روسیه در دام چین افتاد/ روایت جنگ دُن‌کیشوت‌وار پکن و مسکو با واشنگتن

به گزارش اقتصادنیوز، مسکو و پکن بعد از گذشت بیش از دو سال از حمله روسیه به اوکراین، همکاری های اقتصادی، دیپلماتیک و نظامی شان را افزایش می دهند.به نظر می رسد تعمیق روابط این دو کشور که ماه آینده با سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه به چین تقویت می شود، موجب شود تا تاثیر تحریم های غرب بر اقتصاد روسیه بالاخص صادرات انرژی این بازیگر تحت تاثیر قرار گرفته و فشارها کاسته شود. با این همه، به واسطه رویکرد محتاطانه پکن، تعامل این دو بازیگر بالاخص برای روسیه که درگیر انزوای بین المللی است، با محدودیت هایی روبرو است.

در جستجوی بندری امن!

تنها چند هفته قبل از آغاز حمله همه جانبه کرملین به اوکراین در سال 2022، مسکو و پکن رسماً روابط خود را "بدون محدودیت" اعلام کردند، از آن بازه زمانی تا به امروز، همکاری های تجاری و نظامی دوجانبه بین دو کشور افزایش یافته است. به نوشته فارین پالسی، تجارت بین روسیه و چین در سال گذشته به میزان 240 میلیارد دلار افزایش یافت و در سه ماهه اول سال جاری روند صعودی داشت. روسیه نفت و گاز طبیعی را به شرق صادر کرده و در ازای آن خودروها، ماشین آلات و برخی اجزای حیاتی برای حفظ پایگاه صنعتی دفاعی خود دریافت می کند. به گفته مقامات آمریکایی، چین موتورهای پهپاد و موشک و همچنین نیمه هادی هایی را که روسیه برای صنایع دفاعی خود به آن نیاز دارد، در اختیار مسکو قرار می دهد. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا هفته گذشته به همتای چینی خود درباره نقش پکن در حمایت از جنگ غیرقانونی مسکو در اوکراین هشدار داد.اما همکاری نظامی رو به رشد دو بازیگر فقط برای جنگ در اوکراین نگران کننده نیست. بالاخص در شرایطی که پیامدهایی برای درگیری احتمالی ایالات متحده و چین قابل تصور است.

آندریا کندال-تیلور، مدیر برنامه امنیت ترانس آتلانتیک فعال در مرکز امنیت جدید آمریکا، در این باره به فارین پالسی گفت: «موضوع با اهمیت، این است که روسیه در ازای آنچه از چین به دست می آورد، چه چیزی می بخشد».به گفته او« روسیه در حال افزایش توانایی های نظامی چین و دیگر دشمنان ما است».مسکو که سال‌ها از ارائه فناوری‌های پیشرفته نظامی و هوافضا به پکن چشم پوشی می‌کرد، اکنون خزانه اش را به روی چین باز کرده و سیستم‌های دفاع هوایی پیشرفته و برخی از فناوری‌های پیشرفته مورد استفاده در زیردریایی‌های جدید چین را در اختیار این بازیگر قرار می دهد.روابط نزدیک‌تر تجاری و نظامی همراه با تقویت روابط دیپلماتیک دو کشور است شی جین پینگ، رئیس جمهور چین اخیرا با سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه رایزنی داشت و هر دو در مورد ایجاد جایگزینی برای نظم جهانی به رهبری ایالات متحده گفتگو کردند. لاوروف گفت که تقویت روابط با چین اولویت اصلی روسیه در سیاست خارجی است. این در حالی است که پوتین خود را برای سفر ماه آینده به چین آماده می کند، نخستین سفر تزار بعد از انتخاب دوباره به عنوان رئیس جمهور در ماه مارس. هر دو کشور با غرب و به ویژه ایالات متحده – به واسطه جنگ در اوکراین و تنش در تایوان- در تضاد قرار دارند، بنابراین آنها به دنبال یک بندر امن هستند.

چنگ زدن به ریسمانی پوسیده

افزایش تنش ها در  روابط اقتصادی بین دو کشور از بسیاری جهات محصول فشار غرب است. روسیه که پس از حمله همه جانبه به اوکراین هدف تحریم های شدید غرب قرار گرفته، با تأخیر به دنبال بازارهای جایگزینی برای بازار پرسودی است که در اروپا از دست داد.در مقابل چین که از هر نظر به دنبال راه حل نظامی احتمالی جهت مشکل چند دهه ای اش با تایوان است، برای دنیایی پر از چالش های اقتصادی آماده می شود. به همین دلیل است که در سال‌های اخیر شی نه تنها به دنبال اتکا به خود در بخش‌های فناوری پیشرفته  است؛ گزاره ای که هدف محدودیت‌های تجاری غرب قرار گرفته، بلکه به طور فزاینده‌ای به مردم چین درباره لزوم آماده‌سازی برای «سناریوهای افراطی» و شرایط مالی سخت به دلیل جنگ انتخابی هشدار داده است. در همین راستا می توان گفت که چین و روسیه به دنبال نظم جایگزین هستند. کندال-تیلور، که قبلاً در قامت افسر اطلاعاتی ایالات متحده خدمت می کرددر این باره به فارین پالسی گفت: همگرایی مسکو- پکن نقطه ثقلی ایجاد می کند که دیگران می توانند در صورت نارضایتی به اطراف آن جذب شوند. به گفته او، گروه‌بندی جوان‌شده، علی‌رغم تفاوت‌های فراوان تاریخی و امروزی، کار را برای ایالات متحده و اروپا جهت تعریف ائتلاف‌هایی از کشورها برای تحمیل هزینه‌ها بر این گروه از بازیگران و اجرای قوانین جهانی سخت‌تر کند.با این حال، تعامل مستقیم چین و روسیه نه مشکلات فوری مسکو و نه چالش های بلندمدت چین را حل نخواهد کرد.

برای روسیه، تلفات جنگ در اوکراین و عدم دسترسی به بازار اروپا برای صادرات انرژی چالش است؛ بازاری که قبلاً حدود 40 درصد بودجه روسیه را تامین می کرد. صادرات نفت روسیه که عمدتاً از جانب غرب متوقف شده، به سمت شرق سرازیر شده است. گاز روسیه که اکنون در اروپا نامطلوب است، به دنبال خانه جدیدی در چین است.اما بازار چین به هیچ وجه جایگزین بازارهای از دست رفته روسیه نیست: این بازار کوچکتر است، بازده کمتری را به همراه دارد و تقریباً هیچ یک از فناوری های پیشرفته بخش انرژی را که مسکو برای پمپاژ کارآمد میادین خود و کارکرد کمپرسورهایش بدان نیاز دارد را در اختیارش قرار نمی دهد.کریگ کندی، کارشناس بخش انرژی روسیه در مرکز دیویس مطالعات روسیه و اوراسیا دانشگاه هاروارد، گفت: «آسیا در مقایسه اروپا جایزگین تسلی‌بخش و در عین حال ضعیف است».نفت روسیه که قبلاً در اروپا با تخفیف اندک نسبت به معیارهای جهانی معامله می‌شد و بخشی از سیستم انرژی یکپارچه با پمپ بنزین‌های روسیه و خرده‌فروشی بود، اکنون به‌طور مخفیانه در اطراف دریاها به دنبال خریدارانی است که تقاضای بالایی داشته باشند و دریافت کنند. تخفیف ها صادرات نفت روسیه به چین افزایش یافته و عربستان سعودی به عنوان بزرگترین تامین کننده پکن جایگزینش شده است. 

جای خالی بازارهای از دست رفته

گاز طبیعی روسیه، که قبلا اروپا را گرم می کرد، امروز در سیبری دست نخورده مانده، زیرا اروپا به واسطه جنگ در اوکراین واردات نفت را متوقف کرد. برنامه‌های بین روسیه و چین جهت افزایش فروش گاز (تخفیف‌یافته) که سال‌ها در دست اجرا بود، می‌تواند به 16 میلیارد متر مکعب اضافی در سال برسد که حدوداً 10 درصد از آنچه روسیه قبلاً با قیمت بالاتر به اروپا صادر می‌کرد را تشکیل می دهد.در گذشته،روسیه می‌توانست برای به دست آوردن فناوری پیشرفته جهت کشف میدان‌های نفتی خسته، مقابله با پروژه‌های مرزی چالش‌برانگیز و فعال نگه داشتن نیروگاه‌های مایع‌سازی گاز در قطب شمال روی اروپا حساب کند، اکنون تقریبا این گزینه را از دست داد. فناوری چینی می‌تواند شکاف‌های روسیه در عرصه پهپادها، تراشه‌ها و موشک‌ها  راپر کند، اما نمی‌تواند میادین نفتی قدیمی را دوباره احیا کرده یا خطوط لوله گاز هزار مایلی مجهز به توربین‌های حیاتی را برای فشرده‌سازی نگه دارد.کندی در این باره گفت: «روسیه باید موضعش را تغییر دهد، زیرا چاره دیگری ندارد. او گفت: « ما تازه در حال مشاهده تأثیرات کامل» تغییر بازارهای انرژی روسیه از غرب به شرق هستیم.

به گفته ناظران، در حالی که دو کشور از اهمیت گسترده تر روابط تجاری رو به رشد خود صحبت می کنند و بر اصل "دلارزدایی" در تجارت دوجانبه شان تاکید دارند، واقعیت تلخ تر است. علی‌رغم تلاش‌های منفعلانه چین برای بین‌المللی کردن پول خود و تبدیل آن به چیزی شبیه به یک ارز ذخیره، رنمینبی همچنان بین دلار کانادا و پوند انگلیس تا آنجایی که تجارت فرامرزی پیش می‌رود - رقیب دوردست دلار آمریکا و یورو است. حتی شرکت‌های روسی که تجارت بیشتری با چین انجام می‌دهند به واسطه‌های گران‌قیمت تکیه می‌کنند تا بفهمند چگونه می‌توانند پرداخت‌ها و تراکنش‌ها را در دنیای درگیر تحریم‌های مالی ایالات متحده انجام دهند. در برخی موارد، فقط صادرات روسیه به سمت شرق چالش نیست: مسئله اصلی مشکلاتی است که در مقابله با تحریم‌های مالی بین‌المللی وجود دارد. تصمیم اخیر ایالات متحده برای اعمال تحریم‌های بیشتر، به طور اسمی علیه ایران، مداخله چین را هدف قرار می‌دهد و یادآور نفوذ سیستم مالی جهانی دلار است. حتی تنگناها در تجارت دوجانبه روسیه با چین بازتابی از عدم تمایل بانک‌های چینی برای ریسک است.