اتفاق عجیب در بازار مسکن؛ افزایش طلاق، تقاضای خرید خانه را بالا برد
میزان مرگ‌‌‌ومیر طی دهه‌‌‌های اخیر تغییر محسوسی نداشته است؛ بنابراین تاثیر نسبی این فاکتور بر آینده تقاضا در بازار مسکن محدود است.
مطابق داده مرکز آمار ایران در سال 1402 ، 481هزار و 394 ازدواج در کشور به ثبت رسیده است؛ این رقم کمترین میزان ازدواج ثبت شده در کشور پس از سال 1375 است؛ البته میزان پایین‌‌‌تر ثبت ازدواج در کشور طی نیمه ابتدایی دهه 90 و سال‌های قبل از آن به جمعیت کمتر کشور بازمی‌‌‌گردد؛ در حالی که به شکل مستمری بر جمعیت ثابت کشور طی سال‌های اخیر افزوده شده، اما روند ثبت ازدواج در کشور افزایشی نبوده است. ثبت هر ازدواج به مفهوم ایجاد یک تقاضا در بازار مسکن به شمار می‌رود؛ این تقاضا بسته به وضعیت اقتصادی هر خانواده رهسپار بازار اجاره یا خرید خانه می‌شود.
در حالی در سال 1402 ، 481هزار ازدواج در کشور به ثبت رسید که میزان ثبت ازدواج طی 3 سال سپری شده از دهه جاری نسبت به دهه‌‌‌های قبل به طور مستمر کاهشی بوده است. میانگین ثبت ازدواج طی دهه 90 ، 985هزار نفر، میانگین ثبت ازدواج در دهه 80 ،764هزار نفر بوده است. این در حالی است که طی اواخر دهه 80 آمار ثبت ازدواج در کشور به رکورد تاریخی نزدیک به 900هزار مورد در سال نیز رسید.
جهش طلاق حامی رشد تقاضای مسکن
در حالی که افت ثبت ازدواج در کشور تاثیر منفی بر داده تقاضای مسکن از سوی خانه اولی‌‌‌ها برجای گذاشته است؛ کشور طی این بازه زمانی با رشد ثبت طلاق مواجه شده است و این موضوع عامل مثبتی برای رشد تقاضای خانه در کشور است. طی سال 1402 ، 202هزار طلاق در کشور به ثبت رسید؛ طی دهه جاری سالانه در محدوده 202 تا 204هزار طلاق در کشور به ثبت رسیده است؛ این رقم رکورد تاریخی ثبت طلاق در کشور است. به شکل معمول به ازای هر 2 مورد طلاق ثبت شده، یک مورد تقاضای خانه جدید وارد بازار مسکن می‌شود؛ در واقع با طلاق، یک خانواده به 2 خانواده منفک می‌شود، خانه فعلی به یکی از طرفین تعلق گرفته و یک تقاضای جدید وارد بازار می‌شود.
تقاضای خانه در رکود
بررسی مجموع داده‌‌‌های ازدواج، طلاق و مرگ و میر طی دهه اخیر و بررسی آن با 2 دهه 90 و 80 از کاهش تقاضا برای خانه در کشور حکایت دارد؛ اگرچه افزایش تعداد طلاق در کشور، تقاضای جدیدی را به این بازار وارد کرده است، اما میزان افت تقاضا از محل کاهش آمار ازدواج تاثیر منفی بیشتری بر بازار برجای گذاشته است. این در حالی است که طی دهه‌‌‌های اخیر تغییر محسوسی در آمار مرگ‌‌‌ومیر کشور رقم نخورده و بنابراین بازار در مجموع با افول تقاضای نهایی برای خانه اول مواجه شده است. کاهش ثبت ازدواج در کشور طی سال‌های اخیر به 3 دلیل اصلی رقم خورده است؛ اولین عامل فاکتور اقتصادی است. کاهش توان مالی جوانان در تامین هزینه زندگی که اتفاقا بخش عمده‌‌‌ای از آن نیز مربوط به تامین مسکن مستقل می‌شود؛ به کاهش ثبت ازدواج در کشور طی سال‌های اخیر انجامیده است.
به این ترتیب عامل تضعیف‌‌‌کننده ازدواج جوانان (هزینه تامین مسکن) باعث شده تا تقاضا برای خانه کاهش یابد. عامل بعدی کاهش ثبت ازدواج در کشور طی سال‌های اخیر را باید در عبور پیک جمعیتی در میانه سن ازدواج بررسی کرد. تعداد زاد و ولد در کشور طی دهه 60 به اوج خود رسید؛ کودکان متولد شده در این دهه طی سال‌های گذشته و در نیمه دوم دهه 80 و نیمه ابتدایی دهه 90 در سال‌های جوانی و ازدواج قرار داشتند؛ این موضوع نیز عامل افزایش دهنده رشد ازدواج در این سال‌ها بود. با وجود این کاهش ثبت زاد و ولد در 2 دهه اخیر باعث شد تا از تعداد جوانانی که در سن ازدواج قرار دارند کاسته شود و این موضوع نیز در افت تعداد ثبت ازدواج موثر بود.
عامل سوم کاهنده ثبت ازدواج طی سال‌های اخیر ریشه فرهنگی داشته و از افزایش تمایل جوانان برای عدم‌ازدواج یا ازدواج در سن بالاتر حکایت دارد. حجم ورودی بازار مسکن از محل «مجموع نصف طلاق و کل ازدواج» به عنوان متقاضیان جدید «خرید یا اجاره» در حال حاضر نسبت به دهه 90 به میزان 20درصد و نسبت به ابتدای دهه 90 به میزان 35درصد کاهش پیدا کرده است. این کاهش تقاضای جدید مسکن به معنای آن است که بازار مسکن از «عصر پرازدحام تقاضا» که سال‌های اواخر دهه 80 تا اواسط دهه 90 بود، فعلا عبور کرده است. در حالی که افت زاد و ولد در دهه 80 و 90 به کاهش ثبت ازدواج در سال‌های اخیر منجر شده است؛ کاهش مستمر تولد طی دهه‌‌‌های اخیر می‌تواند با تضعیف ازدواج در سال‌های بعد بر روند تقاضا برای خانه تاثیر منفی برجای بگذارد؛ به این ترتیب آینده چندان روشنی در انتظار تقاضای خانه در کشور نیست. مجموع داده‌‌‌های مورد بررسی از آن حکایت دارد که بازار مسکن از سال‌های اوج تقاضا برای خانه فاصله گرفته است.
آینده بازار مسکن در سال‌های پیش‌‌‌رو
در حالی که بررسی داده‌‌‌های آماری از افت تقاضا برای خانه طی 3 سال ابتدایی دهه جاری حکایت دارد؛ این سوال مطرح است که آیا روند فعلی رکود تقاضا برای خانه در سال‌های بعد نیز ادامه پیدا می‌کند و در واقع عصر پرازدحام تقاضای خانه به پایان رسیده است؟
آینده تقاضای مسکن در دهه جاری در 3 سناریو قابل پیش‌بینی است. سناریو محتمل استمرار شرایط فعلی در بازار تقاضا برای خانه اولی‌‌‌هاست. در صورتی که شرایط اقتصادی کشور به صورت فعلی ادامه یابد؛ تقاضای خانه در کشور، کاهشی پیش خواهد رفت. این سناریو محتمل‌‌‌ترین گزینه در بازار مسکن کشور خواهد بود. سناریوی دوم در صورت بهبود شرایط اقتصادی در کشور رقم خواهد خورد؛ در صورت بهبود شرایط اقتصادی احتمالا جوانان بیشتری امکان زندگی مستقل را خواهند داشت و این موضوع می‌تواند از شتاب کاهش تقاضا برای خانه در کشور بکاهد.
در صورت بهبود شرایط اقتصادی، بخشی از جوانان غیر متاهل نیز امکان زندگی مستقل را پیدا می‌کنند؛ بخشی از جوانان نیز که به دلایل مالی امکان ازدواج ندارند به سمت ازدواج رفته و برآیند این رشد تقاضا به بهبود نسبی بازار تقاضا برای خانه می‌‌‌انجامد. سناریوی سوم کاملا خوش‌بینانه در نظر گرفته می‌شود؛ در صورتی که تمایل جوانان برای ازدواج در سال‌های پیش‌‌‌روی دهه جاری به نحوی جهش یابد که میزان ثبت ازدواج به رکورد تاریخی سالانه 900هزار ازدواج برسد، بازار مسکن با جهش جدید تقاضا مواجه می‌شود و این موضوع زمینه‌‌‌ساز رشد تقاضا برای خانه در کشور خواهد بود. البته با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی حاکم بر کشور، چنین احتمالی بعید به نظر می‌‌‌رسد. در هر صورت بازار مسکن کشور طی دهه جاری با افول تقاضا نسبت به دهه 80 و 90 مواجه خواهد شد؛ این موضوع باید مورد توجه سرمایه‌‌‌گذاران ملکی و سازندگان قرار گیرد.
