دیپلماسی به وقت مسقط؛ پشت پرده آغاز مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا/ سیگنال تهران به واشنگتن چه بود؟

به گزارش اقتصادنیوز، میدل ایست ای با انتشار یادداشتی مدعی شد: برای نخستین بار از زمانی که دولت بایدن با تلاشی کوتاه مدت در سال 2021 در صدد بر آمد تا با تکیه بر رایزنی‌های غیرمستقیم به بحران در باب برنامه هسته‌ای ایران پایان دهد، ایران و آمریکا رایزنی‌های خود را ظاهرا به شکلی غیرمستقیم آغاز کرده‌اند.

به ادعای ناظران، رایزنی‌های آغاز شده به واسطه متغیرهای متفاوتی این امکان را دارد تا به گفت‌و‌گوی مستقیم میان دو طرف ختم شود. در این میان، سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، ریاست هیئت ایران را در دیدار با استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، در عمان بر عهده دارد. ویتکاف، که در واشنگتن به طنز «نماینده همه امور» خوانده می‌شود، اگرچه نقش مهمی در سیاست خارجی دولت ترامپ ایفا می‌کند، اما در کابینه رئیس جمهوری عنوانی ندارد.

فرصت سازی ایران در عمان؟

این نشریه در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد: عمان کشوری عمدتاً بی‌طرف در خلیج فارس است که به دیپلماسی آرام شهرت دارد و سابقه میانجی‌گری در مذاکرات حساس برای قدرت‌های غربی را در کارنامه خود ثبت کرده است.

ایران پیش‌تر اعلام کرده بود که تا زمانی که کارزار «فشار حداکثری» دولت ترامپ ادامه دارد، هیچ‌گونه مذاکره‌ای را نمی‌پذیرد. در واقع، دولت ترامپ تقریباً هر هفته -و گاه بیش از آن- تحریم‌هایی تازه علیه نهادهای وابسته به ایران وضع می‌کند. با این حال، ترامپ مدعی است در امضای سیاست فشار حداکثری تردید داشته و به‌وضوح تمایل دارد توافقی اختصاصی با نام خود -«توافق ترامپ»- حاصل شود.

در همین راستا، رایان کاستلو، مدیر سیاست‌گذاری شورای ملی ایرانی-آمریکایی (NIAC)، در گفت‌وگو با میدل ایست آی مدعی شد: «ایران فرصت دستیابی به توافقی دو‌جانبه و سودمند را در اختیار دارد».

او افزود: «ایران در طول سال‌ها تلاش کرده نشان دهد به واسطه تهدید عقب‌نشینی نمی‌کند. اما در قیاس با دوره اول ریاست دونالد ترامپ اقتصاد ایران متحمل هزینه‌های زیادی شده، بنابراین اکنون تهران احتمالاً در پی حفظ بیشترین گزینه‌های ممکن است».

در حالی‌که ترامپ بارها تأکید کرده تنها شرط او این است که ایران هرگز از آستانه گریز هسته‌ای عبور نکند، کارولاین لویت، سخنگوی مطبوعاتی ترامپ، روز جمعه در گفت‌و‌گو با خبرنگاران مدعی شد: «همه گزینه‌ها روی میز است».

چرا ترامپ عقب نشست؟

به ادعای این نشریه، دولت ترامپ با دقت در موضع‌گیری‌های عمومی‌اش از گزینه نظامی ادعایی می‌گوید، هرچند مدعی است که مذاکره را ترجیح می‌دهد. در همین راستا، سینا عضدی، کارشناس برنامه هسته‌ای ایران در دانشگاه جورج واشنگتن، در یک نشست مجازی ادعا کرد: «در بازی شطرنج، طرف مقابل هم نوبت دارد. ایران می‌تواند همه‌چیز را دوباره بسازد. آن‌ها دانش فنی و ظرفیت صنعتی لازم برای بازسازی را دارند».

شاید به همین دلیل است که ویتکاف بیشتر بر «سازوکارهای راستی‌آزمایی» در برنامه هسته‌ای ایران تأکید کرده تا اتخاذ رویکردی حداکثری، چرا که چنین رویکردی می‌تواند تهران را از میز مذاکره دور کرده و تنش‌ها را افزایش دهد.

براساس گزارش شورای ملی ایرانی-آمریکایی، ایران هم‌اکنون اورانیوم را تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی می‌کند؛ یعنی اندکی کمتر از سطح مورد نیاز برای گریز هسته‌ای و این کار با استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته در تأسیسات فردو انجام می‌شود که در عمق زمین ساخته شده است. برنامه هسته‌ای ایران در یک محل متمرکز نیست، بلکه در سراسر کشور پراکنده است و حساس‌ترین فعالیت‌ها در تأسیسات زیرزمینی صورت می‌گیرند که انهدام ادعایی شان بسیار دشوار است.

دعوت عراقچی از سرمایه گذاران

با توجه به این شرایط، ایران فهرستی از مطالبات خواهد داشت که مهم‌ترین آن‌ها دسترسی به دارایی‌های مسدودشده‌اش در خارج از کشور است؛ دارایی‌هایی که عمدتاً از محل صادرات نفت طی سال‌های اخیر به‌دست آمده‌اند. آمریکا می‌تواند این منابع مالی را آزاد کند.

تهران همچنین خواهان ازسرگیری تجارت با دولت‌های غربی، از جمله ایالات متحده خواهد بود؛ موضوعی که برای ترامپ جذابیت دارد. با این حال، در حال حاضر کلیه مبادلات تجاری با ایران تحت تأثیر تحریم‌های آمریکا بر بخش‌های نفت و مالی قرار دارد. شورای ملی ایرانی-آمریکایی هم مدعی شده که «در هیچ سناریویی، پول مالیات‌دهندگان آمریکایی به ایران پرداخت نخواهد شد».

سه روز پس از اعلام غیرمنتظره ترامپ درباره گفت‌وگوهای شنبه، وزیر امور خارجه ایران مقاله‌ای در واشنگتن‌پست منتشر کرد که به هسته اصلی سیاست خارجی دولت ترامپ اشاره داشت. عراقچی نوشت: «بسیاری در واشنگتن، ایران را از منظر اقتصادی کشوری بسته می‌دانند، اما واقعیت این است که ما آماده استقبال از سرمایه‌گذاری شرکت‌های بین‌المللی هستیم. این دولت‌ها و نهادهای آمریکایی هستند، نه ایران، که مانع ورود شرکت‌های آمریکایی به بازار چند هزار میلیارد دلاری ما شده‌اند».

او افزود: «گفتن اینکه فرصت تجارت و سرمایه‌گذاری در ایران بی‌نظیر است، حتی بیان واقعیت را کامل نمی‌کند». به ادعای میدل ایست ای، عراقچی با زبانی سخن می‌گفت که برای ترامپ آشنا بود و این میلیاردر فعال در حوزه املاک، پیش‌تر نیز از چنین زبانی استقبال کرده بود.

ترامپ 9 سال پیش، در جریان اولین کارزار انتخاباتی‌اش، از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ -موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) - انتقاد کرده بود؛ چرا که این توافق تحریم‌های اولیه‌ای را که مانع ورود شرکت‌های آمریکایی به بازار ایران می‌شدند، رفع نکرد؛ به‌ویژه آن دسته از تحریم‌هایی که فروش تسلیحات آمریکایی به ایران را منع می‌کردند.

 برجام محدودیت‌های گسترده‌ای بر برنامه هسته‌ای ایران اعمال کرد و در ازای آن، تحریم‌های ثانویه لغو شدند که به ایران امکان داد صادرات نفت خود را به‌طور چشم‌گیری افزایش دهد. تریتا پارسی، معاون اجرایی مؤسسه کوئینسی، در نشست مجازی‌ مدعی شد: «ترامپ مدعی بود این توافق به شرکت‌های اروپایی، روسی و چینی اجازه می‌دهد وارد ایران شوند و سود ببرند، اما شرکت‌های آمریکایی را کنار می‌گذارد».

در توافق برجام، تنها یک استثنا وجود داشت: تهران می‌توانست قراردادی برای خرید ۸۰ فروند هواپیمای بوئینگ از آمریکا امضا کند. اما به ادعای پارسی، باراک اوباما، رئیس‌جمهور وقت، نمی‌خواست متهم شود که در پی بهره‌برداری اقتصادی از این توافق است.

او افزود: «همچنین محافظه‌کاران ایران خط قرمزی جدی داشتند، زیرا خواهان ورود آمریکایی ها به ایران نبودند». اکنون،  به نظر می‌رسد که ایران آماده پذیرش سرمایه‌گذاری -دست‌کم در سطحی محدود- شده است.