چرخش بی نتیجه پوتین به سوی چین /هیاهوی برای هیچ!

اما چین از زمان شروع جنگ در اوکراین واقعاً تا چه اندازه به روسیه کمک کرده است؟ ارزیابی واقعیت چرخش اقتصادی روسیه به شرق آسان نیست. سال گذشته کرملین داده‌های تجاری خود را وارد دسته‌بندی محرمانه کرد و ردیابی حمایت چین از روسیه را دشوار کرد. بررسی داده‌های گمرک چین اکنون تنها راه برای یافتن آنچه معامله می‌شود (یا نمی‌شود) است.

احتیاط چین در افزایش تجارت با روسیه

بنابر گزارش فارن‌افرز، این داده‌ها آمار قاچاق را نشان نمی‌دهند و ممکن است ناقص باشند، اما به اندازه کافی قابل اعتماد هستند تا تصویر بزرگی را ارائه دهند: ظاهراً چین در افزایش تجارت با روسیه محتاط است. و بر خلاف عقل متعارف، مسکو چیز زیادی برای ارائه به پکن ندارد.

چین مقدار زیادی از نفت و گاز تخفیف‌دار روسیه را خریداری نمی‌کند و خواهان طیف متنوعی از تامین کنندگان انرژی است. به عبارت دیگر، چرخش پر سر و صدای روسیه به سمت چین، احتمالاً آنطور که پوتین و شی ادعا می کنند موفق نیست.

چرخش روی کاغذ

در سال 2022، تحریم‌های اعمالی غرب، بیشتر واردات روسیه از محصولات غربی، از جمله قطعات خودرو، هواپیما و ماشین‌آلات را هدف قرار داد، که نشان‌دهنده بی‌میلی اروپا برای ترک اعتیادش به انرژی روسیه است.

روسیه همچنین دسترسی به نیمه هادی‌های پیشرفته را که به فناوری آمریکا متکی هستند، از دست داد. این امر کرملین را دچار مشکل کرد: روسیه برای ساخت موشک‌هایی که در اوکراین استفاده می‌کند به ریزتراشه‌های پیشرفته نیاز دارد. کشورهای غربی می‌دانند که روسیه همیشه خریدارانی برای صادرات نفت و گاز با تخفیف پیدا می‌کند، اما یافتن تامین‌کنندگان جایگزین برای واردات فناوری‌های پیشرفته پیچیده‌تر است و شرکت‌های چینی برای پر کردن شکاف باقی مانده از خروج شرکت‌های غربی عجله ندارند.

روی کاغذ، به نظر می‌رسد که روابط تجاری چین و روسیه در حال افزایش است. ارزش دلاری صادرات چین به روسیه در سال 2022 به میزان 12.8 درصد افزایش یافت که این افزایش تا حدی به دلیل تغییرات نرخ ارز بود: سال گذشته، ارزش یوان در برابر دلار و روبل کاهش یافت و قدرت رقابتی صادرات چین به روسیه را افزایش داد. اما این افزایش به ظاهر قوی در محموله‌های چینی به آن سوی آمور استثنایی نبود. بسیاری از 20 شریک تجاری برتر چین در سال گذشته، رشد ده درصدی یا بیشتر را در واردات خود از چین ثبت کردند. به عنوان مثال، ارزش صادرات چین به استرالیا و هند - که نمی‌توان متحد چین محسوبشان کرد- حدود 20 درصد در سال 2022 افزایش یافت.

مقایسه ارزش دلاری صادرات چین به روسیه، تصویر ملایم‌تری از روابط تجاری را نشان می‌دهد. در سال 2022، شرکت‌های چینی 76 میلیارد دلار کالا به روسیه ارسال کردند که تقریباً معادل ارزش صادرات آنها به اندونزی، تایوان و استرالیا بود. این تنها دو درصد از کل صادرات چین را تشکیل می‌دهد - همتراز با محموله‌های چین به تایلند، که اقتصاد آن یک چهارم اقتصاد روسیه است. سال 2022 نیز دور از انتظار نبود: از سال 2014 تا به حال، صادرات چین به روسیه حدود 40 درصد از نظر اسمی رشد داشته است، در حالی که این رقم برای صادرات چین به هند، ویتنام و سنگاپور بیش از 200 درصد است.

چرا بازار روسیه برای چینی ها جذاب نیست؟

این موضوع این سوال را ایجاد می‌کند که چرا روسیه بازار جذابی برای شرکت‌های چینی نیست. برخی از پاسخ‌ها واضح است. اقتصاد روسیه در سال گذشته یک رکود را ثبت کرد. رشد اقتصادی در بهترین حالت، امسال ثابت خواهد بود و پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تولید ناخالص داخلی روسیه تا سال 2027 به سطح قبل از جنگ بازخواهد گشت.

تصمیم کرملین در سال 2022 برای کنار گذاشتن هنجارهای بین‌المللی در زمینه حفاظت از مالکیت معنوی یکی دیگر از عوامل بازدارنده است. پکن ممکن است خود به دلیل عدم احترام به مالکیت معنوی غربی بدنام باشد، اما شرکت‌های چینی همچنان می‌خواهند هنگام تجارت به خارج از کشور، از دانششان محافظت شود. علاوه بر این، پکن هنوز به شرکت‌های دولتی خود دستور ورود به بازار روسیه را نداده است. و با توجه به اینکه جمعیت روسیه به طور سنتی نسبت به چین مشکوک بوده‌اند، شرکت‌های چینی می‌دانند که ممکن است با آغوش باز از آنها استقبال نشود.

اما دلیل اصلی عدم تمایل شرکت‌های چینی به انجام تجارت به آن‌ سوی آمور، ممکن است بیشتر با واشنگتن ارتباط داشته باشد تا مسکو. شرکت‌های چینی نگران هستند که ایالات متحده تحریم‌های ثانویه‌ای را اعمال کند که شرکت‌ها از هر کشوری را که با شرکت‌های روسی تجارت می‌کنند، هدف قرار می‌دهد. تا کنون، واشنگتن تنها چنین اقداماتی را در معاملات با بخش نظامی روسیه اعمال کرده است. اگر ایالات متحده این اقدامات را به سایر بخش‌های اقتصادی گسترش دهد، همه شرکت‌ها در سراسر جهان مجبور می‌شوند بین بازارهای ایالات متحده و روسیه یکی را انتخاب کنند.

برای اکثر شرکت‌ها، پایبندی به ایالات متحده امری بدیهی خواهد بود. در نتیجه، شرکت‌های چینی انگیزه کمی برای سرمایه‌گذاری زمان و پول برای توسعه روابط با کسب‌وکارهای روسی دارند که ممکن است به زودی نیاز به ترک آن داشته باشند.

شاید برای کرملین نگران‌کننده‌تر این است که شرکت‌های چینی که با روسیه تجارت می‌کنند، آثار خروج تامین‌کنندگان غربی از بازار روسیه را جبران نمی‌کنند: کسب‌وکارهای چینی عمدتاً اقلام ابتدایی مانند تلفن‌های همراه ، تجهیزات حمل‌ونقل و رایانه‌های شخصی ارسال می‌کنند.

شرکت‌های چینی فن‌آوری پیشرفته را به روسیه صادر نمی‌کنند: طبق داده‌های گمرک چین، صادرات نیمه‌رساناهای چینی به روسیه در سال 2022 در مجموع ثابت ماند. باز هم، ایالات متحده ممکن است مقصر باشد: چین نیز مانند روسیه، دسترسی به نیمه‌هادی‌های پیشرفته را در نتیجه مجموعه ای از کنترل های صادراتی آمریکا که در اواخر سال 2022 معرفی شدند، از دست داده است. تراشه‌هایی که چین می‌تواند تولید کند عمدتاً پایه هستند و احتمالاً برای روسیه استفاده محدودی دارند.

یک دوستی نامتوازن

نگاهی به داده‌های گمرکات چین به وضوح نشان می‌دهد که چین در روابط اقتصادی خود با روسیه دست بالا را حفظ کرده است و به نظر می‌رسد پکن عجله‌ای برای ایجاد یک راه نجات اقتصادی برای کرملین ندارد.

در آینده، کسب‌وکارهای چینی همچنان می‌توانند با افزایش سرمایه‌گذاری‌های خود در روسیه، به کمک مسکو بیایند. تاکنون هیچ نشانه‌ای مبنی بر آمادگی آنها برای انجام این کار وجود ندارد، اما تصمیمات برای سرمایه گذاری، معمولاً سه تا پنج سال طول می‌کشد تا تحقق یابد. با این حال، بعید است که شرکت‌های چینی تمام خلاء ناشی از خروج کسب‌و‌کارهای غربی را پر کنند.

شرکت‌هایی از کشورهایی که روسیه اکنون آن‌ها را «غیر دوست» می‌داند - که پیش از این نوآوری را به مسکو می‌آوردند - 90 درصد سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در روسیه را در دهه گذشته تشکیل می‌دادند. امروزه، این سهم احتمالاً نزدیک به صفر است (اگرچه محرمانه بودن داده‌های سرمایه‌گذاری خارجی در روسیه، ارائه یک رقم دقیق را دشوار می‌کند.)

در بازی‌های المپیک پکن در سال 2022، تنها چند هفته قبل از آغاز حمله مسکو به اوکراین، رهبران روسیه و چین ادعا کردند که دوستی آنها «هیچ محدودیتی» ندارد. بیش از یک سال بعد، شی و پوتین فقط این گزاره را تأیید کردند که گفتن برخی چیزها آسان‌تر از انجام دادن آن‌ها است. انتظارات بزرگ پوتین هنوز برآورده نشده است. و برخلاف اعلامیه‌های رسمی، چرخش مشتاقانه روسیه به چین متقابل نبوده است.