رابطه عجیب رشد اقتصادی و بیکاری در ایران

به گزارش اقتصادنیوز علی رغم تصورات علم اقتصاد که رشد اقتصادی و بزرگ تر شدن حجم یک اقتصاد بایستی باعث سطح اشتغال شود ،بررسی ها نشان می دهد که در چند سال اخیر رشد اقتصاد ایران رابطه ی معناداری با نرخ بیکاری نداشته است .به بیان دیگر در مقاطعی که رشد اقتصادی کشور روندی صعودی داشته ،نرخ بیکاری نیز بالاتر رفته است .در صورتی رابطه ی رشد اقتصادی و نرخ بیکاری در حالتی که شرایط عادی باشد ،بایستی عکس هم باشد .در این گزارش به بررسی برخی از دلایل عدم برقراری رابطه ی بین این دو شاخص در اقتصاد ایران پرداخته شده است .

رشد اقتصادی و بیکاری

رشد اقتصادی در کنار نرخ تورم و بیکاری مهم ترین ترین شاخص های اقتصاد برای هر کشوری کشوری چه پیشرفته و چه در حال توسعه است .بسیاری شاخص اصلی اقتصاد را افزایش تولید ناخالص داخلی یا همان رشد اقتصادی میدانند و دو شاخص بیکاری و تورم را کنار و معلول این شاخص است .رشد اقتصادی بیانگر قدرت اقتصاد یک کشور است چرا که این رشد است که تعیین میکند حجم یک اقتصاد چه اندازه رسیده است .رشد اقتصادی میتواند علتی برای نوسانات نرخ بیکاری و تورم باشد ،البته که صرفا رابطه ی علیت را از سمت رشد اقتصادی نیست ،و تورم بیکاری نیز میتوانند بر رشد اثر گذار باشند .

افزایش حجم اقتصادی ؛افزایش سطح اشتغال

همانگونه که تورم و بیکاری با یکدیگر دارای ارتباط هستند ،رشد اقتصادی نیز با نرخ بیکاری در ارتباط است .حتی بدون هرگونه سواد اقتصادی نیز میتوان متوجه شد که رشد یا افزایش حجم یک اقتصاد باعث افزایش سطح اشتغال و به طبع موجب کاهش نرخ بیکاری خواهد شد .زمانی که رشد اقتصادی اتفاق می افتد تأثیری دو سویه بر عرضه و تقاضا در یک جامعه دارد .

از سمتی رشد اقتصادی اثر درآمدی دارد و با رشد درآمد افراد جامعه افزایش میابد(تحریک سمت تقاضا) . از سویی دیگر درآمد بالای بنگاه های اقتصادی سبب افزایش ظرفیت تولید آن ها خواهد شد (تحریک سمت عرضه) .همین امر موجب شده تا بنگاه ها تقاضا برای نیروی کار را افزایش داده و موجب کاهش نرخ بیکاری شوند .

رشد اقتصادی و نرخ بیکاری در 23 سال گذشته ایران

 با افزایش رشد اقتصادی بایستی نرخ بیکاری کاهش یابد و رخ ندادن این موضوع ،رویدادی غیر عادی در اقتصاد تلقی خواهد شد .روند معکوس بین رشد اقتصادی و نرخ بیکاری در اقتصاد ایران تا حد معقولی تا سال 87 قابل مشاهده است ،به بیان دیگر افزایش یا کاهش در رشد اقتصادی به ترتیب باعث کاهش و افزایش در نرخ بیکاری شده است . این رابطه ی عکس در سال های 83 تا 85 کاملا صادق و قابل مشاهده است .

سال 87 ؛بر هم خوردن معادلات اقتصادی

اما از سال 87 به بعد نه تنها رابطه ی معکوسی بین رشد و نرخ بیکاری یافت نمی شود ،بلکه در مقاطعی رابطه ی این دو شاخص با یکدیگر مستقیم بوده است .به بیان دیگر افزایش در رشد اقتصادی موجب افزایش نرخ بیکاری شده است .از سال 87 تا 89 که رشد اقتصادی از حدود صفر درصد به نزدیک 6 درصد افزایش یافت نرخ بیکاری نیز همراه با آن از حدود 10 درصد به 14 درصد افزایش یافت .علی رغم روند صعودی در رشد اقتصادی و افزایش حجم اقتصاد ایران ،باز هم نرخ بیکاری با افزایش رو به رو شد .

البته بر قرار نبودن رابطه ی رشد و بیکاری در چندین سال گذشته ی ایران را می توان به دلایل مرتبط کرد .اما به هر حال با توجه به داده ها و آمار ها ،افزایش در رشد اقتصادی در چند سال گذشته باعث کاهش نرخ بیکاری در ایران نشده است.

چرایی همراه شدن نرخ بیکاری و رشد اقتصادی در ایران

اقتصاد ایران به دلیل مسائلی مانند نفت ،سیاست های بین المللی و ... گاهی اوقات از روند طبیعی که باید طی کند خارج می شود .به همین خاطر نیز همان طور که مشاهده شد در چندین سال گذشته در اقتصاد اران افزایش رشد اقتصادی موجب کاهش در نرخ بیکاری نشده است.از جمله دلایلی که میتوان ای رویداد را تبیین کرد عبارت از است :

اقتصاد نفتی

در سال های اولیه دهه 80 که رشد اقتصادی تا حدودی همراه با کاهش نرخ بیکاری بود ،قیمت نفت در بازار های جهانی پایین بود به عبارت دیگر رشد اقتصادی آن سال ها متأثر از فروش نفت نبوده و رونق در بخش داخلی اقتصاد رخ داده بود .در نیمه ی دوم دهه 80 در دولت های نهم و دهم ، ایران با افزایش قیمت نفت جهانی روبه رو شد و همین امر باعث شد تا درآمد های نفتی ایران به شدن افزایش یافته و بزرگ تر شدن حجم اقتصاد ایران متأثر از درآمد نفتی باشد نه رونق تولید در داخل کشور  و طبع افزایش سطح اشتغالی هم صورت نگرفته است.

نفت؛بلای جان اقتصاد ایران

در اواخر دهه ی 80 با گران شدن بهای نفت خام ،باعث شد تا درآمد های کشور بالا رفته ورود سرمایه های هنگفت و ارز به داخل کشور به شدت افزایش یابد .این امر باعث مثبت شدن تراز تجاری اقتصاد ایران شده و به طبع باعث افزایش ارزش پول ملی خواهد شد.زمانی که  ارزش پول ملی زیاد می شود کالای خارجی در مقابل کالای داخلی ارزان تر شود ،از همین رو واردات نیز به صرفه بوده و با افزایش رو به رو خواهد شد.

ارزان شدن کالای خارجی در مقابل کالای داخلی باعث می شود تا تولید کننده ی داخلی نتواند با کالای خارجی رقابت کند و به طبع از چرخه ی بازار حذف خواهد شد.کاهش تولید بنگاه های داخلی نیز سبب کاهش تقاضا برای نیروی کار و افزایش نرخ بیکاری خواهد شد .

افزایش جمعیت فعال اقتصادی

به افراد که در جامعه متقاضی اشتغال و کار هستند چه بیکار و چه شاغل جزء جمعیت فعال اقتصادی محسوب می شوند .در 23 سال گذشته حدود 10 درصد به نرخ جمعیت فعال اقتصادی افزوده شده است و این اتفاق از اواخر دهه ی 80 شدت بیشتری به خود گرفت.با ایجاد روند صعودی در افزایش افراد متقاضی کار ،اقتصاد ایران توانایی این را نداشت تا نیروی کار جدید را جذب کند و همین امر موجب شد تا نرخ بیکاری نتواند همراه با افزایش رشد اقتصادی کم تر شود .

مسائل بین المللی؛تحریم ها

منازعات ایران در چند سال در نظام بین الملل باعث شده تا هرچه بیشتر از قبل اقتصاد ایران با سیاست های بین المللی در هم تنیده شوند .همین امر موجب شده تا در چند سال اخیر اخیر ثبات از اقتصاد ایران گرفته شود.به طور مثال در سال 95 که ایران به توافق برجام دست یافت ایران بالاترین رشد اقتصادی سه دهه ی گذشته را تجربه کرد و بعد از خروج آمریکا از برجام در کمتر از دو سال با رشد اقتصادی منفی رو به رو شد.

همین بی ثباتی ها در اقتصاد کلان ایران باعث می شود تا بنگاه های اقتصادی نتوانند تصمیم های درستی برای روند تولیدی خود مانند جذب نیروی کار بگیرند .

تولد استارت آپ ها

همچنین در سال های اخیر علی رغم اینکه به خاطر تحریم ها رشد اقتصادی منفی شده و از حجم اقتصاد ایران کاسته شده ،اما نرخ بیکاری کاهش یافته است .چرا در طول دو سال اخیر بخشی از جامعه از طریق استارتاپ ها به خود اشتغالی رسیده اند مانند اسنپ که باعث شده بسیاری از کسانی که بدون شغل بوده بتوانند اشتغال پیدا کنند.

با تمامی این تفاسیر این مسئله بدین معنی نیست رشد اقتصادی باعث کاهش بیکاری نخواهد شد .بلک بایستی با سیاست هایی مانند وارد نکردن پول نفت به داخل بودجه ی جاری کشور و قرار دادن این درآمد که تنها متعلق به نسل کنونی نیست در صندوق های توسعه ،میتوان تا حدودی از اثرات مخرب پول نفت در اقتصاد جلوگیری کرده و از سمتی با افزایش سرمایه گذاری در زیر ساخت ها با استفاده از پول نفت ،ظرفیت های اشتغال را در کشور فراهم کرد .