جرقه جنگ جهانی زده شد؟ / سیگنال مهم اجلاس‌های جهانی هفته گذشته برای پوتین

تکرار موضع گروه بیست در بانکوک

بنا بر گزارش سی‌ان‌ان، نشست رهبران سازمان همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوسیه (APEC) در بانکوک روز شنبه با بیانیه‌ای به پایان رسید که به مواضع کشورها در دیگر نشست‌ها از جمله در قطعنامه سازمان ملل مبنی بر ابراز تاسف از تجاوز روسیه به اوکراین  اشاره داشت. این بیانیه کلمه به کلمه بیانیه نشست سران گروه 20 (G20) در بالی در اوایل این هفته را تکرار می‌کند.

در این سند آمده: «بیش‌تر اعضا جنگ در اوکراین را به شدت محکوم و تأکید کردند که این جنگ باعث درد و رنج عظیم انسانی و تشدید شکنندگی‌های موجود در اقتصاد جهانی می شود» و اضافه کرد که «ارزیابی» های متفاوتی از وضعیت  میان اعضا وجود دارد.

آقای رئیسی از ریاست جمهوری استعفا دهید/ پیشنهاد متفاوت مشاور آیت الله هاشمی به رئیس جمهور

ادامه اطراق در مسکو

جدای از بحث‌ها در اجلاس سران، وقایع این هفته همچنین نشان داد که پوتین - که گمان می‌رود تهاجم خود را در تلاشی برای بازگرداندن شکوه سابق روسیه آغاز کرد - به‌طور فزاینده‌ای منزوی شده است. رهبر روسیه در مسکو اطراق کرده و حتی تمایلی به رویارویی با همتایان خود در نشست‌های اصلی جهانی ندارد.

به گفته الکساندر گابویف، یکی از اعضای ارشد بنیاد کارنگی برای صلح جهانی، ترس از مانورهای سیاسی احتمالی علیه او در صورت خروج از پایتخت، اهمیّت وسواسی به امنیت شخصی و تمایل به اجتناب از صحنه‌های مواجهه با دیگر رهبران در اجلاس سران - به ویژه در شرایطی که روسیه با شکست‌های سنگین در میدان نبرد مواجه است - همه دلایل محتمل در تصمیم پوتین بودند.

در همین حال، او ممکن است نخواهد توجه ناخواسته را به معدود کشورهایی که دوست روسیه باقی مانده‌اند معطوف کند، برای مثال هند و چین که رهبران آن‌ها در نشست منطقه‌ای در ازبکستان در سپتامبر با پوتین دیدار داشتند.

دیدگاه‌های سختگیرانه‌تر

اما حتی در میان کشورهایی که موضعی تند علیه روسیه اتخاذ نکرده‌اند، نشانه‌هایی از کاهش شکیبایی وجود دارد.حتی اگر نه در برابر خود روسیه، حداقل در برابر اثرات مهلک تجاوزگری‌های آن. کاهش عرضه جهانی انرژی، مسائل مربوط به امنیت غذایی و تورم رو به رشد جهانی اکنون اقتصادهای سراسر جهان را تحت فشار قرار داده است.

اندونزی که میزبان گروه 20 بود، به صراحت روسیه را به دلیل حمله به اوکراین محکوم نکرد، اما جوکو ویدودو، رئیس جمهور این کشور، روز سه شنبه به رهبران جهان گفت: «ما باید به جنگ پایان دهیم.»

هند که یکی از خریداران کلیدی انرژی روسیه بوده است- حتی در حالی که غرب در ماه‌های اخیر از خرید سوخت روسیه اجتناب کرده است- نیز درخواست خود را برای «پیدا کردن راهی برای بازگشت به مسیر آتش‌بس» در G20 تکرار کرد. در بیانیه پایانی اجلاس جمله‌ای است که می‌گوید «عصر حاضر نباید عصر جنگ باشد» - شبیه آن چیزی که مودی، نخست وزیر هند، در ماه سپتامبر در حاشیه نشست ازبکستان به پوتین گفت.

رفیق قدیمی

چنئدان روشن نیست که آیا موضع چین -که روابطش با روسیه طی یک توافق استراتژیک بین رهبران دو کشور تقویت شده است- نیز تغییر کرده است یا خیر. پکن مدت‌هاست که از محکوم کردن این تهاجم و یا حتی اشاره به آن خودداری کرده است. در عوض تحریم‌های غرب را تقبیح می‌کند و صحبت‌های کرملین را تکرار می‌کند که ایالات متحده و ناتو را مسئول این درگیری معرفی می‌کند. اگرچه به نظر می‌رسد در ماه‌های اخیر این ادعاها در رسانه‌های داخلی دولتی تا حدودی کمتر شده‌اند.

با این حال، شی جین‌پینگ در حاشیه دیدار با رهبران غربی در هفته گذشته بر درخواست چین برای آتش‌بس از طریق گفت‌وگو تاکید کرد و بر اساس گفته‌های همکارانش، با مخالفت با استفاده از تسلیحات هسته‌ای در اوکراین موافقت کرده است؛ اگرچه این اظهارات در گزارش رسمی چین از دیدار لحاظ نشده بودند.

اما ناظران سیاست خارجی چین می گویند که تمایل این کشور برای حفظ روابط قوی با روسیه احتمالاً ثابت مانده است.

برایان هارت، یکی از اعضای پروژه قدرت چین در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در واشنگتن، می‌گوید: «در حالی که این اظهارات انتقاد غیرمستقیم از ولادیمیر پوتین است، من فکر نمی‌کنم هدف آنها دوری چین از روسیه باشد. شی این چیزها را به مخاطبانی می‌گوید که می‌خواهند آن‌ها را بشنوند.»

تقسیم صفحه

با این حال، انزوای روسیه در پس زمینه سفرهای دیپلماتیک شی در بالی و بانکوک در این هفته بیشتر به چشم می‌آید. اگرچه دولت جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، پکن - و نه مسکو - را «جدی‌ترین چالش بلندمدت» برای نظم جهانی نامیده است، رهبران غربی با شی به عنوان یک شریک ارزشمند جهانی برخورد کردند و بسیاری از آنها با رهبر چین با هدف افزایش ارتباطات و همکاری‌ها گفتگو کردند.

شی جین‌پینگ با کامالا هریس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا که نماینده آمریکا در نشست APEC در بانکوک است، روز شنبه در این رویداد گفت‌وگو کرد. هریس پس از یادآوری «پیام کلیدی» از نشست گروه 20 بین بایدن و شی، در توئیتی از اهمیت حفظ خطوط ارتباطی باز «برای مدیریت مسئولانه رقابت بین دو کشور» گفت.

امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه، در یک فراخوان پرشور برای صلح بین اقدامات روسیه و تنش ها با چین تمایز قائل شد. مکرون ضمن اشاره به رقابت آمریکا و چین و افزایش رویارویی در آب‌های منطقه‌ای آسیا گفت: «آنچه این جنگ را متفاوت می‌کند این است که تجاوز به قوانین بین‌المللی است. ثبات همه کشورها به قوانین بین المللی وابسته است» و سپس از روسیه خواست که «به میز مذاکره» بازگردد و «به نظم بین المللی احترام بگذارد».

فوریت این صحبت‌ها پس از فرود یک موشک ساخت روسیه در لهستان و کشته شدن دو نفر در روز سه شنبه در جریان اجلاس G20 بیشتر روشن شد. به عنوان یکی از اعضای ناتو، تهدید برای امنیت لهستان می‌تواند پاسخی را از سوی کل بلوک به دنبال داشته باشد. پس از آن که بررسی‌های اولیه نشان داد که موشک طی یک حادثه دفاع موشکی از سوی اوکراین شلیک شده است وضعیت آرام شد؛ امّا این اتفاق احتمال وقوع حوادث بلقوه‌ی دیگر و روشن شدن جرقه‌ی یک جنگ جهانی دیگر را پررنگ‌تر کرد.