فرصت سازی چهره منفور نیجریه

به گزارش اقتصادنیوز ، ژوئیه، زمانی که بولا تینوبو، رئیس جمهور نیجریه در قامت رئیس جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا (ECOWAS) منصوب شد، بر این مقوله تاکید کرد که منطقه ای که از سال 2020 شاهد پنج کودتای موفق بوده دیگر هزینه های مضاعف را تاب نمی آورد.او از اعضای این نهاد خواست تا بر اصول دموکراسی پا فشرده و این حقیقت را باور داشته باشند که حکومت، آزادی و حاکمیت قانون بدون دموکراسی وجود نخواهد داشت.ناظران بر این باورند که امروز و همزمان با وقوع کودتا در نیجر، زمان به ازمون گذاشتن چنین فرضیه ای فرا رسیده است.

کودتا در نیجر، نیجریه را به تکاپو انداخت

تنها 15 روز پس از آن سخنرانی، اعضای گارد ریاست جمهوری نیجر، محمد بازوم، رئیس جمهوری نیجر را بازداشت کردند و تغییر دولت را اعلام کردند. نیجر چهارمین کشور واقع در غرب آفریقا است که چنین کودتایی را تجربه می کند.تینوبو به سرعت کودتا را محکوم کرد و هیئتی را به ریاست پاتریس تالون رئیس جمهور بنین برای میانجیگری به نیامی فرستاد. رئیس‌جمهور نیجریه همچنین تماس‌های جداگانه‌ای با کامالا هریس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا و دیگر رهبران خارجی در این زمینه داشت.

او روز یکشنبه ریاست نشست اضطراری ECOWAS در ابوجا را بر عهده گرفت؛ نشستی که در جریانش اعمال تحریم ها از جمله منطقه پرواز ممنوع بر فراز نیجر مطرح شد. این اتحادیه همچنین به دولت نظامی موقت نیجر به رهبری عبدالرحمن چیانی اولتیماتوم یک هفته‌ای داد تا نظم و قانون اساسی را بازگرداند و توسل به زور را متوقف کند.پس از آن، مهامت دبی، رهبر چاد نیز به عنوان فرستاده این بلوک راهی نیامی شد تا با بازیگران اصلی دیدار داشته باشد. تحلیلگران می گویند که واکنش سریع تینوبو به وقایع نیجر انرژی تازه رهبری ژئوپلیتیک نیجریه را به رخ کشید و آنگونه که رمی اجیبوا، مدیر پیشین امور سیاسی در کمیسیون ECOWAS به الجزیره گفت: بستر را به حضور دوباره و پر قدرت نیجریه به صحنه هموار کرد.

فرصت سازی چهره منفور نیجریه

پیش از اولتیماتوم جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا، پرسش هایی در باب این که آیا تینوبو می تواند مانند اوباسانجو، ژنرال پیشین که موضع تندش در ارتباط با کودتا، کودتاچیان در آفریقا را متوقف کرد، قدرت خود را مستحکم تر کند یا نه.براساس ارزیابی های انجام شده توسط موسسه ژئوپلتیکی مستقر در لاگوس از سال 1990 تا به امروز، 43 کودتا و 41 تلاش ناموفق در آفریقا برای پایان دادن به قدرت انجام شده است.این در حالی است که جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا پیشتر به دلیل عدم واکنش قوی به کودتاهای بورکینافاسو، گینه و مالی با انتقادهای جدی روبرو شد.

در داخل نیجریه، بسیاری بر این باورند که موضع تند و قاطعیت تینوبو تقلایی است برای رئیس جمهوری منفور در داخل تا چهره ای محبوب از خود فراتر از مرزها ترسیم کند.پیروزی او در انتخابات ریاست‌جمهوری فوریه توسط دو حزب بزرگ اپوزیسیون به شدت مورد چالش قرار گرفته، همزمان مجموعه ای از اصلاحات اولیه - از جمله حذف یارانه سوخت- با هدف بازسازی بزرگ‌ترین اقتصاد آفریقا نیز منجر به افزایش هزینه های زندگی شده است.در چنین شرایطی شاید بی دلیل نیست که منتقدان رئیس جمهوری نیجریه می گویند که موضع تندش  تلاشی است برای تقویت جایگاه بین المللی اش.

پیامد متوقف کردن کودتاچیان

ناتانیل پاول، تحلیلگر مسائل آفریقا فعال در موسسه ژئوپلیتیک آکسفورد در این باره گفت: تصور می کنم او در ماجرای نیجر، نقش پیشرو را داشته باشد تا بدین طریق هم در داخل و در عرصه بین المللی اعتبار نداشته اش را احیا کند. همزمان نگرانی هایی در مورد اینکه آیا این بلوک منطقه ای می تواند تهدید خود را عملی کند یا نه، وجود دارد.بالاخص آن که به واسطه درگیری‌های داخلی نیجریه ، ارتش این کشور که روزی بهترین ارتش کشورهای افریقایی محسوب می شد، به سان گذشته فعال نیست.با این همه آنگونه که گروهی از ناظران می گویند، هرگونه مداخله به رهبری نیجریه در نیجر می تواند به سان فعلی متعادل کننده و در عین حال ظریفی باشد که تینویو بدان متوسل می شود.

ننامدی اوباسی، کارشناس نیجریه در گروه بین المللی بحران هشدار داد که مداخله های نظامی در نیجریه نیز می تواند نامطلوب باشد و احتمالا به اعتراضات منجر شود.به باورش در حال حاضر انتقادهایی وجود دارد مبنی بر این که دولت برای فرار از چالش‌های اقتصادی و امنیتی در داخل تلاش دارد تا خود را درگیر بحران فرامرزی کند.با این همه در باب انفعال کشورهای آفریقایی درباره نیجر نگرانی هایی وجود دارد.جولای سال جاری، عمر تورای، رئیس کمیسیون ECOWAS به سازمان ملل گفت که تنها در نیمه اول سال 2023، 1800 حمله تروریستی در غرب آفریقا رخ داده که منجر به کشته شدن 4600 نفر و آواره شدن 4.5 میلیون نفر شده است. تورای افزود، این وضعیت تکه ای از نمایش هولناک ناامنی است.

هراس از تشدید رادیکالیسم

در مالی، بورکینافاسو و گینه، حملات گروه‌های مسلح و افزایش احساس های ضد فرانسوی فرصتی را برای رژیم‌های نظامی فراهم کرده تا زمان‌بندی بازگشت به رهبری غیرنظامی را به تاخیر بیندازند.کارشناسان می‌گویند که در مالی و بورکینافاسو، گروه‌های مسلح علیرغم کودتا جایگاه برجسته ای دارند و پیش‌بینی می‌کنند در صورت باقی ماندن رژیم در نیجر، این کشور نیز به سرنوشت مشابهی مبتلا شود.نیجریه 1609 کیلومتر (1000 مایل) مرز مشترک با نیجر دارد که برای امنیت هر دو کشور حیاتی است. در جنوب شرقی دیفا، جغرافیایی نزدیک به مناطق شمال غرب و شمال شرق نیجریه که گروه‌های مسلح از جمله بوکوحرام مدت‌ها در آن فعال بوده‌اند، ناامنی همچنان بیداد می‌کند.در همین راستا کارشناسان می‌گویند بی‌ثباتی بیشتر در نیجر، که کشوری در نزدیکی لیبی، می‌تواند پیامدهای جدی برای نیجریه داشته باشد.نیجر همچنین در ساختار نیروی مشترک به رهبری نیجریه مشارکت دارد؛ نهادی که با گروه‌های مسلح در منطقه چاد می‌جنگد، بنابراین یک واکنش نظامی هماهنگ‌شده توسط نیجریه در نیجر نیز می‌تواند کارایی این واحد را کاهش دهد.از منظر کارشناسان، نیجر که از زمان اولین انتقال دموکراتیک قدرت در سال 2021، مدت‌ها در منطقه ساحل ثبات نسبی را تجربه کرده بود، تحولات اخیر می‌تواند آزمونی تعیین‌کننده برای رئیس جمهوری  و این بلوک باشد.