پشت پرده همسویی عراق با حاشیه خلیج فارس؛ بغداد به دنبال پوست اندازی/ بازی ترکیه با کارت اعراب

به گزارش اقتصادنیوز، در طول یک دهه گذشته یا بیشتر، خلیج فارس به کانون اصلی تحلیل ها در باب خاورمیانه تبدیل شده است، زیرا کشورهای حاشیه خلیج فارس نقش فعال تری در منطقه ایفا کرده اند، این در حالی است که تحولات اخیر برجستگی برخی از کشورها در سیاست منطقه ای، به ویژه عراق به عنوان یک بازیگر مهم را عریان کرد.

تلاش عراق برای خروج از نقش قربانی

به نوشته عرب نیوز، پس از دهه‌ها درگیری، عراق تلاش می‌کند خود را به عنوان یک بازیگر منطقه‌ای نه تنها در میانجی‌گری اختلافات، بلکه تسهیل ادغام و همکاری اقتصادی نیز معرفی کند. به عنوان مثال، عراق که اغلب عرصه رقابت بین بازیگران منطقه ای بوده ، در کاشت بذر توافق عربستان سعودی و ایران با میانجیگری چین نقش بسزایی داشت. دولت عراق اکنون در تلاش است تا از روابط خود با ترکیه، کشورهای حاشیه خلیج فارس و غرب استفاده کند تا وضعیت خود  را از قربانی مداخله های خارجی به بستری برای همکاری تبدیل کند. این امر مورد توجه ترکیه و کشورهای حوزه خلیج فارس قرار گرفته است.رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه اخیرا در سفری بی سابقه به عراق همسایه سفر کرد که اولین سفر او از سال 2011 قلمداد می شد. این سفر در مقطع حساسی انجام شد و به تفاهم متقابل بین دو طرف انجامید که با امضای 26 موافقتنامه و یادداشت تفاهم در زمینه های مختلف به اوج خود رسید.

یکی از ملموس ترین نتایج، امضای یادداشت تفاهم چهارجانبه برای همکاری مشترک در پروژه راه توسعه بین ترکیه، عراق، قطر و امارات بود. هدف این طرح 17 میلیارد دلاری ایجاد زیرساخت‌های جاده‌ای و راه‌آهن است که خلیج فارس را از طریق عراق به ترکیه متصل می‌کند و از موقعیت جغرافیایی عراق و مرزهای متعدد آن برای تسهیل حمل‌ونقل و تجارت بهره برداری می نماید. این پروژه قرار است در سه فاز انجام شود: فاز اول در سال 2028، مرحله دوم در سال 2033 و مرحله سوم در سال 2050.در صورتی که پروژه جاده توسعه به هدف خود برای رسیدن به مرز ترکیه و عراق از طریق تلاش‌های مشترک بین دو کشور دست یابد، این پتانسیل را دارد که دوره جدیدی از همکاری‌های اقتصادی را تسریع کند. چنین موفقیتی می‌تواند درگیری‌های موجود را کاهش دهد و آنکارا و بغداد را به بررسی رویکردهای جایگزین در قبال یکدیگر وادار کند. این پروژه همچنین ثابت می کند که اختلافات سیاسی را می توان از طریق ابتکارات اقتصادی و توسعه حل کرد. آنکارا و بغداد مدتی است که در این پروژه همکاری نزدیک داشته اند و یکی از ملاحظات کلیدی آن، مشارکت کشورها از نظر بودجه است. حضور قطر و امارات در پروژه جاده توسعه این نگرانی را برطرف می کند.

پشت پرده همسویی عراق با حاشیه خلیج فارس

تعامل کشورهای خلیج فارس با عراق در قاب تلاش های پیشگیرانه واشنگتن برای نزدیک کردن بغداد به این گروه از بازیگران، مهار نفوذ ایران و همچنین تعامل آنکارا با بغداد قابل تبیین است. زمانی که بغداد پروژه جاده توسعه را اعلام کرد، میزبان کنفرانسی یک روزه بود که وزرای کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، ترکیه، ایران، سوریه و اردن را گرد هم آورد تا در مورد این ابتکار بحث کنند. در همین حال، قطر مشتاق ایجاد ارتباط مستقیم اقتصادی با ترکیه است. دوحه همچنین به گسترش سرمایه گذاری های خود در عراق علاقه نشان داده است. این تعهد با تعهد اولیه حدود 10 میلیارد دلار برای پروژه های زیربنایی و خدماتی آغاز شد.در مورد امارات، عراق قصد دارد از تخصص شرکت های اماراتی در مدیریت بنادر بزرگ استفاده کند.به ادعای ناظران، امارات متحده عربی به دو دلیل اصلی تامین مالی این پروژه را انتخاب کرده است: حمایت از فاصله گرفتن عراق و مشارکت در یک طرح منطقه ای، همسو با دیدگاه گسترده تر آن برای توسعه. با این حال، هر دو کشور خلیج فارس باید از سرمایه گذاری های خود در برابر چشم انداز سیاسی غیرقابل پیش بینی عراق محافظت کنند. این مستلزم تلاش مستمر و استراتژیک برای تبدیل عراق به یک منطقه نفوذ است.

نکته قابل توجه این است که عراق علاوه بر کمک به کاهش تنش بین ریاض و تهران، برگزاری نشست بین رهبران قطر و امارات را پس از سال ها تنش بین دو کشور تسهیل کرد. بنابراین، این پروژه زیرساختی نه تنها روابط ترکیه و عراق و روابط آنکارا با جهان عرب را به طور کلی تقویت می کند، بلکه همکاری های درون شورای همکاری خلیج فارس را با گسترش ردپای کشورهای خلیج فارس در عراق برجسته می کند. همکاری های درون شورای همکاری خلیج فارس عمق استراتژیک را برای کشورهای خلیج فارس در عراق فراهم کرده و سرمایه گذاری های آنها را در برابر فشارهای خارجی و داخلی مقاوم می کند. در حالی که جاده توسعه به طور بالقوه می تواند روابط عراق با ترکیه را بهبود بخشد و برای کشورهای حاشیه خلیج فارس که درگیر هستند مفید باشد، این توان و پتانسیل را دارد تا اختلافات اقتصادی و سیاسی موجود بین کویت و عراق از جمله اختلافات آنها بر سر مرزهای دریایی را نیز پیچیده کند. با این حال، با توجه به این اختلافات، یک گفتگوی سیاسی سالم برای تضمین اجرای موفق پروژه ضروری است.

در اینجا، نقش ترکیه و دیگر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس مهم است. این احتمال وجود دارد که پروژه جاده توسعه بغداد را برای  مذاکره با کویت برای رسیدگی به اختلافات دریایی ترغیب کند. یکی دیگر از جنبه‌هایی که در مورد امکان‌سنجی اجرای جاده توسعه تردید ایجاد می‌کند، وجود طرح‌های ارتباطی منطقه‌ای رقیب متعدد، مانند طرح کمربند و جاده چین و کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا است. با این حال، این منطقه بدون شک می تواند بیش از یک کریدور اقتصادی را در خود جای دهد. این یک بازی حاصل جمع صفر نیست. به باور ناظران در چشم‌انداز منطقه‌ای در حال تحول امروز، کشورهای خلیج‌فارس نقش مهمی در کمک به حضور مجدد عراق در سیاست‌های منطقه ایفا می‌کنند.