشته حاکی از اشغال کاخ ریاست‌جمهوری به دست جمعیتی پر هیاهو بود.

بن‌بست سیاسی این روزهای عراق منجر به طولانی‌ترین دوره بدون دولت در این کشور پس از حمله نظامی ایالات متحده در سال 2003 شده است.

از روز گذشته رسانه ها از صدای انفجار در منطقه سبز بغداد خبر می‌دهند گفته می شود در درگیری ها تا بامداد امروز 5 نفر کشته شده اند.

با این حال در پسِ همه این تحولات نام یک چهره بیش از همه تکرار می‌شود و سهم پررنگ‌تری را در این پدید آمدن این وضعیت بر دوش می‌کشد: روحانی پرنفوذ شیعه، سید مقتدی صدر؛ فرزند چهارم سیدمحمد صدر از مراجع تقلید شیعه فقید عراق و شناخته شده‌ترین بازمانده خاندان صدر.

بنا به گزارش اکوایران، نام سید مقتدی، کسی که در پی بیانیه آیت‌الله حائری، از مراجع تقلید کنونی عراق،ادعا کرد به طور «قطعی» از سیاست کناره گرفت، با سیاست این کشور در سال‌های پس از اشغال عجین شده و به نوعی جنجالی‌ترین چهره این کشور محسوب می‌شود. آیت‌الله حائری در بیانیه خود ضمن اعلام کناره‌گیری از مقام مرجعیت تأکید کرد که فرزندان شهیدان صدر باید بدانند که علاقه به آن شهید کفایت نمی‌کند بلکه باید با عمل صالح و پیروی واقعی از آموزه‌های آنان باشد و صرف ادعا یا وابستگی کافی نیست و هرکس به نام شهیدان صدر در پی تفرقه در میان شیعیان و ملت عراق باشد یا به نام آنان خود را متصدی رهبری سازد بدون آنکه از اجتهاد یا دیگر شرایط رهبری شرعی برخوردار باشد در واقع صدری نیست هرچند مدعی آن باشد یا به آنان منتسب شود.

سید مقتدی هم با انتشار بیانیه‌ای رسمی در واکنش به این بیانیه، تأکید کرد که بسیاری از جمله آقای حائری فکر می‌کنند که این رهبری به لطف یا دستور آنان به دست آمده است در حالی که این به لطف خداوند و فیض پدرمان بوده است.

زندگی پنهانی و زیرزمینی مقتدی صدر

سیدمقتدی که پس از ترور پدرش در سال ۱۹۹۸ بدست صدام، مخفی شد و به زندگی پنهانی و زیرزمینی روی آورد، با سقوط صدام در سال 2003، علی‌رغم آن‌که جوانی سی‌ساله بود، توانست قلب میلیون‌ها نفر از طبقات فرودست را –بالاخص ساکنین شهرک صدر در حومه بغداد- تسخیر کند و داعیه‌دار رهبری عراق شود.

او در تابستان این سال با تاسیس گروه شبه‌نظامی «جیش‌المهدی»، که زمانی اعضای آن به شصت هزار نفر می‌رسیدند، در عراق پرآشوب‌ و هرج‌ومرج زده وظیفه حراست حراست از امنیت عمومی بیمارستان‌ها، مدارس، خیابان‌ها، منازل و اموال مردم را بر عهده گرفت.

مقطع جنجالی در زندگی مقتدی

شاید یکی از جنجالی‌ترین نقاط زندگی او به بهار سال 2003 باز می‌گردد. زمانی که سید عبدالمجید خویی، فرزند فقید آیت‌الله خویی، پس از سال‌ها زندگی در لندن، پس از بازگشت به کشور، در صحن حرم امیرالمومنین در نجف اشرف به دست گروهی آشوب‌گر به قتل رسید. یک سال پس از این حادثه، شورایعالی قضایی وقت عراق حکم دستگیری سید مقتدی را به اتهام صدور حکم این قتل صادر کرد.

او این اتهام را رد و توطئه‌ای کثیف توصیف کرد  و این ماجرا بهانه‌ای برای حمله نظامیان آمریکایی‌ها برای سرکوب و کشتن مقتدی صدر در جنگ نجف ۲۰۰۴ محسوب شد.

فاصله گرفتن مقتدی صدر از ایران

صدر که در طول سال‌ها فعالیت سیاسی دچار نوسانات زیادی بوده، در سال‌های ابتدایی با نزدیک شدن به ایران برای چند مرتبه به تهران سفر کرد. با این حال با آغاز بهار عربی و حمایت جمهوری اسلامی از بشار اسد، فرایند فاصله گرفتن او از ایران سرعت گرفت.

صدر که در سال ۲۰۱۴، همانند اقدام اخیرش، با صدور بیانیه‌ای، از فعالیت‌های سیاسی کناره‌گیری کرده بود، انقلاب اصلاحات سیاسی 2016 عراق را رهبری کرد که در اعتراض به دولت نوری المالکی و تشکیل دولتی تکنوکرات شکل گرفته بود و هوادارن او به مانند حرکت اخیرشان وارد منطقه سبز بغداد شدند و صحن پارلمان را به اشغال خود درآوردند.

در نهایت، پس از گذشت چند سال نسبتا آرام، نمایندگان منسوب به جنبش صدر در انتخابات اکتبر گذشته، با کسب 74 کرسی پارلمان، توانستند بالاتر از بقیه فهرست‌های انتخاباتی قرار گیرند. با این حال، پس از ماه‌ها تلاش برای تشکیل دولت اکثریت (به عنوان بدعتی در برابر تشکیل دولت اجماعی متداول)، سیدمقتدی به نمایندگان وابسته به خود دستور کناره‌گیری از پارلمان را داد.

آغاز یک بحران در عراق

به رغم آن‌که تصور می‌شد با شرایط جدید، و ورود رقبای شیعی صدر به پارلمان به عنوان جایگزین نمایندگان مستعفی، ثبات حداقلی به عراق باز گردد، اما این تازه آغاز بحران بی‌سابقه‌ای در بغداد بود.

در شرایطی که به نظر می‌رسید نمایندگان رقیب با توافق بر سر نخست‌وزیری محمد شیاع السودانی به سوی تشکیل دولت جدید پس از شش ماه حرکت می‌کنند، هواداران صدر با عبور از حفاظ‌های بتنی منطقه سبز بغداد و اشغال پارلمان و محاصره شورای عالی قضایی، وضعیت خطرناک جدیدی را رقم زدند.

اصرار صدر بر انتخابات زودهنگام و انحلال پارلمان

کناره‌گیری ناگهانی صدر از سیاست، در بحبوحه بحرانی خودساخته، اوضاع بغداد را متشنج کرده و ستاد عملیات مشترک عراق را واداشته تا با انتشار بیانیه ای رسمی از عصر امروز تردد هرگونه خودرو و عابر پیاده در سراسر بغداد را ممنوع اعلام کند. صدر اکنون بر انتخابات زودهنگام و انحلال پارلمان اصرار دارد و گفته هیچ سیاستمدار و گروهی که از زمان تهاجم ایالات متحده در سال 2003 در قدرت بوده، در آن انتخابات شرکت نکند.

بیانیه او این نگرانی را ایجاد کرده که حامیان صدر ممکن است تظاهرات خود را بدون کنترل نزدیک رهبرشان تشدید کنند، که می تواند عراق را بیش‌تر بی‌ثبات کند. حامیانی که عمدتا از گروه های کم درآمد عراق هستند و امیدوارند او با وعده افزایش خدمات عمومی و سرمایه گذاری وضع آنان را بهبود ببخشد.

پایگاه سیاسی و اجتماعی مقتدی صدر در کدام شهر است؟

کارشناسان اعتقاد دارند: فهم جریان صدر بدون شناخت پایگاه اجتماعی و سیاسی اش، شهرک صدر، ممکن نیست، این شهر عمدتا شیعه نشین حومه بغداد زمان عبدالکریم قاسم با نام شهر انقلاب (ثورة) ساخته شد، شیعیان ار جنوب به آنجا آورده شدند، بسیاری از ساکنین در آن دوره به حزب کمونیست پیوستند، در جنگ تحمیلی به ایران بسیاری از ساکنانش به ارتش صدام خدمت کردند.

آنزمان نامش شهرک صدام بود، بنابراین از لحاظ جریان شناسی سیاسی این شهرک با باقی شیعیان عراق تفاوتهای بسیار دارند. فقر، بیکاری جوانان و کم سوادی از واقعیتهای شهرک است.

با این پشتوانه به نظر می‌رسد او تلاش دارد با این حرکت رقبای خود را تحت فشار بیش تری برای گردن نهادن به خواسته های خود کند، و این در شرایطی است که او اعلام کرده قصدی برای حضور مجدد در سیاست ندارد.

مقتدی بر می گردد

زیدون الکینانی، یکی از اعضای غیرمقیم مرکز عرب واشنگتن دی سی، در توییتی نوشت: «صدر تقریباً برای دهمین بار بازنشستگی خود را از سیاست اعلام کرد. طبق معمول، او در مدت کوتاهی برمی‌گردد». اما برخی می گویند این بار فرق می کند بیانیه او موجب افزایش خشونت ها شده است. این گروه اعتقاد دارد صدر رویای حکومت دارد.