پیش‌بینی سناریوهای آینده برجام/سرخوردگی گردشگران وین

مذاکرات هسته ای ایران دوباره به بن بست خورده است. تنها چند هفته پیش، دیپلمات‌های اروپایی در خیابان‌های پایتخت اتریش در حال گردش بودند و خوش‌بینانه تصور می‌کردند مذاکرات ۱۶ ماهه برای احیای توافق هسته‌ای ایران سرانجام به یک پیشرفت دست یافته است. اما موضع سرسختانه ایران -و گزارش‌هایی مبنی بر غنی‌سازی جدید اورانیوم تا سطوح بسیار بالا و نزدیک به درجه تسلیحاتی- امیدها را در مورد بازسازی توافق به زودی از بین برده است.

رافائل گروسی، رئیس سازمان دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل متحد، ناامیدی خود را روز دوشنبه در وین در گفت‌وگو با خبرنگاران ابراز کرد: «تعامل با ایران در جایی نیست که من واقعاً دوست دارم ببینم».

شکست در زمان موفقیت

در اواسط ماه اگوست، به نظر می‌رسید که ایران آماده است تا یک تقاضای اصلی مورد اختلاف در مذاکرات را کنار بگذارد -تضمینی صریح برای اینکه تحقیقات ناظر هسته ای سازمان ملل در مورد فعالیت های هسته ای گذشته اش به طور خلاصه بسته شود. دیپلمات های اروپایی و آمریکایی، حل و فصل ظاهری این موضوع را نشانه امیدوارکننده ای از آمادگی ایران برای بستن توافق دانستند.

اما مذاکرات از ابتدای سپتامبر، زمانی که ایران مجدداً بر موضوع تحقیقات [ادعایی] آژانس پافشاری کرد و خواستار تضمین‌های بیش‌تری شد که منافع اقتصادی تهران را از یک توافق جدید تضمین می‌کرد، مجدداً با شکست مواجه شد. به گفته دیپلمات های اروپایی، اکنون به نظر می رسد مذاکرات تا پس از انتخابات میان دوره ای ایالات متحده در 8 نوامبر دچار وقفه شود.

محتمل‌ترین سناریو

یک دیپلمات ارشد اروپایی گفت: «این محتمل‌ترین سناریو است». این دیپلمات هم‌چنین گفت: «در حال حاضر، مذاکرات بر سر پیش‌نویس توافقنامه تقریبا به پایان رسیده است. بنابراین بعید است که واکنش ایالات متحده به آخرین خواسته‌های ایران موجب تغییرات بیش‌تری در متن توافق شود».

بر اساس قوانین ایالات متحده، کنگره باید پس از یک دوره بررسی 30 روزه، درباره هرگونه توافق جدید با ایران نظر خود را اعلام کند. به گفته دیپلمات‌های اروپایی، در بحبوحه کارزار انتخاباتی داغ در واشنگتن، بحث و رای‌گیری در مورد آن بسیار جنجالی خواهد شد و بعید است که انجام شود».

قطعنامه‌ای در کار نیست

تهران در آخرین پاسخ خود به پیشنهاد اروپایی احیای برجام در اول سپتامبر، تاکید کرد که بسته شدن پروند آژانس باید تا پیش از روز بازجرا انجام شود. واشنگتن و شرکای اروپایی‌اش این درخواست را اکیدا کرده‌ و اعلام کرده‌اند که این پرونده تنها زمانی بسته می‌شود که آژانس تأیید کند توضیحاتی را از ایران دریافت کرده است که «از نظر فنی معتبر هستند». کشورهای غربی سعی می‌کنند این پرونده را از موضوع توافق هسته‌ای جدا نگه دارند و تمایلی به پیوند این دو موضوع ندارند.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا هفته گذشته در بروکسل گفت: «در هفته های گذشته، ما بر برخی از شکاف‌ها غلبه کرده بودیم.  با این حال، آخرین پاسخ ما را به عقب می برد. و ما قرار نیست با توافقی موافقت کنیم که الزامات اصلی ما را برآورده نمی کند. اگر ما توافقی را منعقد می‌کنیم که امنیت ملی ما را ارتقا دهد».

فرانسه، آلمان و بریتانیا -سه قدرت اروپایی طرف توافق هسته ای 2015- روز جمعه بیانیه مشترکی صادر کردند و به همان اندازه ناامیدی خود را از این وضعیت ابراز کردند. این سه کشور گفتند: «درخواست اخیر تردیدهای جدی را در مورد نیات و تعهد ایران نسبت به نتیجه موفقیت‌آمیز احیای برجام ایجاد می‌کند». این دیپلمات ارشد غربی گفت: Kشورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که این هفته در وین تشکیل جلسه می‌دهد، قطعنامه دیگری در انتقاد از عدم همکاری ایران تصویب نخواهد کرد. این دیپلمات افزود، اما این موضوع قطعاً توسط شورای حکام مورد بحث قرار خواهد گرفت».