دو گره بزرگ در مذاکرات وین

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از اکوایران، مذاکرات برای خروج روند احیای برجام از بن بست با روایت های متعارض ادامه دارد.

گفتگو بر سر پیشنهاد نهایی

مذاکرات بر سر احیای برجام در وین، به نقطه حساس خود رسیده است. ساعت به سرعت در حال سپری شدن است و هر کدام از طرف ها تلاش دارند در این بازی نهایی کفه ترازو را به نفع خود برگردانند. مذاکره کنندگان برای بررسی پیشنهاد جدید و «نهایی» اتحادیه اروپا برای بازگشت مجدد به تعهدات برجامی بار دیگر بر سر میز مذاکره حضور پیدا کرده اند. به همین دلیل است که تروئیکای اروپایی در بیانیه شب گذشته خود یادآور شده اند، گفتگوها در وین «دور جدیدی از مذاکرات» ندانسته و آنها را صرفا «بحث های فنی» اعلام کرده اند.

با این همه از آنجا که اتحادیه اروپا مدعی شده که «فرصت مصالحه های جدید به پایان رسیده» و پیش نویس جدید «پیشنهاد نهایی» برای توافق است، به نظر می رسد از اهمیت حیاتی برای سرنوشت توافق هسته ای 2015 برخوردار است. در همین شرایط بود که روز پنجشنبه بلومبرگ از قول یک منبع غربی مدعی شد، تنها 72 ساعت فرصت باقی مانده که یا توافقی داشته باشیم و یا هیچ چیز و این امر مستلزم تصمیمات سیاسی در تهران و واشنگتن است -مسئله ای که از سوی انریکه مورا، هماهنگ کننده اروپایی مذاکرات رد شد.

روایت ایرانی

با این حال، روایت منابع ایرانی حکایت روشن تری از جریان مذاکرات را به دست می دهد. گفته شده هیأت ایرانی در روز نخست مذاکرات تأکید کرده که باید اطمینان یابد موضوعی به عنوان اهرم فشار در آینده باقی نمی‌ماند و برای جمهوری اسلامی ایران قابل پذیرش نیست که برجام گروگان ادعاهایی باشد که اساسا با هدف اعمال فشار بر ایران مطرح شده‌اند.

بر اساس روایت منابع ایرانی، در ارتباط با موضوعات پادمانی که حل و فصل آن مبنایی کاملا مبتنی بر برجام دارد، طرف‌های غربی در ماه اسفند تعهداتی دادند که اکنون با گذشت بیش از پنج ماه، نه تنها آن تعهدات اجرایی نشده است، بلکه طرف‌های غربی اتفاقا مسیری کاملا متضاد با تعهدات خود در پیش گرفتند. این کشورها هم قطعنامه‌ای پیشنهاد کردند و هم با نادیده گرفتن ابتکارات ایران، آن را به تصویب رساندند. با حال عدم عمل به تعهداتی که اتفاقا در جریان همین مذاکرات مورد تفاهم قرار گرفته بود، گمانه عدم جدیت و عدم حسن نیت طرف مقابل را تقویت می‌کند.

بنا بر باور ایران، طرف مقابل نمی‌تواند با این بهانه که موضوعات پادمانی امری فنی است، از حل و فصل این موضوعات که مانعه‌الجمع است، شانه خالی کند. در واقع ایران در عین اجرای محدودیت‌ها و تعهدات هسته‌ای برجامی و اقدامات اعتمادساز، نمی‌تواند بپذیرد که همچنان متهم به عدم اجرای تعهدات پادمانی باشد. ادعای طرف‌های غربی در حالی مطرح می‌شود که سابقه عملکرد شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که این تصمیمات و قطعنامه‌های این نهاد انگیزه‌هایی سیاسی دارد. طرف‌های مقابل پیش از این در سال ۲۰۱۵ در متن برجام نیز تعهدی سیاسی برای مختومه کردن ادعاها علیه برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران در شورا ارائه کرده‌اند.

همچنین اثربخشی پایدار رفع تحریم‌ها از موارد دیگری است که باید از آن اطمینان یافت. شرکای اقتصادی و فعالان در بازار ایران باید مطمئن شوند که قراردادهای منعقده با ایران از پایداری لازم برخوردار است* و سایه بازگشت تحریم‌ها از سر اقتصاد ایران رفته است. در این ارتباط با وجود طرح‌های ارائه‌شده از سوی ایران، طرف آمریکایی همواره از پذیرش یا ارائه یک پیشنهاد منطقی اجتناب کرده است که نشانه عدم جدیت آمریکا در مذاکرات و تلاش آنان برای اثربخشی تحریم‌ها حتی پس از انعقاد توافق بوده است. روشن است که جمهوری اسلامی ایران چنین وضعیتی را نمی‌پذیرد.  بر اساس این روایت، هیأت ایرانی برای حل موضوعات و رسیدن به توافق با اراده جدی به وین آمده و تاکنون با واقع‌بینی در مذاکرات حاضر شده و برای هر مسئله‌ای راهکارهای متعددی نیز ارائه داده است. اکنون زمان تصمیم‌گیری طرف مقابل است.  اصرار طرف‌های غربی بر تفکیک میان برجام و موضوعات ادعایی پادمانی این گمانه را تقویت می‌کند که دستور کار پنهانی برای باز نگه داشتن این موضوعات و  بهره‌گیری از آنها جهت اعمال فشار به ایران در آینده، وجود دارد. ایران با تأکید بر بسته شدن این موضوعات سیاسی، به دنبال دستیابی به توافق پایدار و باثباتی است که مانع سوء استفاده بدخواهان از موضوعات ادعایی پادمانی برای اعمال فشار به ملت ایران در آینده باشد.

دو گره اصلی

بدین ترتیب به نظر می رسد دو مسئله مورد اختلاف اصلی در این دور از مذاکرات، مسئله پرونده های مفتوح ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی و مسئله تحریم ها است. مواردی که به نظر می رسد مصالحه بر سر آنها دست کم نیاز به تصمیماتی خارج از طرفهای حاضر در میز مذاکره دارد. در گزارش های اخیر وال استریت ژورنال و پالیتیکو هم به این موارد مورد اختلاف اشاره شده است.

در واقع چنانچه ایران هر گونه توافقی را منوط به حل مسائل پادمانی با آژانس کرده باشد، نهایی شدن توافق بستگی به تصمیم شورای حکام آژانس انرژی اتمی دارد که نشستی فصلی آتی آن در ماه سپتامبر برگزار خواهد شد. از سوی دیگر شنیده شده در مسئله تحریمها نیز طرف ایرانی خواهان تضمین این مسئله از سوی دولت ایالات متحده شده که شرکت های خارجی که اقدام به سرمایه گذاری در ایران کرده اند، دست کم به مدت سه سال، حتی در صورت خروج دوباره واشنگتن از برجام، مشول تحریم های وزارت خزانه داری آمریکا نخواهند شد.

اکنون به نظر می رسد با روشن تر شدن دو گره اصلی در جریان مذاکرات کنونی، چشم انداز نهایی شدن توافق دست کم در روزهای آتی منتفی باشد.