طغیان هستهای در جهان!
به گزارش اقتصادنیوز ؛ نشریه هفتگی اکونومیست در سرمقاله شماره جدید خود با تأکید بر اینکه "جهان با طغیان فعالیتهای هستهای روبرو است" خواستار ورود قدرتهای هستهای برای ممانعت از این روند شد.
اکونومیست در ادامه آورده است:۳۱ کشور، از برزیل گرفته تا سوئد ، گهگاه با تسلیحات هستهای در ارتباط بودهاند. ۱۷ کشور اقدام به راهاندازی یک برنامه رسمی هستهای کردهاند. فقط ۱۰ کشور بمب قابل آزادسازی تولید کردهاند. برای یک ربع قرن است که ۹ کشور سلاح هستهای دارند. با این حال نبرد طولانی برای منع گسترش کشندهترین تسلیحات جهان، سختتر شده است.
در 20 سال گذشته اکثر کشورهایی که جاهطلبیهای هستهای داشتهاند، دارای ژنها مشترک ژئوپلوتیک بودهاند، مانند لیبی و سوریه. در دهه آینده این تهدید احتمالاً شامل کشورهایی با قدرت اقتصادی و دیپلماتیک بالا خواهد بود که مهار بلندپروازیهای آنها دشوارتر است. سلطه منطقهای چین به سرعت در حال افزایش است و زرادخانه هستهای رو به رشد کرهشمالی، ۲ قدرت بزرگ آسیا یعنی کره جنوبی و ژاپن را درگیر خود میکند. منازعات ایران و برنامه هستهای آن مانند سیاستهای هستهای عربستان سعودی و ترکیه نگرانکننده است. فعالیتهای هستهای یک واکنش زنجیرهای نیست، اما مُسری است. هنگامی که محدودیتها تضعیف میشوند، ممکن است بلادرنگ فروبریزند.
پیشبینیهای هستهای بد به نظر میرسند. توافق کنترل تسلیحات بین آمریکا و روسیه، که از 1991 تا 2010 که تعداد کلاهکها را بالغ بر ۳۸هزار مورد -معادل 79درصد- کاهش داد، تحلیل رفته است. در 26 ژانویه، روسای جمهور ۲کشور جو بایدن و ولادیمیر پوتین توافق کردند که آخرین پیمان باقیمانده -تفاهم شروع جدید- را برای 5 سال تمدید کنند. مبارک است، اما چشمانداز پیگیری آن تاریک است.
چین، هند، کره شمالی و پاکستان همه در حال گسترش و نوسازی توان هستهای خود هستند. پیشرفت ملالانگیزی به سمت خلع سلاح جهانی وجود دارد، هدف نهایی پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT)، سنگ بنای نظم هستهای است. معاهده جدید منع بمب، که توسط 86 کشور امضا و از 22 ژانویه لازم الاجرا شد، ناامیدی را به کشورهای غیرهستهای القاء میکند. این معاهده چیز دیگری به دست نمیآورد.
اگر سلاح های هستهای از بین نرود و تهدیدات امنیتی روندی شتابان پیدا کنند، برخی از کشورها وسوسه میشوند که مسیر دستیابی به بمب را برای خود دنبال کنند. در دهههای گذشته، آمریکا تا حدود زیادی توانسته است که کشورهای مشتاق دستیابی به بمب اتمی را کنترل کند. با این حال قدرت جاری آمریکا در مناسبات بینالمللی امروز ضعیفتر است. طوفانهای برخواسته از دوره پرهرجومرج دونالد ترامپ، شک و تردیدهایی در مورد تمایل آمریکا برای دفاع از متحدان و اجرای قوانین بینالمللی ایجاد کرده است. هرچقدر هم که بایدن به دنبال بازگرداندن سیاست خارجی ارتدوکس باشد، این تردیدها مدتی طولانی ماندگار خواهند بود.
چتر هستهای که آمریکا بر روی متحدان آسیایی گسترش یافته را در نظر بگیرید این یک تعهد است که اگر کره شمالی یا چین به سئول یا توکیو حمله کنند، آمریکا در برابر پیونگیانگ یا پکن تلافی خواهد کرد. برای دههها، آمریکا میتوانست این تهدید را با اطمینان از دور بودن شهرهای خود از دسترس موشکهای کرهشمالی، به کار گیرد. اما وضعیت امروز آنگونه نیست. حمله آمریکا به پیونگیانگ، مستقیماً سانفرانسیسکو را در معرض خطر قرار میدهد. این ممکن است باعث شود بایدن تمایلی به اقدام نشان ندهد -محاسبهای که ممکن است جسارت کیم جونگ اون را برای حمله به سئول به دنبال داشته باشد. جای تعجب نیست که به ویژه در مواقع بحرانی، کرهجنوبی اغلب خواستار بازگشت تسلیحات تاکتیکی هستهای آمریکایی که در سال 1991 از خاک کره خارج شدند، میشود و یا در صورت عدم موفقیت، تولید یک بمب بومی را مطرح میکند.
در کشورهای دموکراتیک مانند کره جنوبی، ژاپن و تایوان، جاهطلبیهای هستهای توسط واقعیتهای سیاسی تعدیل میشوند. اما خاورمیانه متفاوت است. توافق برجام که برنامه هستهای ایران را محدود میکرد، در حال سقوط است. حتی اگر بایدن آن را احیا کند، بسیاری از مفاد آن ظرف یک دهه به پایان می رسد. اگر در هر زمانی به نظر برسد که گویا ایران قصد دارد بیش از این هستهای شود، عربستان سعودی عقب نخواهد ماند. محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، تضمین داخلی کمی برای برنامههای بلندپروازانه و اقتدار فناوری هستهای دارد. ترکیه به خوبی میتواند مسیر هسته ای را دنبال کند.
اگر نظم هستهای شروع به افول کند، متوقف کردن آن تقریباً غیرممکن است. امروز اهمیت اقدام بازیگران جهانی از همین رو است. آمریکا، چین، اروپا و روسیه در توقف گسترش فعالیتهای هستهای، منافع مشترک دارند. روسیه حتی بیشتر از آمریکا یک ایران هستهای را نمیخواهد. چشم انداز ژاپن مسلح به فناوریهای هستهای از بدترین کابوسهای چین خواهد بود. توافق هستهای ایران در سال 2015 نشان داد که رقبا میتوانند در برابر فعالیتهای هستهای، راه حلی مشترک ارائه کنند.
کشورهای هستهای باید با اصول اولیه شروع کنند. آمریکا و روسیه هنوز 90٪ کلاهکهای هستهای جهان را در اختیار دارند، بنابراین هر تلاشی با آنها آغاز میشود. اکنون که معاهده شروع جدید تمدید خواهد شد، آنها باید کار روی توافق جایگزین را آغاز کنند که شامل تسلیحات دیگری مانند گلایدرهای مافوق صوت و کلاهکهای کم بازده که روسیه به وفور در اختیار دارد، باشد. ایدههای رادیکالتر نیز باید مورد بحث قرار گیرد. آمریکا یک قوای هستهای ۳گانه را در اختیار دارد: سیلوها در خشکی، زیردریاییها در دریا و بمبافکنها در آسمان. از دور خارج کردن موشکهای زمینی نشانگر یک پیشرفت واقعی در مسیر خلع سلاح است، بدون اینکه بازدارندگی را از بین ببرد.
کنترل تسلیحات بین آمریکا و روسیه ممکن است چین را متقاعد کند که زرادخانه موجود این کشور میتواند از یک حمله جان سالم به در برده و به این ترتیب مانع از افزایش بیثباتکننده نیروهایش شود. خویشتنداری چینیها به نوبه خود باعث اطمینان هند و پاکستان خواهد شد.
مهمترین نقش آمریکا در آرام کردن اعصاب هستهای کره شمالی و ایران، ارزشهای آمریکا به عنوان یک متحد را حفظ میکند و بایدن قول داده است روابط خود را ترمیم کند. حتی اگر یک دوره ریاست جمهوری برای بازیابی کامل اعتماد به آمریکا کافی نباشد، بایدن باید با تأیید مجدد و تقویت چتر هستهای ایالات متحده بر سر ژاپن و کرهجنوبی مسیر را آغاز کند. این شامل نقش نیروهای آمریکایی در زمین است که نه تنها به عنوان یک خط دفاعی بلکه به عنوان اطمینان خاطر برای متحدان و هشدار به دشمنان مبنی بر اینکه آمریکا نمیتواند دور از درگیری بماند، عمل میکند.
متوقف کردن سلاح های هسته ای نیازمند برجستهسازی است. آژانسهای اطلاعاتی به طور قابل درکی بر روی پروندههای آشنا چون ایران متمرکز شدهاند. نگاه آنها باید گسترده شود و شامل هشدار زود هنگام درباره تغییر در فنآوری هستهای، افکار عمومی و اهداف سیاسی مربوطه در کشورهایی مانند کرهجنوبی یا ترکیه باشد. آژانس بین المللی انرژی اتمی، ناظر هستهای جهان، کار تحسین برانگیزی را برای نظارت بر سایتهای هستهای غیرنظامی ایران و سیاستگذاری برنامه هستهای تهران، از طریق قویترین رژیم بازرسی که تاکنون برقرار شده است، انجام میدهد. با این وجود آژانس از سنگینی بیش از حد بار مسئولیت و کمبود بودجه رنج میبرد و باید با تغییرات تکنولوژیکی همگام شود.
به هشدار رستاخیز هستهای توجه کنید
جهان مسائل زیادی را در ذهن خود جای داده است. حتی در این صورت، نمیتوان خطرات گسترش تسلیحات هستهای را نادیده گرفت. دیپلماسی هستهای ممکن است امروز یک شعار به نظر برسد، اما باتوجه به بیثباتیهای مرگباری که ممکن است به محض درگیری رقبای منطقهای مسلح به توان هستهای، حاصل شود، ناگزیر به عملیاتی شدن است. هیچ زمانی برای از دست دادن نداریم.