خیز اردوغان برای مانور از دریای مدیترانه تا دریای سیاه/ عبور آنکارا از اف-35 آمریکا و اس-400 روسیه؛ فصل تازه بازی ژئوپلتیکی کلید خورد؟

به گزارش اقتصاد نیوز، در سال‌های اخیر، ترکیه به طور قابل توجهی جاه‌طلبی‌های دریایی‌اش را در دریای مدیترانه تقویت کرده و هدف این بازیگر اعمال نفوذ و حفاظت از منافع خود در منطقه است. اخیراً، رزمایش ماوی وطن 2025، یک عملیات دریایی در مقیاس بزرگ که بین 7 تا 16 ژانویه در دریای سیاه، دریای اژه و دریای مدیترانه برگزار شد، آرزوهای استراتژیک دریایی آنکارا را به نمایش گذاشت.

این عبارات بخشی از یادداشت منتشر شده در The Cradle است که توسط اقتصاد نیوز در دو بخش ترجمه شده که در ادامه بخش نخست آمده است.

پشت پرده مانور دریایی ترکیه

اهمیت استراتژیک تأمین امنیت منابع انرژی و مسیر‌های تجاری، ترکیه را به رقابت مستقیم با بازیگران منطقه سوق داده و نیروی دریایی این بازیگر را به عنوان ابزار کلیدی مانور‌های ژئوپلیتیکی برجسته کرده است. در آستانه انتخابات ریاست جمهوری در ماه مه ۲۰۲۳، کشتی آندولو تی سی جی که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه آن را اولین کشتی سو سی‌ ای وی جهان نامید و نه تنها در بنادر ترکیه پهلو انداخت، بلکه به نماد اردوغان و کمپین انتخاباتی حزب عدالت و توسعه تبدیل شد.

کمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب اصلی مخالف که در آن زمان رقیب اردوغان بود، تکیه حزب حاکم بر کشتی آندولو تی سی جی را برای مبارزات انتخاباتی به چالش کشید و گفت، محتوای مناظرات سیاسی ما هر چه که باشد، ارتش باید از آن دور بماند. با این حال، فراتر از نماد سیاسی آن، راه‌اندازی آندولو تی سی جی نشان‌دهنده دگرگونی گسترده‌تری بود؛ ترکیه به عنوان یک قدرت دریایی جدی در حال ظهور بود.

به گفته اردوغان، نرخ بومی‌سازی این کشتی ۷۰ درصد بوده است. این گزاره با یک فرایند وسیع‌تر مطابقت دارد؛نیروی دریایی ترکیه در حال حاضر ۳۱ کشتی جنگی در دست ساخت دارد، از جمله یک ناو هواپیمابر بومی، ناوشکن‌های موشک هدایت شونده، ناوچه‌های چند منظوره و زیردریایی‌های تهاجمی.

گسترش ظرفیت‌های دریایی این کشور نقطه کانونی برای ترکیه بوده که منعکس‌کننده آرزو‌های این کشور برای خودمختاری استراتژیک و تسلط منطقه‌ای است. آندولو تی سی جی به عنوان یک کشتی تهاجمی چند منظوره آبی خاکی در فهرست نیروی دریایی قرار گرفته است. طراحی آن بر اساس کشتی تهاجمی دوزیست خوان کارلوس اسپانیایی است که مشخصات مشابه در طول، ارتفاع، عرض و سرعت دارد.

نقش آندولو تی سی جی که در ابتدا برای هواپیمای اف-۳۵ ساخت آمریکا برنامه‌ریزی شده بود، با اخراج ترکیه از برنامه اف-۳۵ ایالات متحده به واسطه خرید سامانه‌های دفاع موشکی اس-۴۰۰ روسی در سال ۲۰۱۹ تغییر کرد. در عوض، این کشتی اکنون برای ناوگانی بهینه‌سازی شده که با هواپیما‌های جنگی بدون سرنشین (UCAV) با قابلیت‌های رو به رشد جنگ پهپادی ترکیه هماهنگ است.

ذکر این نکته لازم است که طول عرشه آندولو تی جی سی برای برخاستن جت‌های F-۱۶ و F-۱۱۷ در فهرست نیرو‌های مسلح ترکیه محدود است. رؤیترز گزارش داد که آندولو تی جی سی پس از این بحران در حال برنامه‌ریزی مجدد برای سیستم‌های هواپیمای بدون سرنشین است. هدف چنین برنامه‌ای رسیدن به سرعت برخاستن پهپاد در فاصله ۱۰۰ تا ۱۵۰ متری است.

دکترین دریایی استراتژیک آنکارا

ظرفیت نیروی دریایی ترکیه به آندولو تی جی سی محدود نمی‌شود. ترکیه همزمان در حال ساخت چندین کشتی جنگی پیشرفته است. کوروت‌های کلاس ADA، چهار کشتی اول تولید شده تحت پروژه کشتی ملی (MILGEM) در حال حاضر به کار گرفته شده‌اند.

از پنجمین کشتی به بعد، ساخت ناو‌های کلاس ISTIF آغاز شده است که در حال حاضر هفت فروند آن در دست ساخت است. علاوه بر این، ترکیه در حال ساخت شناور‌های گشت دریایی کلاس HISAR، زیردریایی‌های تهاجمی کلاس Reis و نوع جدیدی از کشتی‌های جست‌وجوی مین است. ترکیه همچنین در حال توسعه یک ناو هواپیمابر کاملاً بومی تحت پروژه MUGEM و پیشبرد کار بر روی ناوشکن دفاع هوایی TF-۲۰۰۰ است. زرادخانه رو به رشد پهپاد‌های زیر آب، سلطه دریایی ترکیه را تقویت می‌کند. اما تقویت نیروی دریایی ترکیه فقط به منظور توسعه ناوگان این کشور نیست. این دکترین مبتنی بر دکترین وطن آبی (ماوی وطن) است که به دنبال گسترش کنترل دریایی ترکیه بر مناطق وسیعی از مدیترانه شرقی، دریای اژه و دریای سیاه است.

اگرچه اردوغان و حزب عدالت و توسعه از این تحولات برای مصارف سیاسی داخلی استفاده می‌کنند، اما برخی از منتقدان به درستی خاطرنشان می‌کنند که ساخت یک نیروی دریایی قوی فرآیند طولانی مدت است و بخش قابل توجهی از این پروژه‌ها به پیش از حزب عدالت و توسعه باز می‌گردد.

در همین راستا، دریاسالار بازنشسته علی دنیز کوتلوک، که به مدت شش سال به عنوان مدیر ستاد نظامی-سیاسی ناتو در بروکسل خدمت کرد به این وبگاه گفت: هر یک از جنگده‌ها و کشتی‌ها بخشی از توسعه پروژه آنکارا برای برآورده کردن نیاز‌های جاه‌طلبانه این بازیگر است.

آن‌ها در ساختار پیش‌بینی شده توسط سیستم برنامه‌ریزی نیرو توسعه می‌یابند که در چرخه‌های دو یا سه ساله اجرا می‌شوند. در واقع، از اواسط دهه ۱۹۹۰، نیروی دریایی ترکیه در حال بررسی منابع ملی برای طراحی، توسعه و ساخت یک ناو کاملاً بومی بوده است.

در سال ۲۰۰۴، فرماندهی کشتی‌سازی استانبول دفتر پروژه MILGEM را برای اجرا و هماهنگی پروژه‌های طراحی، مهندسی و ساخت و ساز تأسیس کرد. بنابراین ممکن است تعجب‌آور باشد که به یاد بیاوریم که نیروی دریایی ترکیه، که دولت وقت بدان افتخار می‌کند، زمانی موضوع پیگرد قانونی بود.

دریاسالار اوزدن اورنک، عضو نیروی دریایی ترکیه، یکی از مهم‌ترین مقاماتی که پروژه MILGEM را در دهه نخست ۲۰۰۰ کلید زد، در آن بازه زمانی توسط حزب عدالت و توسعه و سازمان فتح‌الله گولن که زمانی متحدش بود، به خاطر «روزنوشت‌های کودتا» متهم شد.