بالانس دیپلماسی و میدان؟

به گزارش اقتصادنیوز ؛ دستور حملات هوایی رئیس جمهور آمریکا به مواضع متحدان ایران در مرز عراق و سوریه، نشان‌دهنده چگونگی بهره‌گیری وی از دو اهرم نظامی و دیپلماتیک در راستای تعامل با ایران بالأخص در حوزه احیای توافق هسته‌ای است.

روزنامه نیویورک‌تایمز در مطلبی به قلم دیوید سنگر، تحلیلگر سیاست‌خارجی خود گزارش داد: «سیاست بایدن درباره ایران با جریان‌های متضاد مواجه است».

دیوید سنگر در این مطلب مدعی شده است: تصمیم رئیس‌جمهور بایدن در حمله به نیروهای هم‌پیمان ایران در عراق و سوریه به مثابه یک «اقدام متعادل‌کننده رویکرد او در برابر تهران است»؛ وی باید نشان دهد در عین حالی که در تلاش دو کشور برای احیای برجام یک مشی دیپلماتیک شکننده را حفظ می‌کند همزمان مایل است از اهرم اجبار نظامی برای دفاع از منافع آمریکا استفاده کند.

درهم‌تنیدگی میدان و دیپلماسی

با این حال مقامات در محافل عمومی اصرار داشتند که این دو موضوع را جدا از هم ارزیابی کنند. آنها گفتند که آقای بایدن از اختیارات ریاست‌جمهوری در قانون اساسی برای دفاع از سربازان آمریکایی استفاده کرده و همچنین تأکید کردند که چنین اقدامی نباید در تلاش نهایی ما برای بازگشت هر دو کشور به توافق هسته‌ای تداخلی ایجاد کند. اما در واقع ، این مسائل عمیقاً در‌هم‌تنیده شده‌اند.

استدلال آقای بایدن البته این است که حملات هدفمند و ورود مجدد به توافق هسته‌ای در راستای جلوگیری از جنگ است -و مقامات کاخ سفید می‌گویند آنها قصد ندارند به دنبال جنگ‌افروزی علیه ایران یا متحدانش باشند.

وزیر امور خارجه آنتونی بلینکن حملات را «اقدام حساب‌شده، مناسب و ضروری دانست که به منظور محدود کردن خطر تشدید تنش و ارسال پیام بازدارنده روشن و بدون ابهام طراحی شده است».

در عین حال، این حملات می تواند بخشی از پاسخ آقای بایدن به جمهوری خواهان منتقدش در داخل کشور باشد، که با اکثریت قاطع مخالف توافق برجام و احیای آن هستند و سعی میٔ‌کنند رئیس جمهور را در برابر ایران ضعیف نشان دهند.

جن ساکی ، سخنگوی مطبوعاتی کاخ سفید گفت که منطق داستان ساده است: «حملات علیه نیروهای ما باید متوقف شود و به همین دلیل رئیس جمهور برای دفاع از پرسنل ما دستور عملیات را صادر کرد».

وی همچنین ادعا کرد: «متحدان ایران از ماه آوریل پنج حمله پهپادی به نیروهای ایالات متحده انجام داده‌اند و وقت آن بود که خط قرمز ترسیم شود».

زرادخانه گسترش‌یافته ایران

به ادعای نیویورک‌تایمز، پیشرفت‌های هسته‌ای اخیر ایران تلاشی بوده است برای اثبات اینکه تهران نیرویی است که باید در خاورمیانه و فراتر از آن به عنوان بازیگر اصلی تلقی شود. اکنون، قدرت این کشور با زرادخانه جدیدی از پهپادهای بسیار دقیق، موشک های دوربرد و تسلیحات سایبری پیچیده و فزاینده، به میزان چشمگیری افزایش یافته است. برخی از این توانایی‌ها شامل فناوری‌هایی است که هنگام مذاکرات برجام در سال 2015 فراتر از مهارت‌های تهران به نظر می‌رسید.

به نوشته این روزنامه بخشی از هدف آقای بایدن در تلاش برای احیای توافق هسته ای، استفاده از آن به عنوان اولین گام برای اقناع ایران جهت رسیدگی به سایر موضوعات -سیاست‌های منطقه‌ای و زرادخانه گسترش یافته ایران- است. در این جبهه، انتظار نمی رود حملات روز دوشنبه بمب‌افکن‌های جنگنده نیروی هوایی ایالات متحده، چیزی بیش از یک عقب‌زدن موقتی هم‌پیمانان ایران بوده باشد.

با این حال خطر تشدید تنش وجود دارد. به ادعای سخنگوی ارتش ایالات متحده، سرهنگ وین ماروتو، ساعاتی پس این حملات، موشک‌هایی به سمت نیروهای آمریکایی در نزدیکی یک میدان نفتی در سوریه شلیک شد که شبه نظامیان متحد ایران مظنون به انجام آن هستند.

جریان‌های متضاد در واشنگتن

نیویورک‌تایمز در ادامه مدعی شد که حتی اگر دولت بایدن موفق به احیای برجام شود، هنوز بایدن برای یافتن راهی جهت مهار هرچه بیشتر ایران با چالش روبرو خواهد شد؛ از جمله اینکه ابراهیم رئیسی رئیس جمهور منتخب ایران گفت که هرگز با مذاکره در مورد سایر موضوعات موافقت نخواهد کرد.

از این منظر، حملات هوایی اخیر تنها نشان می‌دهد که آقای بایدن در تلاش برای ایجاد یک سیاست منسجم در قبال ایران، با چند جریان متضاد و متقاطع مواجه است.  فارغ از دشواری‌های تعامل با دولت محافظه‌کار آینده ایران به رهبری آقای رئیسی که به خاطر [ادعاهای] حقوق بشری در سال 2019 توسط وزارت خزانه‌داری تحت تحریم قرار گرفته است، آقای بایدن از جهات مختلف، با فشارهای جدی روبرو است؛ از جمله از طرف کنگره، اسرائیل و متحدان عرب حاشیه خلیج فارس.

از سوی دیگر در کنگره، برخی از دموکرات‌ها دستور آقای بایدن برای حملات اخیر را ادامه الگوی استفاده بیش از حد رؤسای‌جمهور در بکارگیری توانایی‌های نظامی بدون مشورت یا موافقت کنگره دانستند.

سناتور دموکرات ایالت کانکتیکت، کریس مورفی، با طرح این پرسش که آیا حملات مکرر متحدان ایران در عراق به معنای "جنگ کم شدت" است، گفت که شما نمی توانید به استفاده مکرر از اختیارات ماده ۲ (اختیارت نظامی رئیس‌جمهور بر اساس قانون) بدون در نظر گرفتن نقطه‌نظرات مقامات کنگره ادامه دهید. آقای مورفی در مصاحبه‌ای گفت: «هم قانون اساسی و هم قانون قدرت های جنگ ، رئیس جمهور را ملزم می کند که برای اعلان جنگ به کنگره بیاید».

به نوشته نیورویورک‌تایمز، مقامات ارشد دولت بایدن ادعا کرده‌اند که از جمله نقص‌های توافق هسته‌ای اصلی این است که باید "طولانی‌تر و قوی‌تر" باشد و به سیاست منطقه‌ای و توسعه موشک های ایران نیز پرداخته شود. به نظر می رسد اکنون دامنه موضوعات حتی بیشتر گسترش یابد: روشن است که هر توافق جامعی که بخواهد نگرانی آمریکا و متحدانش را بر طرف کند باید طیف گسترده‌ای از ابزارها و تسلیحات جدیدی را پوشش دهد که ایران شش سال پیش تنها در حال دستکاری آن‌ها بود.

دستیاران آقای بایدن می گویند که این هدف آنها است و آنها برای اقناع ایران به مذاکره فراتر از توافق هسته‌ای از اهرمی برخوردار خواهند بود، چراکه ایران خواهان دسترسی بیشتر به سیستم‌های بانکی غربی برای فروش نفت است. اما این فرضیه که واشنگتن می‌تواند با دولت جدید محافظه‌کار بطور سازنده مذاکره کند هنوز آزمایش نشده است. و برخی علائم نگران کننده نیز به تازگی بروز یافته است؛ از جمله عدم تمدید توافق فنی ایران و آژانس برای تداوم نظارت‌ها.

خطر شکست دیپلماسی

نیویورک‌تایمز در پایان نوشت: بدون هیچ توضیحی ، ایران از تمدید توافق با بازرسان هسته ای بین المللی که روز پنجشنبه منقضی شده است خودداری کرده و اگر چالش ایران و آژانس به بحران گسترده‌ای بیانجامد، می‌تواند مذاکرات دیپلماتیک و کل توافق هسته‌ای را به خطر بیندازد و دولت را به چرخه مارپیچی تازه‌ای از تشدید تنش بکشاند؛ دقیقاً همان چیزی که می خواهد از آن جلوگیری کند.