7 توصیه مهم برای کاهش اثر پیامدهای تعطیلی آموزش حضوری

حیدر تورانی با اشاره به تاثیر شیوع کرونا بر ابعاد مختلف زندگی بشری و متاثر شدن نظام‌های آموزشی جهان که منجر به تعطیلی مدارس در بیش از ۱۸۸ کشور از ابتدای همه‌گیری کرونا شده است اظهار کرد: اگرچه این تعطیلات، امری ضروری بود، اما فرایند یادگیری کودکان را دستخوش اختلال کرد.

وی افزود: مطالعات نشان می‌دهد کودکان، متأثر از افت یادگیری ۱۰ تریلیون دلار از درآمدهای خود را در طول زندگی از دست خواهند داد. این کاهش درآمد برای هر کودک معادل از دست دادن یک سال درآمد از بازار کار طی دوران فعالیت شغلی خویش است.

این استاد مدیریت آموزشی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با بیان اینکه در آینده پیش‌رو، سرمایه‌گذاری در فناوری به منظور پشتیبانی از یادگیری در فراسوی مرزهای مدرسه برای مدارس و دانش‌آموزان آنها امری بسیار ضروری است گفت: مطالعات نشان می‌دهند که به‌طور متوسط حدود ۵۵ درصد مدارس کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، پیش از بحران کرونا به یک پلتفرم پشتیبان یادگیری از راه دور اثربخش دسترسی داشته‌اند.

۱۲ بُعد بحرانی نظام آموزشی کشور

تورانی در ادامه ابعاد بحرانی که نظام آموزشی کشور با آن مواجه است را برشمرد و عنوان کرد: «انباشت افت یادگیری از گذشته»، «رشد روانی اجتماعی ضعیف کودکان خردسال»، «کاهش سلامت روانی کودکان و نوجوانان در ابعاد مختلف»، «آسیب‌پذیری بیشتر کودکان خردسال به سبب عدم شکل‌گیری مهارت‌های اساسی، افت یادگیری، فقر محیطی و به خطر افتادن سلامت و سرمایه مغزی»، «وجود جمعیت گسترده دانش‌آموزان نابرخوردار و محروم در سطح کشور و عدم دسترسی آنها به آموزش مجازی»، «آسیب‌پذیری بیشتر دانش‌آموزان دارای ناتوانی»، «فقدان زیرساخت‌های فناوری لازم»، «کاهش زمان آموزش»، «عدم مهارت و آمادگی لازم معلمان برای تدریس اثربخش در فضای مجازی و برخط»، «افزایش نابرابری‌ها و شکاف‌های یادگیری در بین دانش‌آموزان»، «ترک تحصیل گسترده دانش‌آموزان به سبب افت یادگیری» و «پیامدهای منفی اقتصادی خانواده‌های محروم» از جمله ابعاد بحرانی هستند که نظام آموزشی کشور با آن مواجه است.

وی افزود: بنابراین افت چشمگیر یادگیری و مهارت‌های اساسی و ترک تحصیل دانش‌آموزان از مهمترین پیامدهای تعطیلی آموزش حضوری مدارس برای نظام آموزشی کشور محسوب می‌شوند؛ پیامدهایی که به‌سادگی قابل جبران نخواهند بود.

۷ توصیه برای کاهش اثر پیامدهای تعطیلی آموزش حضوری

این پژوهشگر و عضو هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش توصیه‌هایی مبتنی بر تجارب بین‌المللی و توصیه نهادهای سیاست‌گذاری علمی، آموزشی و فرهنگی در سطح جهان برای کاهش اثر پیامدهای تعطیلی آموزش حضوری ارائه کرد و گفت: نخست آنکه لازم است قبل از شروع سال تحصیلی ۱۴۰۲- ۱۴۰۱ سنجش سطح یادگیری دانش‌آموزان انجام شود. سنجش افت یا شکاف یادگیری اولین گام در تدوین برنامه‌های جبرانی و ترمیمی است. این سنجش به‌صورت کلاسی قابل اجراست و باید اطلاعات حاصل از سنجش در اختیار معلمان و والدین دانش‌آموزان قرار بگیرد.

تورانی افزود: دوم، ارائه برنامه‌های شفاف، زمان‌بندی شده و فشرده برای تسریع یادگیری و پیشگیری از تفاوت‌های یادگیری بین دانش‌آموزان به گونه‌ای که این مداخله به‌صورت یک رویکرد نظام‌مند مورد توجه باشد. این مداخلات در همه پایه‌ها و دوره‌های تحصیلی به‌ویژه دوره ابتدایی (سواد خواندن، نوشتن، علوم، ریاضی و شایستگی‌های عاطفی اجتماعی) تأکید می‌شود.

وی افزایش زمان آموزش با استفاده از کلاس‌های آخر هفته (پنج‌شنبه‌ها) و حتی تعطیلات، راه‌اندازی مدرسه تابستانی برای همه دانش‌آموزان (متناسب با مدرسه و کلاس، در مواردی که مبتنی بر سنجش‌ها، افت یادگیری همگانی و فراگیر است) یا به‌طور ویژه برای دانش‌آموزانی که دچار افت یادگیری هستند را به عنوان توصیه سوم مطرح کرد و گفت: برای این منظور محرک‌های انگیزشی، مراودات و مشوق‌های لازم برای معلمان، دانش‌آموزان، خانواده‌ها و حتی مدیران مدارس برای مشارکت حداکثری در نظر گرفته شود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش ادامه داد: به عنوان توصیه چهارم می‌توان گفت که لازم است برای بهبود کارایی و اثربخشی آموزش از آموزش هدفمند (گروه‌بندی براساس سطح یادگیری در یک بازه زمانی معین و در روزهای عادی مدرسه، کمپ‌های یادگیری هدفمند در طول سال تحصیلی) و رویکردهای آموزش هدفمند منعطف استفاده شود.

وی با بیان اینکه مربی‌گری معلمان برای تقویت مهارت‌های آنها جهت تدریس و ارائه برنامه‌های آموزش اختصاصی در گروه‌های کوچک (یک تا چهار و حتی هفت دانش‌آموز به هر معلم) و ارائه برنامه‌های یادگیری خودراهبر، همانند آموزش هدفمند، برنامه‌های خودآموز توصیه‌های دیگر هستند که دانش‌آموزان را قادر می‌کند به تدریج به سمت تسلط و چیرگی بر مهارت‌های پایه حرکت کنند.

تورانی در خاتمه تاکید کرد که جبران افت یادگیری ناشی از کرونا، نیازمند تدوین برنامه‌ای جامع و بلندمدت است که در سایه توجه به مواردی چون تأمین منابع مالی لازم، شکل‌گیری جوامع یادگیری حرفه‌ای معلمان، آگاه‌سازی مدیران مدارس نسبت به موضوع و برنامه‌ریزی به‌منظور مقابله با افت یادگیری، آگاه‌سازی خانواده‌ها و جامعه و حساسیت مضاعف و پاسخ‌دهی مبتنی بر شواهد علمی محقق می‌شود.