3 سناریو درباره مذاکرات وین از نگاه فلاحت پیشه

او تاکید دارد بهترین حالت آن است که بین ایران و طرف های مذاکره کننده آتش بسی برقرار شود. فلاحت پیشه البته از مواضع علی باقری سرپرست تیم مذاکره کننده در آستانه مذاکرات انتقاد می کند و کنایه می زند که نباید به سمت بیانیه خوانی رفت.

مشروح گفتگوی  حشمت الله فلاحت پیشه درباره تحلیل مذاکرات وین را بخوانید؛

*****

 آقای فلاحت پیشه، پیش بینی شما از دور جدید مذاکرات وین چیست؟ به نظر شما چشم انداز مذاکرات جدید امیدوار کننده است؟

من درباره مذاکرات وین 3 سناریو ترسیم می کنم. اولین سناریوی خوشبینانه،  احیای برجام است و طرفین به یک متن توافق که آمیزه ای از توافق 90 درصدی دولت دوزادهم با 1+4 باشد و به اصطلاح ادامه برجام از زمانی که ترامپ از برجام خارج شد باشد. البته من بعید می دانم که این اتفاق در کوتاه مدت بی افتد. 

احتمال شکست مذاکرات وجود دارد اگر...

دید بدبینانه هم وجود دارد که مذاکره صورت بگیرد اما طرفین به دنبال بهانه ای برای شکست مذاکرات باشند و من از آن به عنوان شکست بیانیه ای یاد می کنم. طرفین یک بیانیه ای صادر کنند و عامل به توافق نرسیدن را مشخص کنند. در این شرایط اگر این سناریو اتفاق بی افتد، بیشتر به ضرر ایران است و با توجه به سابقه ای که از تیم مذاکرات ایران داشتیم و حتی مصاحبه ای که از سوی سرپرست تیم مذاکره کننده صورت گرفته است، متاسفانه این موضع تقویت می شود.

امیدوارم این موضع بیانیه ای باشد و تبدیل به عامل مخرب مذاکرات رسمی نشود. اگر قرار بود تیم ایرانی بیانیه صادر کند، دلیلی نداشت در این شرایط سخت اقتصادی، میلیاردها تومان برای تیم تقریبا شلوغ مذاکره کننده در یک کشور گران از نظر اقامت و هزینه صورت بگیرد. 

انتقاد از اظهارات رئیس تیم مذاکره کننده

همان بیانیه را در تهران هم می توانستند قرائت کنند. متاسفانه، مصاحبه ای که از سرپرست تیم مذاکره کننده منتشر شد، این است که از همین الآن طرف ایرانی اعلام می کند که اگر توافقی صورت بگیرد اجرا نخواهد شد و این یک حرف توأم با بدبینی و موضع گیری منفی مذاکرات است که معمولا چنین شرایطی در دیپلماسی کمتر اتفاق می افتد.

سناریوی آتش‌بس بین ایران و طرف‌های مذاکره‌کننده

البته، یک دید حدوسطی هم می تواند صورت بگیرد و من امیدوارم که این سناریو در شرایط کنونی انجام شود. سناریو سوم تحت عنوان آتش بس است و می تواند تقویت کننده دیپلماسی باشد. یک توافقی صورت می گیرد و بر اساس آن، ایران و آژانس بتوانند بدون آن که ایران برنامه کنونی خود را به عقب برگرداند، تاخیری در ان ایجاد کند یا برخی دستگاه ها را خاموش کند و تولید سوخت را با فروش آن به عقب برگرداند، برنامه تازه ای شکل نگیرد و سوخت جدیدی تولید نشود، در عین حال یک نظام نظارت و بازرسی و بروز رسانی دوربین ها هم صورت بگیرد.

طرف مقابل هم بپذیرد بخشی از دارایی های مسدود شده ایران را آزاد کند و تحریم های مانع دسترسی ایران را به منابع را تغییر و تعدیل کند. به طوری که ثمرات مشهودی از تعلیق تحریم ها در اقتصاد ایران ورود کند و این تقویب کننده دیپلماسی و اعتماد است. طرفین به اعتماد سازی متقابلی نیاز دارند و امیدوارم که دیپلمات ها این شرایط را درک کنند. اگر این کار صورت بگیرد عملا با اینکه با زمان بیشتری به سمت احیای برجام برویم وجود دارد.

مهم‌ترین مانع در این مسیر از نگاه شما چیست؟

مهم ترین مانع به نظر من، این است که طرف های دیگر برجام مثل اروپایی ها و به ویژه آمریکایی ها که من معتقدم بعضا یک طرفه است و موضع ان را اروپایی ها اعلام کردند، حاضر نیستند برای دستاورهای جدید ایران، جایگاه امتیاز آور قائل باشند.

ایران در شرایط تحریمی ظرفیت های سوخت خود را از 5 تا 11 برابر افزایش داد، دستگاه ها را بروزرسانی کرد، سوخت 20 درصد و 60 درصد و ... دستاورد به حساب می آید. نادیده گرفتن این موضع یک ضربه به مذاکرات به حساب می آید.

اسرائیل و اعراب علیه برجام فعال‌تر شده‌اند زیرا...

همچنین زمزمه هایی درباره عوامل خارج از برجام به گوش می رسد که تاخیری که در امضای توافق در دولت گذشته شکل گرفت، عوامل و بازیگران خارج از برجام مثل رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای مجتمع عرب، را فعال تر کرد و اشتباه  طرفین در عدم امضای توافق  90 در صدی دولت گذشته این شرایط را شکل داده است. 

بحث های دیگری هم مانند پایداری توافق وجود دارد. هیچ توافقی در دنیا پایدار نیست مگر آنکه کشورها بعد از هر توافق با اجرای خوب آن را پایدار کنند. کاری که در برجام صورت نگرفت و امیدوام در حال حاضر صورت بگیرد.

دولت رئیسی تجربه‌ای در اقدامات تنش‌زدا ندارد

اما در طرف ایرانی هم موانعی وجود دارد که باید به آن توجه کرد.  مهم ترین مانعی که در طرف ایرانی وجود دارد و باعث می شود مانند امروز بیانیه صادر کرده و فضایی منفی ایجاد کند، این هست که دولت جدید هیچ تجربه و سابقه در انجام یک اقدام تنش زدا در عرصه بین الملل و اجرایی ندارد.

عامل اصلی عدم احیای برجام دولت بایدن بود

این دولت بیشتر در نقد سیاست خارجی شکل گرفته است. انتقادهایی که برخی از آن ها منصفانه بوده تا طیفی که بی رحمانه دیپلماسی را نقد کردند و برجام را خیانت دانسته و برجامیون و دیپلمات های ایرانی را خیانت کار دانستند، از این موضع وجود دارد تا مواضع منصفانه تری که من هم معتقد هستم که این انتقادات واقعی است. من هم معتقدم عامل اصلی شکست برجام آمریکایی ها و ترامپ بودند و عامل اصلی عدم احیای برجام نیز دولت آقای بایدن بود.

دولت رئیسی مجبور است به توافق برسد

اتفاقی که افتاده، این است که دولت جدید نمی تواند یک پلی بین آن نقد و این اثبات و اجرا ایجاد کند. مواضع متفاوت به برجام وارد کرده و بدنه طرفداران خود را با این مسائل در تریبون های مختلف همراه کرده است؛  برای همین در ایجاد این پل با مشکل مواجه شده است. بنابراین دولت باید این هزینه را بپردازد و مجبور به رسیدن به یک توافق است. توافقی که بهترین آن احیای برجام بوده و باید پایداری آن را در حوزه اجرا دنبال کرد.

در دولت فعلی همه منتقد برجام هستند

شما اشاره کردید به بیانیه خوانی سرپرست تیم مذاکره کننده در آستانه مذاکرات. با توجه به اینکه گفته می شود نظام به این نتیجه رسیده است که مذاکرات را باید ادامه بدهد، آیا نگاه شخصی تیم مذاکره کننده و دولت سیزدهم می تواند در مذاکرات وین تاثیرگذار است؟ 

وقتی می‌گوییم نظام، شورای عالی امنیت ملی مسئول پرونده مذاکرات هسته‌ای است و وزارت خارجه مانند دولت قبل، مسئول اجرای تصمیمات شورای عالی امنیت ملی است. فرقی که این دوره با دولت قبل دارد این است که در دولت قبل، رئیس جمهور و وزرای مربوطه موافق احیای برجام بودند اما در دولت کنونی همگان منتقد برجام هستند.

باید سریع‌تر آتش‌بس برقرار شود

در دولت گذشته نگاه مثبتی به دیپلماسی وجود داشت اما، در این دولت هنوز نگاه مثبتی شکل نگرفته است. من معتقدم که یک آتش‌بسی باید ایجاد شود تا ثمرات دیپلماسی ابتدا نصیب دولت شود و بتواند بخشی از مشکلات اقتصادی‌اش را حل کند و همچنین بخشی از تنگناهای اقتصادخارجی‌اش را از بین ببرد.

ایران نمی‌خواهد یک جنگ را تحمیل کند

سرنوشت حتمی برنامه هسته‌ای توافق است. راهبرد جمهوری اسلامی ایران این نیست که در موضوعات هسته‌ای یک جنگ را به کشور تحمیل کند. از برخی موضع‌گیری‌های افراد متاسفم چرا که این موضع‌گیری‌ها به معنای از بین بردن سال‌ها حسن نیت دیپلماسی ایران است. یکی از مسئولان گذشته‌ی هسته‌ای ایران یا یکی از مسئولان امروز گفته بود که شهید فخری زاده به رغم اطلاع از منع فقهی رهبری برای بمب هسته‌ای، ساز و کارهای لازم برای تولید بمب را فراهم کرد. 

برخی اظهارات نابخردانه باعث فعال شدن بیشتر اسرائیل علیه ایران می‌شود

برخی از موضوع گیری‌ها مانند گذشته نابخردانه به منافع ملی کشور آسیب می‌زند. کشوری که انقلاب آن بر بنیان فقهی شکل گرفته است و منع فقهی خود درباره بمب هسته‌ای را در سازمان‌های بین‌المللی ثبت کرده است، کشوری که خود قربانی بمب‌های شیمیایی است و چنین نگاه دوگانه‌ای را به بنیان نظام جمهوری اسلامی آسیب می‌زند که برخی نابخردانه این کار را انجام می دهند و چنین مواضعی زمینه را برای فعالیت بیشتر دشمنان کشور از جمله صهیونیست ها که مدعی هستند ایران دروغ می‌گوید، فراهم می‌کند.

محکوم کردن کشور به سرنوشت کره شمالی، خیانت است

آن‌ها تحت همین عنوان اقدامات خرابکارانه فیزیکی، دیپلماتیک و خرابکاری در مسیر برجام را انجام دادند و متاسفانه بخشی از محافظه‌کاران آمریکایی را هم با خود همراه کردند. اگر قرار است   کشیدن شدن ایران به مسیر نظامی، کشور را به سرنوشت کره شمالی محکوم کند، این خیانت به ایران است.

ایران با فناوری هسته‌ای خود می‌تواند در ۷۰۰ رشته‌ی علمی، صنعتی و فناوری به مرحله های تکنولوژی برسد، ضمن آن که سیاست دفاعی ایران بر اساس دفاع متعارف شکل گرفته است. اخیرا افرادی به گونه‌ایی که انگار یک تریبون صهیونیستی در اختیار آن‌ها است، مواضع بین‌المللی ایران را تضعیف می‌کنند و زمینه را برای تحریم‌‌های بیشتر فراهم می‌کنند. متاسفیم که برخی افراد در ایران با موضع‌گیری هایشان شرایطی را فراهم می‌کنند که تاوان آن را مردم می دهند. 

رویترز مدعی شده در صورت شکست مذاکرات وین، آمریکا به دنبال توافق موقت با ایران است، نظر شما درباره این توافق موقت چیست، آیا ایران آن را می‌پذیرد؟ 

آمریکا هم به توافق نیاز دارد. راهبرد سیاست‌خارجی امریکا رقابت در خاور دور است و سعی می‌کند همانگونه که از افغانستان خارج شد، تا انتهای سال میلادی کنونی ام از عراق خارج شود و چالش‌های خود را سرهم بندی کند. چالش آمریکا هژمونی است و رقیب هژمونیک او نیز چین است.

آمریکا نمی‌خواهد برنامه هسته‌ای ایران تبدیل به یک بحران شود

لذا، آمریکایی‌ها سعی می کنند تحت هر شرایطی موضوع هسته‌ای ایران تبدیل به یک بحران نشود، این موضع دولت کنونی آمریکا است که بخشی عمده‌ای از جمهوری خواهان و متحدان منطقه‌ای امریکا با آن مخالفت دارند. همانگونه که عدم امضای توافق در ۵ ماه پیش موضع جوبایدن را در این زمینه تضعیف داد و می‌دانند که در این زمینه اشتباه کردند که سیاست حداکثری ترامپ را  وارد مذاکرات کردند، عدم توافق در شرایط کنونی به ویژه عدم توافق موقتی که تقویت کننده دیپلماسی باشد، دغدغه خود امریکایی ها هم هست و سعی می‌کنند به یک توافق حداقل نسبی و مبتنی بر آتش بس برسند تا به توافق نهایی تا پایان سال میلادی برسند.