چرا بایدن برای برگشت به برجام تعلل می‌کند؟
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از انتخاب این نشریه نوشت: به دنبال محدود شدن بازرسی‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی از تاسیسات هسته‌ای ایران در هفته اخیر، دولت بایدن برای نجات توافق ۲۰۱۵ در شرایطی ناامیدکننده قرار گرفته است. این در حالی است رئیس جمهور جدید بار‌ها متعهد شده است دوباره به برجام ملحق شود. با این حال برخی از منتقدان می‌گویند بحث‌ها و اختلاف نظر‌های داخلی تیم سیاست خارجی جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا ممکن است باعث تعلل طولانی در برداشتن گام‌های بشردوستانه و اعتماد ساز در قبال ایران شود.
در ادامه این مطلب آمده است: علی رغم اظهارات سختگیرانه مقامات ایرانی، جناح معتدل‌تر در تهران از زمان خروج دونالد ترامپ، رئیس جمهور پیشین از توافق، منتظر اقدامی از سوی آمریکا برای لغو تحریم‌ها و احیای برجام مانده است.
تا به امروز، اما هیچ خبری از توافق یا کاهش تحریم‌ها نبوده است. برخی از مقامات و کارشناسان هسته‌ای می‌گویند، به دلیل درگیری‌های جناحی در دولت بایدن و ترس از مخالفت تندرو‌ها در کنگره، تیم سیاست خارجی وی در انجام چنین اقداماتی برای احیای برجام مردد است، آن هم با وجود آنکه برخی از اصلی‌ترین اعضای تیم بایدن خود در امضای برجام نقش داشته‌اند.
کلسی داونپورت مدیر سیاست منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در انجمن کنترل تسلیحات با انتقاد از تعلل دولت بایدن در این زمینه به فارین پالسی گفت: من فکر می‌کنم دولت بایدن در هفته اول کار خود فرصت را از دست داد تا نشانه‌ای قویتر و مشخص‌تر از حسن نیت خود برای بازگشت به برجام ارسال کند. او افزود: در طول همین مدتی که تیم بایدن تعلل کرد، مواضع در ایران تندتر شد. من از تأخیر دولت بایدن در این مرحله تعجب نمی‌کنم، اما تصورم بر این است که ایران انتظار اقدام سریعتر را داشت. به هر حال، به دلیل خروج ترامپ از برجام، این آمریکا است که مسئول بحران پیرامون این توافق است.
اگر ایران اورانیوم غنی شده اضافی یا آب سنگینی را که تولید می‌کند صادر کند، چنین اقدامی می‌تواند به نشانه حسن نیت این کشور تعبیر شود. در سوی مقابل واشنگتن هم می‌تواند با دولت‌های دوست، مانند کره جنوبی برای آزادکردن اموال و دارایی‌های ایران همکاری کند و یا صندوق بین المللی پول یا سایر نهاد‌های مالی را ترغیب به کمک‌های بشردوستانه به تهران نماید. بایدن در زمان مبارزات انتخاباتی بار‌ها مدعی شد که در صورت به قدرت رسیدن چنین اقداماتی را انجام خواهد داد، اما تاکنون قدمی در این راستا برنداشته است.
علی واعظ مدیر پروژه ایران در گروه بین المللی بحران هم که تا همین اواخر با فرستاده بایدن در امور ایران یعنی رابرت مالی همکاری داشته، در این باره معتقد است: بدون شک تحریم‌ها توانایی ایران در مبارزه با همه گیری کرونا را محدود کرده است... ارائه کمک‌های بشردوستانه از نظر اخلاقی و حتی سیاسی برای دولت بایدن کاملاً قابل دفاع بود. اشتباه این است که عدم برداشتن گام‌هایی از سوی دولت بایدن برای اعتمادسازی، این حس را در تهران ایجاد کرده است که دولت بایدن در واقع می‌خواهد همان سیاست فشار حداکثری ترامپ را منتها این بار با لبخند ادامه دهد.
اکنون ممکن است فقط چند ماه برای نجات برجام زمان باقی مانده باشد. اخیرا، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، با نزدیک شدن به موعد مقرر در ۲۳ فوریه برای قطع بازرسی‌های آژانس، به تهران رفت تا با مقامات ایرانی به توافقی در این زمینه دست یابد. در جریان گفتگو‌ها قرار بر این شد که بازرسی‌ها به شکلی محدود تنها برای ۳ ماه ادامه یابد یعنی چیزی نزدیک به انتخابات ماه ژوئن ریاست جمهوری ایران. با این حال داده‌های بازرسی، از جمله تصویر برداری توسط خود ایران صورت می‌گیرد و در صورتی که بعد از ۳ ماه تحریم‌ها لغو شد تهران این تصاویر را در اختیار آژانس قرار می‌دهد. در صورت عدم توافق، ایران گفته است که داده‌ها را نابود خواهد کرد، به همین خاطر این شاید آخرین فرصت برای نجات برجام باشد.
دولت جدید آمریکا تاکنون هیچ اقدام سازنده‌ای در راستای تحقق وعده بایدن برای برگرداندن ایران بر سر میز مذاکره انجام نداده است. صدور مجوز فعالیت شرکت‌های خارجی در ایران می‌تواند مشوقی موثر برای ترغیب ایران به از سرگیری مذاکرات باشد. الی گرانمایه، معاون مدیر خاورمیانه و شمال آفریقا شورای روابط خارجی اروپا گفت: آلمان، فرانسه و انگلیس، سه کشور اروپایی طرف توافق هسته‌ای، دولت بایدن را تحت فشار قرار داده‌اند که این کار را به عنوان گامی سازنده برای شروع تعامل انجام دهد.
وی گفت: اروپایی‌ها می‌دانند که برای بازگرداندن ایران بر سر میز مذاکره نیاز به مشوق‌های اقتصادی است.
اما مقامات کلیدی دولت بایدن نظرات متفاوت و متناقضی را ابراز می‌دارند. در داخل تیم بایدن نظر‌ها درباره نحوه نزدیک شدن به ایران به دو گروه تقسیم می‌شود که در سویی "آنتونی بلینکن" و "جیک سالیوان" وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی کابینه بایدن قرار دارند و در سوی دیگر "رابرت مالی" و "جاناتان فینر" مسئول امور ایران در وزارت خارجه آمریکا و معاون مشاور امنیت ملی کابینه بایدن قرار دارند.
در حالی که موضع مالی و فینر درباره بازگشت به برجام بر ضرورت برداشتن قدم اول از سوی آمریکا و دستکم لغو بخشی از تحریم‌ها به عنوان مشوق برای تهران به منظور بازگشت به مذاکره است، اما بلینکن و سالیوان معتقدند باید موضع سرسختانه تری در برابر ایران در پیش گرفت؛ چون از نظر این دو، ارایه امتیاز به ایران، دولت بایدن را زیر فشاری غیرضروری در برابر مخالفان دولت در کنگره و متحدان منطقه‌ای از جمله اسراییل و برخی کشور‌های عربی قرار خواهد داد.
بلینکن و سالیوان معتقدند با وجود مخالفت‌های جدی مخالفان برجام در کنگره آمریکا از سوی جمهوریخواهان و حتی برخی چهره‌های دموکرات از جمله سناتور دموکرات باب منندز رییس جدید کمیته روابط خارجی سنای آمریکا که مخالف احیای برجام و ارایه امتیاز به ایران است برداشتن نخستین قدم از سوی دولت بایدن و ارایه امتیاز به ایران در جهت احیای برجام در شرایط کنونی، می‌تواند درتصویب و پیشبرد دیگر اولویت‌های مهم داخلی دولت بایدن از جمله بسته کمکی ۱.۹ تریلیون دلاری مبارزه با کرونا که نیازمند همکاری دوحزبی در کنگره است، تاثیرات منفی بگذارد.
سالیوان و بلینکن همچنین می‌خواهند کشور‌های عربی همچون عربستان و نیز اسراییل را هم در روند مذاکرات با ایران دخیل کنند؛ در حالی که ایران به شدت مخالف این موضوع بوده و از سوی دیگر حضور اسراییل و عربستان به عنوان مخالفان سرسخت برجام، مذاکرات احتمالی با ایران را پیچیده‌تر خواهد کرد.
نه کاخ سفید و نه وزارت امور خارجه آمریکا به درخواست اظهار نظر ما پاسخی ندادند. در جلسات توجیهی روز سه شنبه و چهارشنبه، پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه گفت که بازگرداندن ایران به میز مذاکره یک چالش فوری برای ماست، او در ادامه پاسخ به سوالات مربوط به موضوعات بشردوستانه مانند آزاد کردن دارایی‌های ایران در کره جنوبی را به آینده موکول کرد. وی به خبرنگاران گفت: ما در مورد این مسائل به طور گسترده با کره جنوبی بحث می‌کنیم، اما اکنون نمی‌خواهم جزئیاتی در این باره ارائه دهم.
مدافعان می‌گویند، دولت بایدن در تلاش بوده است تا روی طناب نازکی بین ارتباط با ایران و ارائه چهره‌ای سخت گیر از خود به کنگره راه روند نا توازن را به شکلی حفظ کند. وقتی دولت پیشنهاد کرد با ایران صحبت کند حتی قبل از بازگشت تهران به توافق، تندرو‌ها به تکاپو افتادند. بایدن همچنین مخالفت خود را با مکانیسم ماشه ابراز داشت و به گفته یک دیپلمات اروپایی، دولت او اکنون مایل است به خواسته‌های تهران پیوسته و در مذاکرات هماهنگ شده در اروپا که می‌تواند در اوایل ماه مارس آغاز شود، نقش ناظر را بازی کند، البته ایران هنوز به طور رسمی با حضور در چنین جلساتی موافقت نکرده است.
اما بلینکن و سایر مقامات ارشد به صحبت‌های تند خود ادامه می‌دهند. روز دوشنبه، وزیر امور خارجه با تکرار موضع یک ماهه دولت بایدن، گفت: آمریکا و متحدانش نه تنها اصرار دارند که ایران باید نخست به برجام بازگردد بلکه آن‌ها همچنین می‌خواهند توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را طولانی و تقویت کنند تا رفتار‌های بی ثبات کننده منطقه‌ای ایران و توسعه موشک‌های بالستیک آن را هم در بر بگیرد.
بهنام بن طالبلو از بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، که یکی از مخالفان برجام است، گفت: متأسفانه، بسیاری از مسائل در گذشته در قربانگاه برجام قربانی شده‌اند و با این سرعت دولت بایدن برای از سرگیری توافق، دوباره به همان سرنوشت دچار خواهند شد.
وی افزود: ایران در حال آزمایش دولت جدید آمریکا در چندین حوزه است و بدین منظور مدام خط قرمز‌های آن‌ها را ارزیابی کند. تهران همچنین از حملات خود برای آزمایش عزم و تعهد آمریکا نسبت به منطقه‌ای که نمایندگان ایران در آن فعال هستند، استفاده می‌کند.
