تمدید برزخ احیای برجام؛ پیشنهاد کاخ سفید در راه تهران؟

«برزخ برجامی» در یک‌قدمی توافق

اکوایران نوشت: ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست مطبوعاتی خود گفت: «از سال 2012 تا 2018، هیچ حمله قابل توجهی به نیروهای آمریکایی و تأسیسات دیپلماتیک آمریکا در عراق صورت نگرفت. این در سال 2018 تغییر کرد. و بین سال‌های 2019 تا 2020، تعداد حملات [ادعایی] گروه‌های منتسب به ایران 400 درصد افزایش یافت. این نتایج خروج از برجام، نامگذاری سپاه در FTO و پس از ترور [شهید سردار] سلیمانی بود».

پرایس ادامه داد: «تلاش برای مهار سیاست منطقه‌ای ایران بر اساس استراتژی که ما به ارث برده‌ایم جواب نداده است. ما می‌خواهیم ببینیم استراتژی‌ای که داریم کار می‌کند یا خیر. و ما همچنان معتقدیم که بازگشت به برجام همان راه حل مناسب است».

علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین‌لمللی بحران و کارشناس برجسته مذاکرات هسته ای، گفت که لغو نامگذاری سپاه توسط دولت بایدن، و پیدا کردن یک فرمول قابل قبول برای طرفین بسیار دشوار است. این مانند یک بن‌بست مکزیکی است. هر یک از طرفین انتظار دارد که طرف مقابل موافقت کند زیرا فکر می کند طرف مقابل به توافق بیشتر نیاز دارد. در واقع، هر دو طرف به آن نیاز دارند، اما من فکر می‌کنم هر دو طرف مستعد اشتباه محاسباتی هستند».

واعظ به در پنل موسسه علم و تکنولوژی IST گفت: «واقعیت این است که اگر تعیین سپاه در FTO کارآمد بود، هیچ تهدیدی علیه حضور ایالات متحده [در منطقه] یا افراد آمریکایی وجود نداشت. این در واقع شواهدی است که نشان می دهد این نامگذاری به هدف خود نرسیده است و ایالات متحده را امن‌تر نکرده است. فارغ از اینکه پایبندی به سیاستی که کاملاً شکست خورده منطقی به نظر نمی رسد، واقعیت مهم این است که این موضوع مربوط به مسائل عملی نیست، بلکه واقعا سیاسی است».

پالس‌های منفی از واشنگتن

بااین حال به نظر میرسد پس از رد طرح پیشنهادی اولیه آمریکا توسط تهران (مخالفت ایران با شروط آمریکا برای حذف سپاه از لیست سیاه) و دریافت طرح پیشنهادی متقابل ایران به آمریکا، پالس‌های واشنگتن به‌طور فزاینده‌ای منفی شده است. 

درحالیکه تهران پس از ارسال آخرین پیشنهادات خود به واشنگتن برای حل مناقشه مربوط به تحریم‌های مرتبط با نامگذاری سپاه پاسداران در لیست FTO وزارت خارجه آمریکا، اعلام کرده است تاکنون پاسخی از طرف آمریکایی دریافت نکرده، آنتونی بلینکن در مصاحبه‌ای که امروز منتشر شد اگرچه اظهار نظر صریحی درباره مناقشه حذف سپاه از لیست سیاه [ادعایی] وزارت خارجه آمریکا نکرد، اما با تکرار ادعاهای پیشین درباره این نهاد نظامی ایران، در پاسخ به این سوال که آیا سپاه را تروریستی می داند، گفت: «بله. همینطور است».

وی از ارائه پاسخ صریح به ادامه سؤال مجری مبنی بر اینکه «آیا سپاه همچنان "سازمان تروریستی" باقی خواهد ماند؟» طفره رفت و گفت: «نمی خواهم به جزئیات مذاکرات اشاره کنم».  بلینکن ادامه داد:  با وجود تمام تلاش هایی که برای دستیابی به توافق انجام داده ایم و با وجود این امر که این توافق برای امنیت ما بهتر خواهد بود، من نسبت به حصول توافق «چندان خوشبین نیست».

تفکیک نیروی قدس از سپاه در بسته پیشنهادی آمریکا؟

لازم به یادآوری است که دولت بوش اولین بار در سال 2007 نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی/قدس را در لیست سیاه سازمان تروریستی جهانی (SDGT) وزارت خزانه داری قرار داد. دولت ترامپ در سال 2017 کل سپاه را در فهرست SDGT قرار داد و در آوریل 2019 اینبار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به لیست FTO وزارت خارجه اضافه کرد».

پیش از این ژنرال مارک میلی، رئیس ستاد مشترک ارتش ایالات متحده روز پنجشنبه در جلسه استماع کنگره مدعی شده بود که به نظر شخصی او، نیروی قدس نباید از فهرست تروریستی خارج شود –مسئله‌ای که یکی از شروط مهم تهران برای احیای توافق است.

جالینا پورتر، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه نیز جمعه شب گفت: «در حال حاضر توافق نه قریب الوقوع و نه قطعی است». وی همچنین گفت : «من می‌توانم بگویم که رئیس‌جمهور هم نظر رئیس ستاد مشترک است و فراتر از آن، ما در مورد هیچ یک از موضوعات مذاکرات هسته‌ای در عموم اظهار نظر نمی‌کنیم».

پورتر در عین حال افزود: «آنچه می‌خواهم بگویم این است که از 107 نامگذاری دولت بایدن در رابطه با ایران، 86 مورد مشخصاً افراد مرتبط با سپاه پاسداران و همچنین افراد وابسته را هدف قرار داده‌اند».

بنا بر گزارش فرانس24، این واقعیت که به نظر می‌رسد میلی و اکنون دولت ایالات متحده، بین سپاه پاسداران به طور عام و نیروی قدس که بازی‌گری عمده در پویش‌های خاورمیانه به شمار می‌رود، تفکیک قائل شده‌اند، می‌تواند اشاره به پیشنهاداتی برای سازش از سوی آمریکا اشاره داشته باشد.

بر این اساس، حذف سپاه از لیست سیاه با حفظ نیروی قدس در آن از لحاظ نظری امکان پذیر است. (پیشنهادی که مشخص نیست با چه واکنشی در تهران مواجه شود.)

پیش‌تر راب مالی، مذاکره کننده آمریکایی و نماینده ویژه بایدن در امور ایران در پایان ماه مارس گفته بود که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی حتی در صورت حذف این گروه از فهرست مذکور، تحت تحریم‌های آمریکا باقی می‌ماند و موضع ایالات متحده در مورد آن بدون تغییر باقی می‌ماند.

آمریکا پیشنهاد جدیدی رو می‌کند؟

تمدید برزخ احیای برجام؛ پیشنهاد کاخ سفید در راه تهران؟

منابع دیپلماتیک می‌گویند که انتظار می‌رفت ایالات متحده در روزهای اخیر یک پیشنهاد متقابل به ایران ارسال کند، اما هنوز این اتفاق نیفتاده است، تا احتمالاً راهی برای غلبه بر مشکل نهایی در پیش‌نویسی که اساساً به غیر از این موضوع، نهایی شده است، بیابند.

منابع گفتند، پیشنهاد متقابل پیش‌بینی‌شده ایالات متحده در پاسخ به پیشنهادی از سوی ایران است که انریکه مورا، هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا در اوایل هفته گذشته به واشنگتن ارائه کرد، که ایالات متحده آن را کاملا غیرقابل قبول تلقی کرده است.

 لارا روزن، خبرنگار آمریکایی که روند مذاکرات را به دقت زیر نظر دارد در حساب کاربری سابستک خود –دیپلماتیک- گزارش داد که یک دیپلمات غربی گفت: «به نظر می رسد ما هنوز منتظر پاسخ های ایالات متحده هستیم. اما همه چیز در حال گیج کننده شدن است».

در اکوایران ببینید؛

علی واعظ، مدیر برنامه ایران گروه بین المللی بحران، به من گفت درباره این مناقشه گفت «راه حل های میانی زیادی وجود ندارد».

اریک بروئر، مدیر ارشد سازمان ابتکار تهدید هسته ای و یکی از مقامات سابق شورای امنیت ملی و جامعه اطلاعاتی گفت: «حرکت به یک استراتژی فشار محور یک قمار بلندمدت است و کاری که باید در دوره موقت انجام دهید این است که راهی برای کنترل برنامه [اتمی ایران] بیابید».

وی افزود: اگر خط قرمزها را تعیین کنید، باید ریسک انجام عملیات نظامی بالقوه را به جان بخرید. اگر این انتخاب را انجام دهید، باید مایل باشید که این بار را به دوش بکشید. با توجه به اوضاع چین، روسیه و اوکراین، این یک بار سخت است».

پیشنهاد جدید آمریکایی‌ها برای نجات برجام

واشنگتن‌پست| رد درخواست ایران درباره حذف سپاه از FTO

علی‌رغم همه این گمانه‌زنی‌ها، مقاله اخیر دیوید ایگناتیوس، ستون‌نویس ارشد واشنگتن‌پست، از روایتی دیگر خبر داد مبنی‌بر اینکه: «دولت بایدن قصد دارد درخواست ایران مبنی بر لغو نامگذاری سپاه پاسداران از لیست سیاه FTO -به عنوان شرط احیای توافق هسته ای 2015 رد کند و این امر تکمیل توافق را به خطر می اندازد».

درحالیکه آخرین گمانه‌زنی‌ها درباره مناقشه ایران و آمریکا بر سر آخرین مانع توافق احیای برجام (اختلاف درباره حذف سپاه از لیست سیاه [ادعایی] آمریکا شامل سازمان‌های تروریستی خارجیFTO) حاکی از این بود که به گفته منابع «پس از رد بسته پیشنهادی واشنگتن توسط تهران، و متعاقباً ارسال پیشنهاد ایران به آمریکا توسط انریکه مورا،  انتظار می‌رود پیشنهاد متقابل آمریکا به ایران ارائه شود»، ستون‌نویس واشنگتن‌پست با ادعای اینکه «دولت بایدن قصد دارد درخواست ایران مبنی بر لغو نامگذاری سپاه پاسداران به عنوان شرط احیای برجام رد کند» هشدار داد که این امر به طور جدی تکمیل توافق را به خطر می‌اندازد. پیش از این گفته می‌شد ایالات متحده قصد دارد در ازای لغو نام سپاه از لیست یادشده -بطور کلی-، نام نیروی قدس را -بطور خاص- در این فهرست درج کند.

دیوید ایگناتیوس مدعی است: یکی از مقامات ارشد دولت به من گفت که پرزیدنت بایدن قصد ندارد لغو نامگذاری تروریستی را بپذیرد، حتی اگر این امر یک تهدید جدی برای توافق باشد. وی ادعا کرده است؛ «وظیفه ایران است که آیا ما توافق هسته ای داریم یا خیر. رئیس جمهور به اصول اصلی پایبند است. ایرانی‌ها نظرات ما را می‌دانند.»

اظهارات این مقام سخنان اوایل هفته جاری توسط آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه در مصاحبه ای با NBC نیوز ، را تقویت می کند. ویدر پاسخ به این سوال که آیا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یک سازمان تروریستی است، پاسخ داد: "بله، همینطور است." وی ادامه داد: من به دورنمای دستیابی به توافق خیلی خوشبین نیستم.

ایگناتیوس نوشته است: دولت از مذاکره با ایران کنار نمی‌رود، و ممکن است با کمک متحدان اروپایی، فرمول قابل قبولی مورد مباحثه و مصالحه قرار گیرد که میل بایدن را برای پاداش ندادن به این سازمان که ممکن است از نگاه آمریکایی‌ها قاطعانه باشد را برآورده کند. اما ظاهراً بایدن نمی‌خواهد  -و نباید- تکان بخورد. این ممکن است تا حد زیادی یک موضوع نمادین باشد، اما خود سپاه باید راه خود را از لیست جدا و نام خود را از آن خارج کند. گفته می‌شود که رئیس‌جمهور به مسئله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را جدا از مذاکرات هسته‌ای نگاه می‌کند، هرچند ایران اصرار دارد که به این مذاکرات مرتبط است.

خیز شاهین‌های واشنگتن برای مقابله با توافق احتمالی

 جمهوری خواهانی که علیه برجام اوباما جنگیدند، به طور قابل پیش بینی خواستار پایان دادن به مذاکرات هستند و می‌گویند، درحالیکه پرزیدنت بایدن وعده بازگشت به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را داد، توافقی که در حال حاضر برای بازگشت به برجام روی میز است، به زعم آن‌ها «ضعیف تر و خطرناک تر» است.

بر اساس گزارش نشنال‌ریویو، جمهوری خواهان کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان کنفرانس مطبوعاتی را برای محکوم کردن توافق بایدن با ایران برگزار کردند. اندی بار، نماینده کنگره آمریکا گفت که استراتژی «فشار حداکثری» ترامپ کارساز بوده است و تلاش فعلی بایدن به منزله «توافق معیوب» است که نمی‌تواند به پیش برود. به گفته بار، منهای برجام (JCPOA-minus که مفهوم مقابل برجام‌پلاس) « از نظر فرآیند، ماهیت و در پروتکل‌های راستی‌آزمایی دارای نقص است».

همچنین جاش گاتهایمر، الین لوریا نمایندگان دموکرات از نیوجرسی و ویرجینیا، کنفرانس مطبوعاتی را به نمایندگی از گروهی متشکل از 18 دموکرات مجلس نمایندگان در مخالفت با این توافق هدایت کردند. لوریا شروع کرد و گفت: «به عنوان یک گروه، ما نگرانی های مختلفی داریم. کاملاً غیرقابل قبول است که به عنوان بخشی از این مذاکره، لغو نامگذاری سپاه پاسداران ایران از لیست FTO در نظر گرفته شود».  

در حالی که تعداد بیشتری از دموکرات‌ها این توافق را حمایت می‌کنند، بر اساس قانون بازنگری توافق هسته‌ای ایران در سال 2015، مخالفان برای رای منفی به آن، به اکثریت دوسوم کنگره نیاز دارند. این یک نبرد دشوار است، اما بایدن قرار نیست آن را به عنوان یک توافق جدید به رأی کنگره بگذارد بلکه برای دور زدن آن، توافق را -در صورت تحقق- به عنوان ترتیبی برای بازگشت به توافق قدیمی بسته‌بندی می‌کند و می‌فروشد.

در اکوایران ببینید؛

ووکس: سرنخ‌های موجود در یک‌سالگی مذاکرات وین

همچنین جاناتان گویر،خبرنگار سیاست‌خارجی ووکس در مطلبی نوشته است: توافق هسته‌ای با ایران بزرگ‌ترین دستاورد دیپلماتیک باراک اوباما بود و لغو آن بدون شک بزرگترین شکست سیاست خارجی دونالد ترامپ بود.  

موانع مذاکرات در 12 ماه گذشته - بدون ذکر دو توقف اخیر که می‌توانست کل تلاش را از مسیر خارج کند - نشان می‌دهد که توافق اولیه چقدر شاهکار دیپلماتیک بوده و بازگشت به آن چقدر دشوار به نظر می‌رسد.

در حال حاضر، مذاکرات در وین در فضای باریکی بین یک نقطه شکست و پیروزی است. 6 آوریل سالگرد آغاز مذاکرات احیای برجام بود و این هفته، ایران گفت که تنها برای «نهایی‌سازی» یک توافق جدید به میز مذاکره بازمی‌گردد.

متن توافق تقریباً نهایی مشخص نیست، اما کارشناسان آشنا با مذاکرات می گویند که این توافق - و چالش های سیاسی اجرای آن - شبیه به دفعه قبل خواهد بود. چالش اصلی جدید این خواهد بود که با توجه به فناوری و ظرفیت هسته‌ای بهبود یافته ایران، محدودیت‌های این کشور الزاماً سخت‌گیرانه‌تر خواهد بود.

اگر دو کشور به توافق جدیدی دست یابند، به این معنی است که ایران از بی‌اعتمادی که ترامپ با نادیده گرفتن برجام کاشته عبور کرده است. با این حال، شانس رسیدن به توافق در جزئیات پیچیده، به ویژه برخی تحریم های ترامپ، گره خورده است.

نماد بصری شکاف‌های برجسته در مذاکرات

سرنخ های مهمی در مورد وضعیت مذاکرات و مشکلات عمده پس از حدود یک سال گفتگو در پایان ماه مارس، زمانی که کارشناسان و سیاست گذاران خاورمیانه در قطر برای یک مجمع سیاسی گرد هم آمدند، به نمایش گذاشته شد.

آنها با دقت به تماشای تعامل غیرمستقیم مقامات آمریکایی و ایرانی پرداختند که یکی پس از دیگری روی صحنه ظاهر شدند، اما در کنار هم صحبت نکردند. این یک نماد بصری از شکاف های برجسته در مذاکرات بود.

سید کمال خرازی، وزیر امور خارجه سابق ایران و مشاور رهبر عالی ایران به روی صحنه رفت و گفت: «بله، توافق قریب الوقوع است، اما به اراده سیاسی ایالات متحده بستگی دارد.»

در حالی که خرازی با یک گوینده سی ان ان مصاحبه می کرد، رابرت مالی، فرستاده ویژه وزارت امور خارجه برای مذاکرات ایران، در ردیف اول به تماشا نشست.

خرازی رفت و سپس مالی، سخنران بعدی، لحنی محتاطانه و تقریباً پوکری داشت: ما به یک توافق نزدیک هستیم، اما مدتی است که بسیار نزدیک بوده ایم. من فکر می‌کنم این همه چیزهایی را که باید در مورد دشواری مسائل باقی مانده بدانید، به شما می‌گوید.

نمادگرایی می تواند تعیین‌کننده باشد

به گفته کارشناسان آگاه به جزئیات مذاکرات، توقف فعلی، مربوط به تحریمی است که دولت ترامپ در سال 2019 علیه شاخه‌ای از نیروهای مسلح ایران، یعنی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که آنها را در فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی قرار داده است.

این نامگذاری تا حد زیادی نمادین است و تردید دولت بایدن برای حذف آن تا حد زیادی سیاسی است. حتی اگر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از لیست تروریستی خارج شود، بعید است که شرکت های آمریکایی علاقه مند به تجارت با آنها باشند. این تا حدی به این دلیل است که در حال حاضر تحریم های بسیار دیگری علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی وجود دارد، از جمله محدودیت های گسترده ای از سوی وزارت خزانه داری.

اما نمادگرایی می تواند چیز قدرتمندی باشد. برای ایران، این نامگذاری توهین آمیز است. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یکی از ارگان های دولت ایران است و نام FTO به شدت برای گروه هایی که بازیگران غیردولتی هستند، است.

خرازی گفت: «یک ارتش ملی را نمی‌توان در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داد».

به نوشته Vox برای تیم بایدن، حذف این نام ممکن است در نظر مخاطبان داخلی آمریکایی که سیاست های نظامی گرایانه در قبال ایران را تشویق می کنند، ضعف به نظر برسد.

و در حالی که این موضوع تا حد زیادی نمادین، آخرین نقطه گیر است، این اولین بار نیست که یک موضوع مهم مذاکرات را تقریباً از مسیر خارج می کند.