حرکت ایران به سمت توافق با آمریکا؟ /سورپرایز اکتبر!

هشدار به اروپا

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه ایران در تماس با جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، امیرعبداللهیان با اشاره به اینکه اخیرا توافقات خوبی در مورد همکاری‌های ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی  به عمل آمده، ضمن تشکر از تلاش سازنده جوزپ بورل و انریکه مورا نسبت به گفتگوهای رو به پیشرفت در نیویورک و وین پیرامون احیای برجام ابراز رضایت کرد. با این حال او ضمن انتقاد از مواضع اتحادیه اروپا در خصوص حوادث اخیر گفت: «اگر اتحادیه اروپا بر اساس اتهامات بی‌اساس و در جهت ترغیب آشوبگران و تروریست‌هایی که جان و مال مردم ایران را هدف قرار داده‌اند اقدام سیاسی شتابزده‌ای کند، به آن پاسخ متقابل می‌دهیم».

بورل نیز ضمن ابراز رضایت از پیشرفت‌های صورت گرفته در مذاکرات احیای برجام بر اهمیت ادامه تلاش‌ها برای رسیدن به توافق تاکید کرد و با اشاره به حوادث اخیر در ایران گفت: «در صدد نیستیم روابط اتحادیه اروپا با جمهوری اسلامی ایران دچار مشکل شود».

جهان را امن‌تر کنیم

در همین شرایط به نظر می‌رسد دولت ایالات متحده نیز در شرایط مشابهی چون اتحادیه اروپا قرار گرفته است. اگر چه سخنگوی کاخ سفید بار دیگر حمایت خود را تجمعات اخیر در ایران اعلام کرد، با این حال سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید بار دیگر تاکید کرد که واشنگتن حل مسئله برنامه اتمی ایران را از طریق دیپلماسی پیگیری می‌کند.

بدین ترتیب به نظر می‌رسد اگر چه دولت بایدن پیگیری توافق با ایران را به بعد از انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره در ماه نوامبر احاله کرده، با این وجود حوادث اخیر در ایران دولت او را با تناقض استراتژیک دشواری مواجه کرده است. همان‌گونه که آسوشیتدپرس گزارش داده، بایدن با تمجید از تجمع‌کنندگان وعده داده که تحریم‌های جدیدی را اعمال خواهد کرد و از سوی دیگر هم‌چنان درصدد تحقق وعده انتخاباتی خود در سال 2021 مبنی بر احیای توافق هسته ای با ایران است.

به گزارش‌گر آسوشیتدپرس، به نظر می‌رسد دولت بایدن این دو مسئله را جدای از یکدیگر پیگیری می‌کند چرا که بر این دیدگاه هم‌چنان پایبند است که توافق با ایران جهان را امن‌تر می‌کند.

سورپرایز اکتبر؟

در همین شرایط، در همین شرایط، اندرو پاراسیلیتی، تحلیل‌گر المانیتور، با انتشار یادداشتی با عنوان «با شکل گرفتن تجمعات اخیر، آیا ایران به سمت توافق هسته ای حرکت می‌کند؟» با بررسی آخرین تحولات مربوط به تلاش‌ها برای احیای برجام از سه دلیل نام برده که به باور او ممکن است ایران را به توافق هسته ای نزدیکتر کند.

به عقیده پاراسیلیتی، علی‌رغم چالش‌های پیش آمده به واسطه حوادث اخیر شواهدی وجود دارد که می‌توان تصور کرد ممکن است نسبت به دو هفته پیش به توافق نزدیک‌تر شده باشیم.

1. ایران در مسیر حل‌وفصل اختلافات با آژانس

در ماه آگوست، اتحادیه اروپا و ایالات متحده تصور می‌کردند به توافق با ایران نزدیک شده‌اند، اما ایران تاکید کرد که تا زمانی که تحقیقات [ادعایی] آژانس بین‌المللی انرژی اتمی متوقف نشود، توافقی در کار نخواهد بود. اکنون به نظر می رسد که این اختلاف در مسیر حل و فصل شدن است.

در کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی طی هفته گذشته در وین، محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیدار کرد و پس از آن، گروسی در توئیتی نوشت: «گفت‌وگو با ایران درباره شفاف‌سازی موضوعات پادمان باقی‌مانده از سر گرفته شده است». در 3 اکتبر نیز حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، به محمد بن عبدالرحمن بن جاسم آل ثانی، همتای قطری خود گفت که نقشه راه حل‌و‌فصل مناقشه با آژانس در حال تدوین است.

2. «درک مشترک» بیش تر

وزیر خارجه ایران از «درک مشترک» بیش‌تر با آمریکا در زمینه احیای برجام سخن گفت. با وجود این‌که اتحادیه اروپا نسخه «نهایی» خود از توافق برجام را در ماه اگوست به ایران ارائه کرد، مذاکره‌کنندگان به تبادل پیام‌ها از جمله در نشست ماه گذشته مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک ادامه دادند. جدای از آن‌که غرب گفته در مناقشه ایران با آژانس مداخله نخواهد کرد، آمریکا و ایران ممکن است به تفاهم بیش‌تری در موضوع تقاضای تهران در مورد تضمین‌های اقتصادی در صورت خروج مجدد آمریکا از توافق رسیده باشند.

امیرعبداللهیان در 4 اکتبر گفت: «در حال حاضر به نقطه‌ای رسیدیم که درک مشترک در موضوعات مختلف وجود دارد و این کمک می‌کند در گام‌های نهایی توافق بتوانیم با سرعت بهتر و بیشتری عمل کنیم. طرف آمریکایی با یک مشکل پیش از این مواجه بود، اینکه درک درستی از شرایط نداشت، احساس می‌کنیم طرف آمریکایی اکنون با درک بهتری در تبادل پیام‌ها حضور دارد».

3. تبادل زندانیان

5 اکتبر، باقر نمازی، شهروند ایرانی-آمریکایی که به اتهام همکاری با یک قدرت متخاصم به مدت بیش از شش سال -ابتدا در زندان و سپس در حبس خانگی- در بازداشت به سر می‌برد، ایران را ترک کرد تا در امارات متحده عربی تحت درمان پزشکی قرار گیرد. فرزند او، سیامک نمازی، هم پس از نزدیک به هفت سال بازداشت، روز شنبه با مرخصی آمده و به صورت موقت آزاد شد. با این همه دولت بایدن گزارش‌های رسانه‌های ایرانی مبنی بر ارتباط آزادی نمازی‌ها با رفع مسدودی دارایی‌های بلوکه شده ایران در خارج از کشور یا معامله گسترده‌تری با دیگر زندانیان، از جمله عماد شرقی و مراد طاهباز را رد کرده است.

به عقیده پاراسیلیتی، علی‌رغم حمایت اتحادیه اروپا و ایالات متحده از تجمعات اخیر، تاکنون آن‌ها این مسئله را در مسیری جدا از مذاکرات برجام پیگیری کرده‌اند. دولت بایدن همچنان برجام را بهترین راه برای حل مسئله هسته‌ای می‌داند. آن‌ها هنوز توافق را دسترس نمی‌بینند، اما از زمان نشست مجمع عمومی سازمان ملل در دو هفته پیش، روندها حاکی از حرکت به سوی توافق است.

انتظار می‌رود ایران به احتمال زیاد در همین مسیر قرار داشته باشد، البته نه تنها برای بهره‌مندی از مزایای اقتصادی ناشی از لغو تحریم‌ها و آزادسازی میلیاردها دلار دارایی، بلکه برای کنترل اوضاع داخلی.