چراغ سبز آمریکا به عراق برای آزادسازی منابع ارزی ایران

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از روزنامه اعتماد، براساس اخبار رسمی دور هشتم مذاکرات پس از یک وقفه 7 روزه از سر گرفته خواهد شد و به نظر می‌رسد که در این بازه زمانی بیشترین نگاه‌ها به سمت تهران و واشنگتن دوخته شده است. هرچند که هیات‌های مذاکره‌کننده ایران و ایالات متحده در ماراتن 9 ماه اخیر در وین هیچ‌گاه در یک اتاق روبه‌روی هم برای مذاکره ننشسته‌اند، اما مذاکرات کشورهای 1+4 با ایران و ایالات متحده حول دو محور اساسی متمرکز است: رفع تحریم‌هایی که ایالات متحده پس از خروج از برجام در سال 2018 میلادی بر ایران تحمیل کرده و تاکنون ادامه دارد و دوم بازگشت ایران به اجرای تعهدات برجامی که یک‌سال پس از خروج امریکا از برجام در 5 گام متناوب متوقف شد.

سه کشور اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) به علاوه چین و روسیه هرچند پس از خروج امریکا از برجام در این توافق باقی ماندند، اما عملا از بیم تنبیه ناشی از زیرسوال بردن تحریم‌های یک‌جانبه امریکا تن به تداوم رابطه مالی-  بانکی و تجاری- اقتصادی با تهران ندادند . در چنین فضایی هرچند که ایران برای 1+4 نیز به درستی مسوولیت‌هایی به عنوان اعضای توافق قائل است، اما بر هیچ کس پوشیده نیست که بازیگران اصلی این مذاکرات ایران و ایالات متحده هستند؛ دو کشوری که هر دو می‌گویند اراده سیاسی برای بازگشت به متن برجام (نه یک کلمه کمتر و نه یک واژه بیشتر) را دارند اما دور شدن هر دو آنها در حوزه‌های تحریم و تعهدات هسته‌ای این بازگشت را سخت کرده است.

با این وجود در چند هفته اخیر سیگنال‌هایی که اتفاقا از تهران و واشنگتن بروز داده شده نشان می‌دهد که دو طرف تلاش کرده و می‌کنند که بستر مذاکراتی در وین و حاشیه را به سمت حصول توافق و نه شکست در احیای برجام حفظ کنند.

پس از نشست‌های روز جمعه در وین میان ایران، چین و روسیه و همچنین ایران با سه کشور اروپایی و نماینده اتحادیه اروپا، روایت‌های منتشر شده در هر دو سوی میدان کم و بیش یکسان بود: مذاکرات به مرحله تصمیم‌گیری سیاسی در پایتخت‌ها رسیده است.

با این وجود منابع آگاه ایرانی می‌گویند که توپ تصمیم‌گیری در زمین ایالات متحده است و همزمان منابع غربی ترجیح می‌دهند شکست یا پیروزی در مذاکرات احیای برجام را به تصمیم تهران گره بزنند.  در حالی که برخی منابع نزدیک به تیم مذاکره‌کننده ایران می‌گویند هیات‌های کشورهای عضو برجام توافق کرده‌اند که از مذاکره در رسانه خودداری کنند و بر همین اساس ما دیگر شاهد ایستادن روسای هیات‌ها مقابل محل استقرار خبرنگاران در محدوده هتل کوبورگ و گزارش از آنچه پشت درهای بسته می‌گذرد، نیستیم اما اخباری که به هر حال از سوی منابع متعدد در اختیار رسانه‌ها قرار می‌گیرد و همچنین تنوع و تعدد تحولات حاشیه‌ای تاثیرگذار بر متن مذاکرات در وین نشان از شکل‌گیری تحرکاتی به نفع توافق دارد.

خط مشترک خبری که رسانه‌های ایرانی و غربی در 24 ساعت گذشته به نقل از منابع آگاه پیش برده‌اند این است که مذاکرات در مرحله نهایی قرار دارد و ورود به مرحله نگارش پیش‌نویس‌ها و همچنین مکتوب کردن ایده‌ها در برخی حوزه‌های جنجالی مانند دریافت تضمین یا راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها نشان از پیشروی قابل توجه دارد، هرچند که دیپلمات‌ها ترجیح بدهند با احتیاط بیشتری درباره این روند صحبت کنند. یک منبع نزدیک به هیات مذاکره‌کننده ایران درباره وضعیت مذاکرات به «اعتماد» می‌گوید: اکنون می‌توان گفت در یک ماه گذشته پیشرفت‌های قابل توجهی هم در کلیات موضوعات و هم در جزییات نگارشی متن به دست آمده است. گفت‌وگوها در فضایی حرفه‌ای، جدی و کم‌تنش پیش رفته و طرفین توانسته‌اند دیدگاه‌های خود را در موضوعات مختلف به هم نزدیک کنند.

در دور هشتم گفت‌وگوها، مذاکرات تا مرحله‌ای پیش رفته است که با اتخاذ تصمیمات سیاسی لازم، امکان دستیابی به توافق وجود خواهد داشت.  دریافت تضمین و راستی‌آزمایی رفع موثر تحریم‌ها دو مطالبه‌ای هستند که ایران در 9 ماه گذشته تحقق آنها را شرط لازم برای بازگشت به اجرای برجام اعلام کرده است. هرچه در مقوله دریافت تضمین، اطلاعات کمتری درباره طرح‌های روی میز در مذاکرات به رسانه‌ها درز پیدا کرده اما به نظر می‌رسد که در حوزه راستی‌آزمایی، مکتوب کردن ایده‌ها را می‌توان نشانه پیشرفت قابل توجه دانست.  

پیش از این برخی منابع ایرانی تاکید کرده بودند که اروپا در حوزه راستی‌آزمایی رفع موثر تحریم‌ها می‌تواند نقش مهمی را ایفا کند، چراکه بخش اعظمی از عادی‌سازی رابطه مالی -بانکی و تجاری- اقتصادی ایران با کشورهای اروپایی است. ایران دو تجربه عدم اجرای کامل برجام از سوی ایالات متحده چه در واپسین ماه‌های دولت باراک اوباما و چه در دوره دونالد ترامپ و یک‌سال گذشته از دولت جو بایدن را دارد لذا بازگشت به اجرای تعهداتش بدون راستی‌آزمایی رفع تحریم را عملا بی‌معنا می‌داند. 

یک منبع آگاه ایرانی در این باره می‌گوید: «ضرورت راستی‌آزمایی به عنوان اصولی قطعی پذیرفته شده‌ و در صورت توافق، ابتدا این امریکا خواهد بود که تحریم‌ها را رفع می‌کند و ایران تا زمان کسب اطمینان لازم از اثربخشی رفع تحریم‌ها، اقدامی در جهت به عقب بازگرداندن گام‌های جبرانی خود برنخواهد داشت.»

 ضرورت حراست از دستاوردهای هسته‌ای ایران 

مذاکره برای احیای برجام در یک‌سال گذشته در دو نوبت سه ماهه از نیمه فروردین تا پایان خردادماه و مجددا از اواخر آذرماه تاکنون پیگیری شده و از مجموع اخبار منتشر شده از سوی منابع متعدد ایرانی و غیرایرانی چه در پایان دور ششم رایزنی‌ها و چه امروز که در مرحله وقفه چند روزه در میانه دور هشتم هستیم به نظر می‌رسد که در نتیجه آخرین زورآزمایی‌ها اکنون نوبت به تصمیم‌گیری درباره دو تا سه موضوع دشوار رسیده است. 

یک منبع آگاه نزدیک به تیم مذاکره‌کننده در این باره می‌گوید: در این قبیل مذاکرات، عموما تصمیم‌گیری در مورد موضوعات دشوار به مراحل پایانی گفت‌وگوها موکول می‌شود. یکی از موضوعات دشوار باقیمانده که حل و فصل آن به تصمیم سیاسی به خصوص از سوی ایالات متحده نیاز دارد، این است که در موضوع اقدامات هسته‌ای تاکید ایران بر آن است که با وجود لزوم بازگشت به محدودیت‌های قید شده در متن اولیه برجام، باید از دستاوردها و پیشرفت‌های علمی ایران نیز حراست شود. 

 در حالی که سه کشور اروپایی به علاوه ایالات متحده پایان ماه فوریه را به عنوان ضرب‌الاجلی برای احیای برجام تعیین کرده‌اند، منابع ایرانی می‌گویند برخی مسائلی که اکنون در وین در دست مذاکره قرار دارد، برای اولین‌بار (با حصول تفاهم دوطرفه) است که از ایده تبدیل به فرآیندهای نگارشی و عملیاتی می‌شوند لذا این روند طبیعتا زمانبر است. 

منبع نزدیک به تیم مذاکره‌کننده به «اعتماد» می‌گوید: «هرچند اصل دو ایده تضمین‌ها و راستی‌آزمایی از چند هفته پیش به رسمیت شناخته شده‌ اما جزییات آنها هنوز نهایی نشده و حل و فصل کامل اختلاف‌نظرها درمورد جزییات این دو مبحث نیازمند بحث بیشتر و اتخاذ تصمیم‌های سیاسی است.»

 چراغ سبز واشنگتن به عراق برای آزادسازی منابع ارزی ایران 

همزمان با خبرهای رسیده از وین درباره وقفه 7 روزه در مذاکرات، از تهران تا سئول و از بغداد و دوحه تا واشنگتن اخبار جسته و گریخته‌ای منتشر شده که نشان می‌دهد سیگنال‌های مثبت برای حصول توافق هر روز بیشتر از دیروز می‌شوند. 

جدا از مساله موافقت مشروط ایران با مذاکره مستقیم با امریکا، اعلام آمادگی ایران و امریکا برای تبادل زندانیان دو کشور و سفر وزیر خارجه قطر به تهران پیش از سفر امیر این کشور به ایالات متحده، مساله انتقال بخشی از پول ایران در کره‌جنوبی به حساب سازمان ملل متحد در ازای بدهی معوقه تهران و تداوم رایزنی‌ها میان ایران و کره‌جنوبی برای آزادسازی اموال بلوکه شده ایران در سئول و خبر مربوط به باز شدن کانالی بانکی برای استفاده ایران از اموال مسدود شده در عراق و ثبت سفارش همه و همه نشان از مهیا شدن فضا برای احیای برجام دارد. 

روز گذشته خبری منتشر شد مبنی بر اینکه رییس سازمان توسعه تجارت ایران با ارسال نامه‌ای به برخی معاونان وزارت صمت و جهاد کشاورزی از آزادسازی منابع ارزی ایران در بانک عراق خبر داده و خواستار معرفی اقلام وارداتی ضروری‌ شده است. پیرو این نامه، سرپرست دفتر صنایع غذا و داروی وزارت صنعت نیز با ارسال نامه‌ای به همه انجمن‌های صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی با اشاره به ظرفیت‌های ایجاد شده برای استفاده از منابع ارزی ایران در بانک TBIعراق از آنها خواست که اقلام پیشنهادی وارداتی خود را با قید فوریت اعلام کنند.

هرچند که در این نامه و دستورهای پیرو آن از معرفی اقلام وارداتی ضروری صحبت شده اما اهل فن می‌دانند که در عراق پس از سقوط صدام، تمامی نقل و انتقال‌های مالی و بانکی زیرنظر ایالات متحده صورت می‌گیرد و اساسا صدور مجوز برای دسترسی ایران به منابع ارزی بدون چراغ سبز ایالات متحده ممکن نیست. این مساله درباره موافقت ایالات متحده برای پرداخت بدهی ایران به سازمان ملل از محل اموال بلوکه شده ایران در سئول نیز مصداق داشت. این اخبار در حالی منتشر شده که به نظر می‌رسد دولت جو بایدن با توجه به قرار گرفتن طرف‌های مذاکراتی در چند قدمی احیای برجام، سیگنال‌های مثبتی را به تهران نشان داده که می‌تواند تا حدودی به شفاف‌سازی درباره روند مورد نیاز برای راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها در صورت حصول توافق هم کمک کند. ایران فروش نفت و بازگشت پول حاصله از آن و همچنین انجام مبادله‌های مالی و بانکی در سطح بین‌المللی را از شروط لازم در مسیر راستی‌آزمایی رفع موثر تحریم‌ها دانسته است. 

به نظر می‌رسد که سیگنال‌های دولت جو بایدن به تهران برای احیای برجام از چشم جمهوری‌خواهان و دیگر مخالفان احیای توافق هسته‌ای در واشنگتن هم دور نمانده، چراکه روز گذشته برای چندمین‌بار در چندماه اخیر، تعدادی از سناتورهای جمهوری‌خواه نسبت به آنچه اغماض کاخ سفید در اعمال تحریم علیه ایران خوانده شد، اعتراض کردند. 

به گزارش خبرگزاری فارس و به نقل از «مارکت اسکرینر»، «تام کاتن» سناتور تندرو جمهوری‌خواه و از منتقدان برجام به همراه ۹ سناتور دیگر جمهوری‌خواه با ارسال نامه‌ای به «جو بایدن» ضمن انتقاد از افزایش صادرات نفت ایران، خواهان اجرای تحریم‌ها علیه نفتکش‌های حامل نفت ایران و خریداران نفت ایران شدند. در بخش‌هایی از این نامه که روز جمعه منتشر شد، آمده است: «مالکان کشتی و مشتریان نفت ایران در چین بیشتر ریسک می‌پذیرند، زیرا معتقدند که دولت شما برای تنبیه آنها به خاطر جرایمی که مرتکب می‌شوند، بسیار ضعیف و بلاتکلیف است. عدم تمایل شما برای انجام اقداماتی که می‌تواند مذاکرات هسته‌ای محکوم به شکست وین را به خطر بیندازد، به‌طور غیرقابل انکاری این مجرمان را جسورتر کرده است. در همین حال، رشد فروش نفت، خزانه ایران که زمانی خالی بود را مجددا پر کرده و اهرم مهم امریکا در قبال ایران را از بین برده است.» 

این سناتورهای جمهوری‌خواه سپس در ادامه با اشاره به این موارد از دولت بایدن درخواست کردند تا اقداماتی را علیه صادرات نفت ایران در پیش بگیرد و نوشتند: «دیگر وقت آن رسیده که تردید را کنار بگذارید. شما امنیت ملی امریکا را در معرض خطر قرار می‌دهید. ما از شما می‌خواهیم تا تحریم‌های امریکا علیه شرکت‌هایی که نفت ایران را خریداری می‌کنند و همچنین علیه نفتکش‌های خارجی که تجارت غیرقانونی نفت ایران را زنده نگه می‌دارند، اجرا کنید.»

در چند روز اخیر برخی رسانه‌های امریکایی در گزارش‌هایی درباره جدایی چهره‌های تندرویی چون ریچارد نفیو و آرین طباطبایی از تیم مذاکره‌کننده امریکا در وین به ریاست رابرت مالی، ادعا کرده بودند که این افراد خواهان سخت‌گیری بیشتر امریکا بر ایران در حوزه تحریم‌ها به منظور وادار کردن تهران به عقب‌نشینی از برخی مواضع بودند.

 هرچند که نشانه‌های اخیر درباره چراغ سبز امریکا برای برخی نقل و انتقال‌های مالی و بانکی از محل اموال بلوکه یا مسدود شده ایران در کره‌جنوبی و عراق یا افزایش فروش نفت ایران به چین را می‌توان نشانه‌هایی از اراده سیاسی واشنگتن برای احیای برجام دانست، اما این نکته نباید فراموش شود که دولت جو بایدن از یک‌سال پیش تاکنون که در مسند قدرت در کاخ سفید نشسته سیاست فشار حداکثری علیه ایران را ادامه داده و همزمان که از تمایل برای حل اختلاف‌ها با تهران با توسل به دیپلماسی سخن می‌گوید به وجود گزینه‌های دیگر روی میز هم تهدید می‌کند. 

به نظر می‌رسد که واشنگتن به این اقدام‌ها به چشم گام‌هایی برای نشان دادن حسن‌نیت و اراده جدی برای حصول برجام نگاه می‌کند، اما با توجه به تشدید بی‌سابقه تنش با ایران از سوی امریکا در چند سال اخیر باید دید که این گام‌های بسیار کوچک و البته دیرهنگام تا چه اندازه می‌تواند در تصمیم سیاسی تهران که باید ظرف این چند روز گرفته شود، تاثیرگذار باشد.

   در چند روز اخیر برخی رسانه‌های امریکایی در گزارش‌هایی درباره جدایی چهره‌های تندرویی چون ریچارد نفیو و آرین طباطبایی از تیم مذاکره‌کننده امریکا در وین به ریاست رابرت مالی، ادعا کرده بودند که این افراد خواهان سخت‌گیری بیشتر امریکا بر ایران در حوزه تحریم‌ها به منظور وادار کردن تهران به عقب‌نشینی از برخی مواضع بودند

   نشانه‌های اخیر درباره چراغ سبز امریکا برای برخی نقل و انتقال‌های مالی و بانکی از محل اموال بلوکه یا مسدود شده ایران در کره جنوبی و عراق یا افزایش فروش نفت ایران به چین را می‌توان نشانه‌هایی از اراده سیاسی واشنگتن برای احیای برجام دانست

   با توجه به تشدید بی‌سابقه تنش با ایران از سوی امریکا در چند سال اخیر باید دید که این گام‌های بسیار کوچک و البته دیرهنگام تا چه اندازه می‌تواند در تصمیم سیاسی تهران که باید ظرف این چند روز گرفته شود، تاثیرگذار باشد