تهدید برجام با صدور قطعنامه ضدایرانی شورای حکام / چه بر سر توافق خواهد آمد؟

کوروش احمدی در تحلیل خود از صدور قطعنامه شورای حکام بیان کرد: «تقریبا همانطور که قابل پیش‌بینی بود کار پیش رفت. در واقع این قطعنامه از ایران می‌خواهد تا به یک سری اقدامات دست بزند و کارهایی را انجام دهد. البته این قطعنامه می تواند نوعی تهدید و مقدمه‌ای برای وارد کردن فشار به ایران باشد با هدف پیش بردن مذاکرات هسته‌ای. همچنین این قطعنامه می تواند مقدمه لازمی باشد برای اینکه اگر به عنوان مثال تا سه یا شش ماه دیگر یعنی در سپتامبر یا دسامبر کار پیش نرفت، کشورهای غربی زمینه لازم را برای دست به اقدامات بیشتری از قبل فراهم کرده باشند که شامل ارجاع به شورای امنیت خواهد بود.»

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل خاطر نشان کرد: «قابل توجه است که مشابه این قطعنامه در ژوئن 2020 به تصویب شورای حکام رسیده بود که خواستار دادن دسترسی به سایت های قدیمی می شد. آن قطعنامه با تعداد آرای کمتر، یعنی با 25 رای مثبت، هفت رای ممتنع و دو رای مخالف (روسیه و چین) و یک غایب تصویب شد.»

احمدی در پاسخ به این پرسش که افزایش تعداد آرای موافق و کاهش آرای ممتنع در مقایسه با رای‌گیری دو سال پیش چه پیامی را در بر دارد، عنوان کرد: «در نگاه اول می‌توانیم بگوییم که یک مقدار ما از دولت ترامپ فاصله گرفته‌ایم. رای‌گیری دو سال پیش در زمان دولت ترامپ بود و تعداد کشورهای کمتری آماده بودند که به نحوی رای دهند که همسو با فشار حداکثری به نظر آیند. در ژانویه 2021 دولت بایدن کارش را شروع کرد و این تصور را در جامعه بین‌المللی ایجاد کرد که قصد بازگشت به برجام را دارد و مذاکراتی هم بدین منظور شروع شد.»

او ادامه داد: «شاید یک دلیل افزایش آرا این باشد که این رای‌گیری در وضعیت جدید یعنی در شرایطی که دولت بایدن ادعای تلاش برای بازگشت به برجام را دارد، انجام شده است. البته باید به ترکیب اعضای شورای حکام هم توجه کنیم. ممکن است ترکیب شورای حکام هم این دفعه بیشتر به سود غرب باشد؛ یعنی تعداد کشورهایی که آماده همسویی با غرب را داشته‌اند، بیشتر باشند. در مجموع دو فاکتور فاصله گرفتن از دوره ترامپ و فشار حداکثری و تبلیغات بایدن و بعد هم ترکیب اعضا مطرح است. به هر حال 30 رای مثبت به این قطعنامه فاکتور مهمی است.»

احمدی همچنین درباره تاثیر توقف تعهدات فراپادمانی از سوی ایران بر شرایط آینده، اظهار کرد: «باید دید که هدف از این اقدامات چه بوده است، آیا هدف واداشتن شورای حکام به عقب نشینی است یا هدف دیگری مد نظر است. فکر نمی‌کنم که این موضع‌گیری و خاموش کردن دو دوربین در مرحله اول و اعلام قطع 27 دوربین از 41 دوربین تاثیری کیفی در جهت کند کردن روند پیش رو داشته باشد. مسئله این است که به هر حال از بعد سیاسی و فنی باید یک کارهایی انجام شود. بدون اینکه از بعد فنی و سیاسی کاری انجام شود، ممکن است غربی‌ها، همینطور که این بار توانستند رای 30 کشور عضو شورای حکام را بگیرند، در آینده هم به همین ترتیب عمل کنند.»

دیپلمات سابق ایران در سازمان ملل، افزود: «از بعد فنی مسئله این است که در سال 2019 به بازرسان آژانس اجازه داده شده که از این سایت یا سایت‌ها دیدن و نمونه‌برداری کنند. قابل پیش بینی بود که آن‌ها یافته‌هایی داشته باشند یا مدعی یافتن چیزهایی شوند و انتظار این بود که ایران آماده مواجهه با نتیجه این نمونه‌برداری‌ها می‌بود. ایران جواب‌هایی به سوالهای آژانس داده است که جزئیاتش را نمی‌دانیم و در مقابل هم آژانس مدعی شده که جواب‌ها معتبر یا کافی نیست. اکنون این امر ایجاب می‌کند که بین ایران و آژانس به لحاظ فنی مذاکرات، تماس‌ها و تلاش‌های بیشتری در جهت تفهیم و تفاهم انجام شود.»

در اکوایران ببینید؛

احمدی همچنین درمورد بعد سیاسی این امر، گفت: «بعد سیاسی قضیه هم مهم است. یعنی اگر مذاکرات در مورد برجام به نتیجه برسد، حل ابعاد فنی مربوط به این سه سایت قدیمی بسیار آسان‌تر خواهد شد و همانطور که در سال 2015 ابعاد احتمالا نظامی (PMD) بعد از توافق سیاسی بین ایران و اعضای برجام حال شد و مسائلی مثل PMD جنبه فرعی پیدا کرد، امروز هم اگر توافق احیای برجام حاصل شود، مسئله سه سایت قدیمی قطعا جنبه فرعی پیدا خواهد کرد و اعضای شورای حکام، از جمله کشورهای غربی حتما کمک خواهند کرد تا این مسئله حل شود. به بیانی دیگر اقداماتی ایجابی لازم است، صرف اقداماتی مانند قطع دوربین‌ها که البته یک واکنش طبیعی از سوی ایران بوده است، کافی نخواهد بود و امید است که بعد از فروکش کردن عصبانیت ها، کارهای ایجابی هم شروع شود.»

او همچنین در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه امریکا عنوان کرده بود که اگر اعلام ایران مبنی بر کاهش شفافیت به دنبال صدور قطعنامه عملی شود، اثر معکوس خواهد داشت، به چه معنی است، گفت: «این یعنی تنش بیشتر، یعنی عکس العمل‌هایی بیشتر از سوی آمریکا و متقابلا از سوی ایران. در واقع این عمل و عکس‌العمل تنها می تواند موجب افزایش تنش شود که خطرناک است. انتظار از طرف غربی این است که خودش را درگیر کنش و واکنشی که باعث افزایش تنش می‌شود، نکند و بر این متمرکز شود که به پیشنهاداتی که ایران از طریق مورا ارائه کرده است، جواب دهد. همچنین زمینه‌ای را فراهم کند که مذاکرات برجام از سرگرفته شود. این راه منطقی و درست برای مواجه با وضعیتی است که درگیرش هستیم و گرنه کنش و واکنش طرفین فقط تنش را افزایش می‌دهد.»

این کارشناس سیاست خارجی همچنین در پاسخ به اینکه بسته سیاسی که امیرعبداللهیان عنوان کرده است که به طرف مقابل داده است، ممکن است شامل چه پیشنهاداتی باشد، مطرح کرد: «من اطلاعی از محتوای این بسته ندارم ولی بحثی که مطرح است، این است که بعد از مخالفت امریکا با برداشتن سپاه از لیست FTO، یک مابه‌ازایی ارائه شود. بدین معنا که اگر امریکا به دلایل سیاست داخلی و مشکلاتی که دولت بایدن دارد، نتواند سپاه را از لیست FTOحذف کند، یک جایگزین و امتیازی پیشنهاد دهد که کار به شکل یک طرفه پیش نرود. بدین معنا که منافع ایران هم تامین شود. در شرایط جدید این وضعیتی است که با آن مواجه هستیم.»

احمدی ادامه داد: «این احتمال را می‌توان داد که پیشنهاداتی که ایران مطرح کرده است، جایگزین باشد. یعنی به جای بحث FTO و تضمین حقوقی برای پایبندی امریکا به برجام، ممکن است ایران برای اینکه مذاکرات را از حالت بن بست خارج کند، پیشنهاداتی ارائه داده باشد که اقدامی مثبت است. تنها چیزی که به نظر من می‌رسد، این است که پیشنهادات جدید از طرف ایران با این اهداف ارائه شده باشد و طرف امریکایی اگر واکنش واقع بینانه‌ای به آن‌ها داشته باشد، امکان این وجود دارد که وضعیت از حالت بن‌بست خارج شود.»