معاشقه ریاض با دلار زدایی؛ اهرم تازه پادشاهی برای چانه زنی با آمریکا

به گزارش اقتصادنیوز ،زمانی که محمد الجدعان، وزیر دارایی عربستان ژانویه 2023 اعلام کرد که ریاض برای استفاده از ارزهای دیگر غیر از دلار آمریکا در قراردادهای نفتی آماده است، احتمالا انتظار نداشت که موضع گیری اش توجه رسانه ها را جلب کند. از همان بازه پادشاهی خود را گرفتار مناقشه ای در مورد دلارزدایی با چین، روسیه، ایران و برزیل یافت. رهبران سیاسی این چهار کشور از کاهش نقش دلار آمریکا به عنوان ارز اصلی تجارت جهانی به دلیل تنش‌های ژئوپلیتیک اخیر با ایالات متحده حمایت کرده‌اند. اما عربستان به دلیل روابط نزدیکش با واشنگتن و نقشش در قامت ستونی در تجارت جهانی نفت در موضعی متفاوت قرار دارد.

واکنش پادشاهی به کنش واشنگتن

ریاض و واشنگتن چندین دهه در یک مورد به اجماع دست یافتند: عربستان در برابر داشتن حمایت نظامی و امنیتی ایالات متحده، از دلار آمریکا به عنوان ارز استاندارد جهت فروش نفت استفاده خواهد کرد. ریاض همچنین در طول تاریخ بخشی از درآمدهای نفتی اش را در اوراق قرضه دولتی ایالات متحده سرمایه گذاری کرده، گزاره ای که باعث تقویت ارزش دلار می شود. در چنین شرایطی اظهارات الجدان شوکه کننده بود زیرا نشان می داد که سعودی ها برای تجدید نظر در باب این تعهد خیز برداشتند. مواضع این چهره سیاسی پادشاهی توسط مفسرانی که نگران پیامدهای نامطلوب دلارزدایی بر منافع اقتصادی ایالات متحده هستند و همچنین از سوی حامیان دلارزدایی جدی گرفته شد.

پس از قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار توسط عوامل سعودی در استانبول، واشنگتن در برابر ریاض شمشیر را از رو کشید. پادشاهی نیز در پاسخ به سیاست های «غیر دوستانه» ایالات متحده، همکاری اش با چین و روسیه را تقویت کرد. در چنین شرایطی اظهارات الجدان نشانه دیگری از تنش های دیپلماتیک بین دو کشور تلقی شد. اهمیت اظهارات وزیر دارایی پادشاهی زمانی بیشتر شد که برای دلارزدایی بازیگران دیگر فراخوان هایی صادر کردند. به همین دلیل مقام های سعودی چندین دهه سکوت کردند. ژوئن 2023، یکی از مقامات صندوق بین المللی پول (IMF) گزارشی منتشر کرد و مدعی شد که عربستان، ایران و برزیل در معاملات بین المللی شان با چین و سایر کشورها از یوان استفاده کرده اند. هرچند این گزارش تردیدهایی را به دنبال داشت.

اهرم چانه زنی پادشاهی

آنگونه که مرکز استیمسون نوشته، در ماه‌های بعد، درحالی‌که رهبران برزیل، ایران و روسیه تمایل خود را برای کاهش وابستگی به دلار آمریکا ابراز کرده‌اند، مقامات سعودی سکوت کرده‌اند.با این حال، تحولات سیاست خارجی عربستان نشان می‌دهد که خطر بستن قراردادهای نفتی با توسل به ارزهای دیگر ممکن است جزئی از استراتژی چانه‌زنی چند وجهی پادشاهی با ایالات متحده باشد. به عنوان مثال، عربستان ماه می اعلام کرد که مذاکراتی را جهت عادی سازی روابطش با ایران انجام داده است. به دنبال آن گام های مشخصی در جهت از سرگیری روابط عادی دیپلماتیک بین دو کشور برداشته شد. سفارت‌ها بازگشایی شدند و وزیر امور خارجه ایران به ریاض سفر کرد. سعودی‌ها همچنین از زمان حمله روسیه به اوکراین، با روس ها در اوپک پلاس هم ثدا شدند و زمینه را برای افزایش بهای نفت خلاف خواست واشنگتن هموار کردند.

ترکیبی از این موضع گیری ها شاید انگیزه دولت بایدن برای اتخاذ نگرش مثبت تری نسبت به عربستان را افزایش داده است. ایالات متحده تماس‌های دیپلماتیکش را با ریاض افزایش داده و تمایلش را برای جدی‌تر گرفتن خواسته‌های پادشاهی بالاخص در زمینه عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان نشان داده است.چندین سال است که سعودی‌ها از کنش منفعل ایالات متحده در برابر چهار خواسته دیرینه‌شان ناامید شده‌اند: 1) تعهد قوی‌تر آمریکا به دفاع از عربستان، از جمله فروش سیستم‌های تسلیحاتی پیشرفته، 2) گام‌های قوی‌تر و موثرتر برای مهار قدرت ایران. 3) گام هایی محکم برای ترویج راه حل دو دولتی جهت حل مناقشه فلسطین. 4) خویشتنداری آمریکا در انتقاد از نقض حقوق بشر درعربستان. به نظر می رسد ناامیدی از ناتوانی یا بی میلی ایالات متحده در پرداختن به این مسائل، پادشاهی را برای توسعه روابط نزدیک تر با چین و روسیه و برداشتن گام های اخیر در جهت نزدیک شدن به ایران ترغیب کرده است.

به نظر می رسد که عربستان توانسته توجه واشنگتن را به خود جلب کند. توماس فریدمن، ستون نویس نیویورک تایمز با انتشار مقاله ای فاش کرد که مذاکرات در سطح بالا در باب توافق امنیتی جامع در جریان است؛ توافقی که بسیاری از نگرانی های عربستان را در ازای محدود کردن روابطش با چین و گام هایی برای نزدیکی به تل آویو برطرف می کند.در این میان، روسیه و چین به حملات افسونگرشان علیه عربستان ادامه داده اند. در طول نشست سالانه رهبران بریکس در آفریقای جنوبی، عربستان یکی از شش کشوری بود که رسما برای پیوستن به این سازمان دعوت شد. در حالی که رهبران پنج مدعو دیگر - آرژانتین، ایران، امارات متحده ، مصر و اتیوپی - قدردانی خود را ابراز کردند، اما واکنش سعودی ها محتاطانه تر بود. سامی حمدی، کارشناس مسائل خاورمیانه براین باور است که ریاض ابتدا می بایست قبل از آن که پیشنهاد بریکس را بپذیرد، واکنش واشنگتن را سنجیده و پیشنهادات هیئت هایی را که بایدن به ریاض می فرستد، بررسی کند.