تناقضی مهم میان مواضع ایران و آمریکا بر سر برجام/ مذاکرات وین چه زمانی آغاز می شود؟

در حالی که طرف‌های برجامی به ویژه ایران و آمریکا در حال امتیازگیری حداکثری از یکدیگر بودند، جنگ روسیه و اوکراین بر سر پیوستن اوکراین به ناتو در عمل به موضوع اول فضای بین الملل تبدیل شد و برجام و مذاکرات را به محاق برد. تنش میان روسیه و آمریکا بر سر بحران اوکراین تا آنجا پیش رفت که مذاکرات برجامی را نیز تحت الشعاع قرار داد و دو کشور بی میل نبودند تا از قبل برجام کلاهی برای خود از نمد اوکراین ببافند.

علاوه بر تنش میان روسیه و آمریکا بر سر اوکراین که بر مذاکرات برجامی تاثیر داشت، تشدید فضا بین ایران و آژانس هم مذاکرات احیای برجام را متاثر کرد.

در حالی که ایران و آژانس برای رفع برخی اختلاف‌ها بر سر چهار موضوع پادمانی در حال مذاکره بودند و حتی یکی از این چهار موضوع حل و فصل شده بود، شورای حکام با صدور قطعنامه‌ای، از تهران خواست هر چه زودتر به سوالات آژانس درباره سه محل مورد بحث پاسخ دهد.

آمریکا و سه کشور اروپایی قطعنامه مذکور را دارای محتوایی توصیه‌محور می‌خواندند که لحن تندی علیه ایران ندارد اما تهران در واکنش به این قطعنامه تعداد قابل توجهی از دوربین‌های فراپادمانی آژانس که در چارچوب برجام در سایت‌های مختلف هسته‌ای ایران قرار داشتند را از مدار خارج کرد.

پس از قطعنامه مذکور علیه ایران و واکنش کشورمان،‌ در عمل شاهد بودیم که گستره تعامل میان ایران و آژانس و نیز ایران و 1+4 به شدت کاهش یافت. سه کشور اروپایی پیشنهاد دهنده قطعنامه و آمریکا انتظار چنین واکنشی از سوی ایران که باعث کاهش قابل توجه دسترسی نظارتی آژانس به فعالیت‌های هسته‌ای ایران می‌شد را نداشتند. 

ایران در سه سال اخیر تنها در رابطه با دسترسی‌های نظارتی و بازرسی‌ آژانس تا حدودی در چارچوب برجام عمل می‌کرد که آن هم در سه ماه اخیر با شرایط منحصر به فردی دنبال شد اما با قطعنامه اخیر شورای حکام در عمل همان ریسمان نازک هم پاره شد؛ امری که کشورهای طرف برجام را به شدت نگران کرد.

در سه ماه گذشته پیشنهادهای متعددی از سوی ایران و آمریکا و نیز کشورهای دیگر برای برون رفت از فضای ایجاد شده روی میز قرار گرفت ولی هیچ کدام به بازگشت دو طرف به میز مذاکرات منجر نشد. اما با آمدن جوزپ بورل 75 ساله به تهران که برای اولین بار در دولت سید ابراهیم رییسی به ایران سفر می‌کند، بارقه‌های امید برای از سرگیری مذاکرات ایجاد شد.

پس از دیدار طولانی بورل-امیرعبداللهیان، رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا با اشاره به دیدار چهار ساعته خود با حسین امیرعبداللهیان نوشت: با وزیر خارجه ایران توافق کردیم که مذاکرات میان ایران و آمریکا در روزهای آتی با تسهیل‌گری تیم من از سر گرفته شود تا آخرین مسائل باقی‌مانده را حل کنیم.

وی در توییتی هدف از سفرش به تهران را "دادن نیروی محرکه‌ای جدید به مذاکرات و بازگرداندن توافق هسته‌ای (برجام) به مسیر خود" عنوان کرد و گفت: ما باید رویه فعلی گسترش تنش‌ها را از بین ببریم و کارمان را سرعت ببخشیم. باید الان توافق را نهایی کنیم.

او درباره روابط دوجانبه نیز افزود: روابط ایران و اروپا پتانسیل شگرفی دارند اما بدون یک برجام فعال نمی‌توانیم روابط‌مان را گسترش دهیم.

بورل هم‌چنین در نشست خبری با امیرعبداللهیان تصریح کرد: تصمیم برای از سرگیری مذاکرات در روزهای آتی در واشنگتن و تهران گرفته شده است.

بنا بر این گزارش،‌ حسین امیرعبداللهیان در نشست خبری با جوزپ بورل اعلام کرد که گفت‌وگوها به زودی از سر گرفته می شود و امیدواریم طرف آمریکایی این بار واقع بینانه و منصفانه در مسیر مذاکرات و رسیدن به نقطه پایانی توافق، اقدامات مسوولانه انجام دهد و به تعهداتش عمل کند.

وی گفت: برای ایران مهم است که نفع کامل اقتصادی از توافقی که در سال 2015 ایجاد شده را به دست بیاورد و چرخه انتفاع اقتصادی ایران از این توافق کامل شود.

یکی از مهم‌ترین تناقض‌ها در مواضع ایران و آمریکا در هفته‌های اخیر که بارها از سوی مقامات دو طرف شنیده می‌شود این است که هر کدام دیگری را به درخواست‌های فرابرجامی متهم می کنند.

تهران معتقد است آمریکا باید نفع کامل اقتصادی و تجاری ایران از رفع محدودیت‌های برجامی را تضمین کند و آمریکا بر این نظر است که نمی‌تواند به طور کامل تحریم‌های وضع شده در دوره ترامپ که در عمل بر رفع تحریم‌های برجامی تاثیر دارد را لغو کند؛ این اختلاف‌نظر از کلیدی‌ترین اختلاف‌ها میان ایران و آمریکا در روند مذاکرات احیای برجام از ابتدای دولت بایدن تاکنون بوده است.