زلزله‌‌ قطر در فوتبال /جنگ ایدئولوژیک در جام‌ جهانی

پروژه‌ای بر دوش کارگران مهاجر

همان‌طور که معلوم شد، تمام مسائل اساسی به حاشیه رفت و کسی پرسش نمی‌کرد. در عوض، تمرکز رسانه‌های خبری در طول مناقصه بر وسعت این کشور، دمای شدید تابستان و - تا حد زیادی - در دسترس بودن آب‌جو در کشوری مسلمان در طول مسابقات بود. فدرا المجید، مشاور رسانه‌ای سابق این مناقصه که بعداً قطر را به زیر پا گذاشتن قوانین اخلاقی برای تضمین مسابقات متهم کرد، گفت: «من در مصاحبه های زیادی شرکت کردم و هیچ کس نمی پرسید. به سختی مهم بود. هیچ کس باور نمی کرد که قطر برنده شود. تنها پس از قطعی شدن میزبانی  بود که سؤالات دشوار مطرح شد که هنوز هم متوقف نشده‌اند.

چشم اندازی که قطر برای جام جهانی نیاز داشت، تنها مستلزم ساخت هفت استادیوم و نوسازی ورزشگاه هشتم نبود. این کشور هم‌چنین به شبکه‌ای کامل از جاده‌ها و راه آهن برای انتقال طرفداران و ده‌ها هتل برای اسکان آن‌ها نیاز داشت –چیزی که کم‌تر از زیروروکردن یک کشور روی شن و ماسه با سرمایه‌گذاری 220 میلیارد دلار نبود.

ماجرای در دست گرفتن پرچم سلطنت‌طلبان در بازی ایران و انگلیس /صدای ورزشگاه در خروجی صداوسیما قطع شد

برای دستیابی به آن، قطر صدها هزار کارگر مهاجر را از برخی از فقیرترین نقاط کره زمین به خدمت گرفت و جمعیت این کشور را افزایش داد - که تنها در سال گذشته 13.2 درصد افزایش یافت - و تمرکز شدیدی بر رفتار کارگران، حقوق آنها و شرایط زندگی‌شان اعمال کرد.  تعداد افرادی که در دهه گذشته جان باخته‌اند، مشخص نیست و ممکن است هرگز معلوم نشود. هزاران نفر دیگر بیمار یا مجروح یا محروم از حقوقی که به آن‌ها وعده داده بودند به خانه بازگشته اند.

مایکل پیج، معاون مدیر بخش خاورمیانه و شمال آفریقا در دیده بان حقوق بشر گفت: «این رویداد کاملاً بر شانه کارگران مهاجر و بر روی یک توازن قدرت کاملاً نابرابر ساخته شد. چنین حدی از سوء‌استفاده‌ کاملا قابل پیش‌بینی بود».

اگرچه قطر اکنون - به دستور فیفا - اکثر پروژه های ساختمانی را متوقف کرده و بیشتر کارگران را قبل از شروع جام جهانی به خانه فرستاده، اما هم‌چنان به نیروی کار وارداتی متکی است: متخصصان امنیتی از ترکیه، پاکستان، مصر و فرانسه، در میان سایر کشورها. در همین حال، موج جدیدی از کارگران مهاجر برای کارکنان هتل‌ها، استادیوم‌ها و سرو غذا وارد این کشور شده است.

با این حال، اندازه کوچک این کشور مانعی برای مهار جاه طلبی آن نبوده است. به عنوان مثال، تابستان امسال، قطر اعلام کرد که به عنوان بخشی از جام جهانی، جشنواره موسیقی رقص را در راس ابوفونتاس، درست در جنوب دوحه برگزار خواهد کرد که از فستیوال موسیقی گلاستونبری در انگلستان الهام گرفته شده است.

 قطر روز جمعه فیفا و هواداران غربی را با تصمیم خود، تنها چند روز قبل از بازی افتتاحیه تورنمنت شوکه کرد و قول خود مبنی بر اجازه فروش آبجو در هشت استادیوم جام جهانی را زیر پا گذاشت.

زیر پا گذاشتن سنت‌ها

با این حال، قطری‌ها سنت‌های اصلی مسابقات را هم زیر پا گذاشتند. وظیفه آنها پاسخ به سؤالی بود که هیچ کس هرگز نیاز به پرسیدن آن نداشت: جام جهانی دقیقاً چه زمانی باید برگزار شود؟ در آستانه رای‌گیری در زوریخ و چندین سال پس از آن، قطر اصرار داشت که دلیلی وجود ندارد که مسابقات در تابستان و در پنجره سنتی خود برگزار نشود. سازمان‌دهندگان اصرار داشتند که گرمای شدید خلیج فارس مشکلی ایجاد نمی‌کند، زیرا برنامه‌هایی برای تجهیز هر استادیوم با سیستم تهویه مطبوع که ماین نیکولز و تیمش را تحت تأثیر قرار داده بود، داشتند.

اما تا سال 2013، حال و هوا تغییر کرده بود. یک کارگروه فیفا برای بررسی امکان جابجایی جام جهانی ایجاد شد. در اوایل سال 2015 گزارش و پیشنهاد کرد که رقابت به نوامبر و دسامبر منتقل شود -درست در اواسط فصل لیگ‌های اروپایی که بیش‌ترین توجه و پول را به بازی‌ها جلب می‌کند.

در ابتدا لیگ‌ها و باشگاه‌ها مخالف تاریخ‌هایی بودند که فیفا پیشنهاد کرده بود. ولی، این اتفاق آرا دوام نیاورد. پس از این‌که فیفا مبالغی را که برای آزاد کردن بازیکنان برای این مسابقات پرداخت می‌شد، افزایش داد، باشگاه‌ها هم کوتاه آمدند.  با این حال، از بسیاری جهات، وقفه ناخواسته اروپا کمترین پیامد تصمیم فیفا برای واگذاری جام جهانی به قطر است یک وقفه کوتاه در یک فصل، بسیار کمتر از یک تغییر چند ساله در چشم انداز بازی‌هاست.

زلزله در فوتبال اروپا

این تنها سرنوشت جام جهانی نبود که در آن جلسه پلاتینی، سارکوزی و هیئت قطری در کاخ الیزه در نوامبر 2010 مورد بحث قرار گرفت. آینده پاری سن ژرمن، باشگاه مورد حمایت سارکوزی نیز همینطور بود. قطر نه تنها می خواست این تیم را بخرد، بلکه می‌خواست یک پخش‌کننده ورزشی برای نمایش بازی‌هایش ایجاد کند و در بقیه فوتبال فرانسه نیز سرمایه‌گذاری کند. کمتر از یک سال بعد، این کار را انجام داد.

پاری سن‌ژرمن با سیل پول به ظاهر بی‌انتهای قطر هزینه‌های سرسام‌آوری را آغاز کرد و در جذب ستاره‌ها توانست قدرت‌های سنتی اروپا را پشت سر بگذارد. این حرکات، به صورت جداگانه و در مجموع، تأثیر عمیق و ماندگاری بر فوتبال اروپا خواهد داشت.

در تابستان 2017، نیمار، مهاجم برزیلی را با هزینه 222 میلیون دلاری از بارسلونا به خدمت گرفت و رکورد قبلی نقل و انتقالات جهانی را دو برابر کرد و سپس چند هفته بعد کیلیان امباپه مهاجم فرانسوی را با 180 میلیون دلار دیگر اضافه کرد.این دو معامله، به عنوان یک سکته مغزی، بازار نقل و انتقالات جهانی را برای همیشه تغییر داد.

اما قطر ماجراجویی‌هایش را خاتمه نداد. شبکه تلویزیونی beIN Sports، به زودی به پرشورترین گردآورنده حقوق رسانه های ورزشی در جهان تبدیل شد. ناصر الخلیفی، مدیر اجرایی قدرتمند BeIN، همچنین رئیس پاری سن‌ژرمن G است.

او همچنین دارای کرسی در هیئت مدیره یوفا است و سال گذشته نیز رئیس اتحادیه باشگاه های اروپا شد. او این پست را پس از شروع ناموفق سوپرلیگ اروپا به ارث برد، که یک جایگزین فرضی برای لیگ قهرمانان اروپا بود که توسط چندین باشگاه معروف فوتبال ساخته شده بود. مدیرانی که درگیر این طرح بودند مدعی شدند که دلیل آنها نجات این ورزش است. در واقعیت، حداقل بخشی از انگیزه این بود که بال‌های پاری سن ژرمن و منچستر سیتی، تیم انگلیسی پرجمعیتی که متعلق به گروهی نزدیک به خاندان حاکم ابوظبی است، بریده شود. رقبای آنها می‌گویند که هزینه های دو باشگاه باعث تحریف فوتبال شده است و هر باشگاهی را که تلاش می‌کند سرعت خود را حفظ کند در معرض خطر سقوط قرار می دهد.

برای اثبات این ادعا، آنها باید به تنها تیمی که در این راستا تلاش کرد اشاره کنند. بارسلونا که با از دست دادن نیمار به سرعت خود را در یک مارپیچ تورمی گرفتار کرد. تا سال 2021، مشکلات مالی آن به حدی بود که دیگر توان پرداخت دستمزد پول لیونل مسی، بهترین بازیکن تاریخ خود را نداشت. او در یک کنفرانس خبری پر از اشک با تنها باشگاهی که می شناخت خداحافظی کرد. دقایقی بعد در یکی از فرودگاه های بارسلونا عکس گرفته شد. مقصد او، البته پاری سن ژرمن بود.

جنگ ایدئولوژیک

چند هفته قبل از آغاز جام جهانی، جیانی اینفانتینو، جانشین بلاتر به عنوان رئیس فیفا، نامه ای به تمام  32 کشوری که به مسابقات راه یافته بودند، ارسال کرد. اینفانتینو که اکنون در قطر است، از همه آنها خواست «اجازه ندهند فوتبال به هر جنگ ایدئولوژیک یا سیاسی که وجود دارد کشیده شود». او گفت زمان آن فرا رسیده که اجازه دهیم ورزش «وارد صحنه شود». اما شاید برای این ماجرا دیر شده باشد. با نزدیک شدن به مسابقات، انتقادات از تصمیم فیفا برای بردن آن به قطر بیشتر شد. لیست گسترده ای از بازیکنان فعلی، بازیکنان سابق، مربیان، تولید کنندگان لباس ورزشی و به ویژه هواداران مخالفت خود را با صدای بلند نشان داده اند. بلاتر در همین ماه اخیر اعتراف کرد که انتخاب قطر یک «اشتباه» بوده است.

واکنش قطر نیز به نوبه خود این بوده است که به طور پیوسته خشمگین‌تر شود. امیر این کشور -که به عنوان ولیعهد در دیدار با پلاتینی در الیزه حضور داشت- ماه گذشته به آنچه وی به عنوان یک کمپین انتقادی «بی سابقه» از غرب توصیف کرد، حمله کرد. وزیر امور خارجه قطر، دو هفته پیش، سؤالات مربوط به مناسب بودن این کشور برای میزبانی این مسابقات را «بسیار نژادپرستانه» خواند.

فیفا همیشه با ایده استفاده از فوتبال برای اهداف ایدئولوژیک مخالف نبوده است. حتی پس از تمام تحقیقات، حکم‌ها و دستگیری‌ها، فیفا تصمیم خود برای میزبانی قطر را با تاکید بر اینکه این ورزش می‌تواند عامل پیشرفت باشد، توجیه کرده است.

با این حال، از آنجایی که مسابقاتی که کشور میزبان مایل بود تقریباً هر بهایی برای به دست آوردن آن بپردازد، آغاز می‌شود، و با توجه به اینکه چشم‌های جهان به گوشه کوچکی از خلیج فارس می‌چرخد، سخت است باور نکنیم: فوتبال ممکن است قطر را تغییر دهد یا نه، اما قطر فوتبال را برای همیشه تغییر داده است.