پشت پرده کودتای بن سلمان علیه پسرعمویش/ محمد بن نایف تهدید شد

به گزارش اقتصاد نیوز به نقل از تسنیم، روزنامه انگلیسی «گاردین» گزارشی در خصوص نقشه کودتای «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی علیه «محمد بن نایف» ولیعهد سابق عربستان برای دست گرفتن امور کشور منتشر کرد.

بر اساس این گزارش، بن سلمان، محمد بن نایف، را تمام شب قبل از اینکه اجازه خروج از محل را بدهد بازداشت کرد. هنگامی که نایف چند ساعت بعد به کاخ خود در شهر ساحلی جده رسید نگهبانان و محافظان تازه‌ای را مشاهده کرد که در آنجا حضور داشتند. مشخص بود که او در حصر خانگی قرار گرفته است.

شب پیش از آن در تاریخ ۲۰ ژوئن ۲۰۱۷ میلادی برادرزاده پادشاه مجبور شد به عنوان وارث تاج و تخت سعودی از سمت خود کناره گیری کند. یکی از اعضای خاندان سلطنتی این رخداد را «پدرخوانده به سبک سعودی» توصیف می‌کند. نایف که بر دستگاه امنیت داخلی نظارت می‌کرد نزدیک‌ترین متحد سیا به دربار سعودی بود.

دو سال قبل از آن، با آغاز سلطنت «ملک سلمان» پادشاه عربستان، محمد بن نایف در سن ۵۵ سالگی ولیعهد شد و در انتظار دستیابی به تاج و تخت پادشاهی بود. اما در خفا رقابتی بین نایف و پسر عموی تازه‌کارش یعنی «محمد بن سلمان» بر سر تاج و تخت در جریان بود رقابتی که باعث ولیعهدی محمد بن سلمان شد.

قبل از کودتای کاخ در ۵ ژوئن ۲۰۱۷ میلادی، پس از آن که محمد بن سلمان و دیگر حاکمان منطقه محاصره‌ای تنبیهی را علیه قطر کشور همسایه اعمال کردند، تنش بین دو شاهزاده سعودی به بالاترین حد خود رسید. نایف نیز با قطر مشکلاتی داشت، اما دیپلماسی آرام را به رویکرد تهاجمی محمد بن سلمان ترجیح می‌داد. محمد بن نایف پشت پسرعمویش یک کانال مخفی با «تمیم بن حمد آل ثانی» حاکم قطر ایجاد کرده بود.

در تاریخ ۲۰ ژوئن ۲۰۱۷ میلادی در بحبوحه آن بحران، نایف برای ملاقات در کاخ ملک سلمان در مکه دعوت شد. منابع نزدیک به نایف اعلام کردند که به محض ورود محمد بن نایف، به وی دستور داده شد بیرون منتظر بماند. برای جلوگیری از هر گونه درز اطلاعات تمام گوشی‌های تلفن همراه از جمله گوشی‌های کارکنان کاخ، توسط نگهبانان وفادار به محمد بن سلمان جمع آوری شدند.

شاهزاده بن نایف با «ترکی الشیخ» یکی از نزدیکان محمد بن سلمان وارد اتاق شد؛ که ترکی الشیخ به بی ادبی و گستاخی معروف است. گویا شیخ نایف را ساعت‌ها در اتاق حبس کرده بود و او را برای امضای استعفا نامه و بیعت با محمد بن سلمان تحت فشار قرار داد.

نایف ابتدا این درخواست را رد کرد؛ اما وی را تهدید کردند که اگر از ولیعهدی دست بر ندارد، به اعضای زن خانواده‌اش تجاوز جنسی خواهد شد. نگهبانان از دادن داروی فشار خون و دیابت به وی خودداری کردند و به او گفته شد که اگر با میل خود کناره‌گیری نکند مقصد بعدی‌اش بیمارستان خواهد بود. بن نایف تسلیم شد و سپس به اجبار به اتاق مجاور منتقل شد، جایی که محمد بن سلمان و نگهبانی اسلحه در دست منتظر او بود.

تصاویر منتشر شده توسط شبکه‌های تلویزیونی سعودی نمای کوتاهی از شیخ را نشان می‌دهد که با عجله عبای طلاکاری شده را بر پشت شاهزاده بازداشت شده می‌اندازد. زمانی که دوربین‌ها چرخیدند محمد بن سلمان به پسر عمویش نزدیک‌تر شد. او با حالت نمایشی خم شد تا دست و زانوی او را ببوسد. نایف بعدا در نامه‌ای نوشت: «زمانی که بیعت کردم یک اسلحه به سمت من بود».

محمد بن سلمان عملاً قدرتمندترین مرد کشور در سن ۳۱ سالگی شد. پادشاه ۸ سال در راس دولت باقی مانده بود، اما این «محمد بن سلمان» بود که با کنترل مطلق بر تمام نهاد‌ها به حاکم عربستان سعودی تبدیل شد. نایف یکی از متحدان سیا آمریکا که گمان می‌رفت حاکم بعدی عربستان سعودی باشد، اکنون زندانی شده بود.

در آن زمان رسانه‌ها و مطبوعات ادعا‌های نادرستی در خصوص برکناری محمد بن نایف منتشر کردند. برخی رسانه‌ها نوشتند که این شاهزاده به دلیل اعتیاد به مورفین و کوکائین ناتوان از ادره امور کشور بود. دستیابی به حقیقت به ویژه در کشوری، چون عربستان کار دشواری است چرا که نظارت دولت به قدری شدید است که برخی از سعودی‌ها گوشی‌های تلفن همراه خود را زمانی که در مورد مسائل حساس صحبت می‌کنند در یخچال قرار می‌دهند. همچنین سفارتخانه‌های عربستان در لندن و واشنگتن به درخواست‌ها پاسخی نمی‌دهند.

اسرار فاش شده توسط تعدادی از اعضای ارشد خانواده سلطنتی و سایر منابع مرتبط از وقایع سال ۲۰۱۷ در دسترس است. یکی از این منابع را می‌توان به «سعدالجبری» نزدیک‌ترین مشاور و رئیس اطلاعات بن نایف اشاره کرد. بسیاری از کسانی که با سعدالجبری کار می‌کردند وی را قدرتمندترین فرد غیرسلطنتی عربستان می‌دانستند. یکی از مقام‌های سابق ایالت متحده که سال‌ها با او کار کرده وی را «رابط دولت عمیق و در سایه» بین عربستان سعودی و قدرت‌های غربی می‌داند.

پیام‌های متنی بین محمد بن نایف و سعد الجبری ابتدا از طریق پرونده‌های حقوقی در آمریکای شمالی و سپس از طریق حکم اینترپل آشکار شد که درخواست عربستان برای دستگیری الجبری در خارج از کشور را رد کرده بود.

این کودتای نقطه اوج خصومت بین بن سلمان و نایف بود. جایی که یکی از مهم‌ترین موارد مناقشه رقابت آن دو برای جلب نظر دولت تازه آمریکا به ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» بود. نایف در ماه مه ۲۰۱۷ میلادی تلاش کرد تا به کاخ سفید ترامپ نفوذ کند. او گروه Sonoran Policy یک شرکت لابی در واشنگتن با روابط نزدیک با تیم ترامپ را استخدام کرد. از آن زمان کار آن گروه ارائه خدمات مشاوره گسترده به وزارت کشور تحت امر نایف بود. بن نایف می‌خواست رئیس جمهور جدید را متقاعد کند که او فقط یک شریک قدیمی نیست، بلکه شریک ارزشمندتری نسبت به پسر عمویش است.

الجبری با دستور نایف در مذاکره بر سر قرارداد ۵.۴ میلیون دلاری لابی شرکت داشت. با انتشار این خبر، سعد الجبری نگران بود که بین شاهزادگان متخاصم گرفتار شود. وی در ماه مه ۲۰۱۷ میلادی چند روز پیش از سفر ترامپ به ریاض، به ترکیه رفت. بلافاصله پس از خروج‌اش از عربستان سعودی اطلاع یافت که امضاکننده اصلی قرارداد یک افسر سرویس امنیتی تحت نظر نایف، توسط افراد وفادار به محمد بن سلمان بازداشت شده و در مورد تلاش‌های لابی مورد بازجویی قرار گرفته است.

سعد الجبری در تاریخ ۴ ژوئن ۲۰۱۷ میلادی به یک مقام امنیتی با تجربه پیامکی با این عنوان ارسال کرد که آیا باید «به روزه گرفتن در سرما» ادامه دهد که اشاره‌ای کنایه‌ای به اقامت در ترکیه بود. پیامک دریافتی از سوی او با این مضمون هشدارآمیز بود که وفاداران به محمد بن سلمان تمایل دارند تا او را نیز بازداشت کنند. واکنش همراه با خشم محمد بن سلمان، نایف را مجبور ساخت تا قرارداد را لغو کند.

سعد الجبری در تاریخ ۱۸ ژوئن پیامی از محمد بن سلمان دریافت کرد که از او می‌خواست به عربستان سعودی بازگردد تا به حل و فصل «منازعات» نامشخص با نایف کمک کند.

محمد بن سلمان برای تشدید کنترل سرویس امنیتی خود در سپتامبر ۲۰۱۷ میلادی در اولین سرکوب بزرگ پس از کودتا، روحانیون و روشنفکران بانفوذی که طرفداران زیادی در رسانه‌های اجتماعی داشتند را بازداشت کرد. در همان روز‌ها سعدالجبری خطاب به بن سلمان نوشت: «اطلاعات زیادی درخصوص دولت دارم، اما با وجود آن چیزی را فاش نکردم، آیا بهتر نیست در خارج از عربستان بمانم جایی که به حکومت شما وفادار می‌مانم. از گفتن هر چیزی که مضر باشد خودداری می‌کنم و در هر کاری که به نفع عموم است با شما همکاری خواهم کرد»»؟

محمد بن سلمان تحت تأثیر قرار نگرفت و برای او پیامکی ارسال کرد مبنی بر اینکه با تمام ابزار‌های موجود او را تعقیب خواهد کرد و این تهدید اجباری باعث شد تا اواخر همان ماه از ترکیه به کانادا فرار کند.

اواخر سال ۲۰۱۷ میلادی ریاض تلاش کرد الجبری را از طریق اینترپل به اتهام سرقت میلیارد‌ها بودجه دولتی بازداشت کند و کانادا را برای استرداد او تحت فشار قرار دهد. اما تلاش‌های محمد بن سلمان با شکست همراه بود.

سعدالجبری اعلام کرد که در دوران ریاست جمهوری ترامپ از واشنگتن دور مانده بود. او دوستان بانفوذ زیادی از سناتور‌ها گرفته تا مقام‌های امنیتی در آنجا داشت. با این وجود، او نسبت رابطه گرم ترامپ با محمد بن سلمان او را بیش‌تر محتاط کرده بود.

از زمان کودتا، حدود ۴۰ نفر از اعضای خانواده و نزدیکان الجبری در تلاش برای وادار کردن او به بازگشت در عربستان سعودی بازداشت شده‌اند. «سارا» و «عمر» فرزندان او اکنون در عربستان سعودی هستند. آنان در یک محاکمه غیرعلنی به جرم پولشویی و تلاش برای فرار غیرقانونی از عربستان سعودی محکوم شدند.

سعد الجبری در آگوست ۲۰۲۰ میلادی پس از زندانی شدن فرزندانش شکایتی را در واشنگتن تنظیم کرد و ادعای خود را مبنی بر اعزام اعضای جوخه مرگ توسط محمد بن سلمان برای به قتل رساندنش را اعلام کرد. الجبری از آنجایی که ناتوانی خود را در برابر یک دیکتاتور قدرتمند می‌دانست، اما کاری را انجام داد که یکی از همکاران‌اش از آن تحت عنوان «سنگریزه‌ای در کفش محمد بن سلمان» یاد می‌کند.

پس از شکایت الجبری شرکت‌های مرتبط با حکومت عربستان سعودی شکایت‌هایی را علیه الجبری مطرح کرده‌اند و آنان را به کلاهبرداری ۳.۵ میلیارد دلاری متهم کردند. الجبری اتهامات را رد کرد.

دادگاه واشنگتن در ماه سپتامبر شکایت سعد الجبری علیه محمد بن سلمان را به دلیل فقدان صلاحیت شخصی رد کرد. پرونده‌های دادگاه از اوایل سال جاری نشان می‌دهند که وکلای دولت ایالات متحده با همتایان کانادایی خود برای جلوگیری از این نتیجه همکاری می‌کنند.

با این وجود، حتی اگر شکایت علیه الجبری ادامه یابد نیز اثبات قطعی اتهامات فساد ممکن است دشوار باشد به این دلیل که یک شاهد کلیدی، یعنی محمد بن نایف مردی که بر هزینه‌های مبارزه با تروریسم نظارت می‌کرد ناپدید شده است.

در اواخر سال ۲۰۱۷ حبس خانگی نایف کاهش یافت؛ اما وی هنوز نمی‌تواند به خارج از کشور سفر کند. الجبری اعلام کرد که نایف در ابتدا معتقد بود که در ازای دریافت غرامت مالی هنگفت عناوین رسمی خود را از دست می‌دهد. این در حالی است که بخش بزرگی از ثروت نایف مصادره شد.

در تاریخ ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۷ نایف نامه‌ای به بانک اچ اس بی‌سی در ژنو ارسال کرد و از آن بانک درخواست کرد تا موجودی او به یک حساب بانکی عربستان سعودی منتقل شود. یک منبع آگاه از دارایی‌های نایف اعلام کرد که بانکداران و وکلای او در ژنو به این درخواست‌ها توجه نمی‌کنند و گمان می‌کنند که شاهزاده تحت فشار عمل می‌کند.

اگرچه ارزش کل دارایی‌های نایف در خارج از کشور نامشخص است. اما نزدیکان وی می‌گویند که او دارای املاک و مستغلات عالی در اروپا و ایالات متحده با ارزش میلیارد‌ها دلار است. با این وجود نایف باید بخش قابل توجهی از دارایی‌های خود در عربستان سعودی را تحویل دولت می‌داد.

در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ میلادی نایف از آزادی نسبی برخوردار شد اگرچه اجازه خروج از کشور را نداشت.

سپس، در مارس ۲۰۲۰ میلادی ناگهان اوضاع برای نایف بدتر شد. نایف بیش از شش ماه در سلول انفرادی نگهداری شد. در سال ۲۰۲۱ میلادی بانکداران و وکلای نایف در اروپا درخواست‌های تازه‌ای برای انتقال ثروت دریافت کردند. یکی از وکلای نایف اعلام کرد که پیامی را از طرف او دریافت کرد که در آن نوشته بود: «من آزاد هستم وقتی به عربستان آمدی برای شام بیرون می‌رویم». اما وکیل اصرار داشت که نایف باید به همراه خانواده خود به سوئیس سفر کند تا شخصا اجازه انتقال دارایی را صادر کند.

این منبع آگاه در اروپا تاکید کرد دلیل اصلی بازداشت نایف آن است که محمد بن سلمان به اشتباه گمان می‌کند او تهدیدی برای جانشینی وی می‌باشد.

گاردین در پایان نوشت: قدرت محمد بن سلمان مطلق به نظر می‌رسد و هیچ چیزی مانع از جانشینی او به جای پدرش پادشاه عربستان سعودی نمی‌شود. به نظر می‌رسد اعتراض بین المللی نسبت به قتل «جمال خاشقجی» روزنامه نگار منتقد سعودی، جنگ ویرانگر یمن و سرکوب فزاینده در داخل کشور هیچ یک باعث تضعیف قدرت او در داخل عربستان سعودی نشده است. این درحالی است مدیران وال استریت که با وجود خطرات تجارت با یک دیکتاتور مشتاق معامله با آن دولت نفتی ثروتمند هستند.