پشت پرده بازی اردوغان در جنگ غزه/ فرصت سازی «سلطان» با کارت حماس و اسرائیل

به گزارش اقتصادنیوز، رجب طیب اردوغان که کمتر از یک ماه قبل تلاش داشت تا با توسل به اهرم های دیپلماتیک تنش ها در سرزمین های اشغالی را کاهش دهد، 4 نوامبر سفیر خود را از اسرائیل فراخواند.تغییر مواضع دیپلماتیک «سلطان»نشان می‌دهد که چگونه در این بازه زمانی کوتاه، ترکیه رویکردش را در قبال تشدید خشونت‌ها در اسرائیل و نوار غزه تغییر داده است.

اردوغان درگیر دو راهی

پس از حمله حماس به اسرائیل، اردوغان موضعی معتدل اتخاذ کرد و صرفا بر خویشتنداری و پایان هرگونه رویکرد تهاجمی تاکید داشت. اما با افزایش تعداد کشته‌ها در غزه، رهبر ترکیه به سرعت موضعش را تغییر داد. 25 اکتبر، اردوغان، اسرائیل را به «یکی از خونین‌ترین و وحشیانه‌ترین حملات تاریخ» متهم و از حماس به عنوان «گروه آزادی‌بخش» یاد کرد.به باور ناظران، ادبیات متغیر اردوغان بدون در نظر گرفتن محدودیت‌های داخلی و بین‌المللی«سلطان» قابل درک نیست. اردوغان در پاسخ به بحران خاورمیانه درگیر دو راهی  خطیری است: او باید پایگاه سیاسی اش در داخل – در میانه حامیان فلسطین - تحکیم و در عین حال اسرائیل را کاملا از خود دور نگاه ندارد؛ بازیگری که از منظر ژئوپلیتیکی و اقتصادی برای آنکارا با اهمیت است.

سیاست یک بام و دو هوا

اردوغان در جستجوی فرصتی است تا در قامت بازیگر کلیدی در سیاست خاورمیانه و میانجی بالقوه فعالیت کند.به نوشته گلوبل نیوز،واکنش اردوغان به درگیری میان اسرائیل و حماس، منعکس کننده تلاش رهبر ترکیه برای ایجاد تعادل بین دو بخش است: سیاست داخلی و سیاست واقعی ترکیه در صحنه بین المللی.از زمان آغاز درگیری ها در غزه، اردوغان در داخل تحت فشار بسیاری است. پاسخ اولیه او خشم گسترده‌ای را میان حامیان فلسطین برانگیخت. احمد داود اوغلو، نخست وزیر سابق و وزیر امور خارجه پیشین، رئیس جمهور ترکیه را به دلیل اتخاذ موضعی معتدل محکوم کرد و از«سلطان» خواست تا با پایگاه اسلامگرای خود همسو شود. رهبران دیگر احزاب اسلام‌گرا و شریک ائتلاف اردوغان نیز از دولت خواستند تا رویاروی اسرائیل قرار بگیرد.

اتحاد در خفا

افزایش احساسات ضد اسرائیلی در عرصه بین المللی نیز اردوغان را واداشته تا کنار حماس تعریف شود. با این حال رئیس جمهوری ترکیه نمی تواند اسرائیل را بیش از اندازه هدف انتقادهای تند قرار دهد، چرا که تداوم این رویکرد روابط دو بازیگر را به خطر خواهد انداخت. اسرائیل شریک مهم ترکیه است. دو بازیگر روابط تجاری رو به رشدی داشته اند و صادرات ترکیه به اسرائیل از سال 2017 تا 2022 دوبرابر شده است. این فرایند شامل تجارت گسترده تسلیحات نیز می شود و تولیدکنندگان سلاح در  اسرائیل و ترکیه بیشترین رشد را در سال 2021 داشته اند.بر اساس داده های آماری اتاق بازرگانی‌ ترکیه، صادرات سوخت کشتی و هواپیما از ترکیه به اسرائیل طی سال‌های 2016تا 2022 روندی صعودی داشته و در سال 2022 به بیش از 1.2 میلیارد دلار رسیده است!

داده‌های مجمع صادرکنندگان ترکیه، صادرات به اسرائیل در ماه آوریل امسال با رشد 33.6 درصدی نسبت به ماه مشابه سال قبل به 711 میلیون و 200 هزار دلار رسیده که بالاترین میزان در ماه آوریل است.

در پی بهبود روابط ترکیه و اسرائیل، تجارت میان دو کشور نیز رشد قابل توجهی یافته و این کشور به یکی از مقاصد مهم صادراتی ترکیه تبدیل شده است.در همین راستا، آنکارا در سه ماهه اول امسال با صادرات 1.8 میلیارد دلاری به اسرائیل بیشترین صادرات سه ماهه اول تمام دوران را به ثبت رساند.

همزمان داده‌های مجمع صادرکنندگان ترکیه می گوید که  سهم اسرائیل در صادرات این کشور 3 درصد بوده است. بیشترین کالاهای صادرات به اسرائیل مرتبط به بخش صنعت بوده است.مواد و محصولات شیمیایی با 73 میلیون و 247 هزار دلار، خودرو با 66 میلیون و 72 هزار دلار، پوشاک با 52 میلیون و 822 هزار دلار، مبلمان، کاغذ و محصولات جنگلی با 51 میلیون و 745 هزار دلار و برق و الکترونیک با 50 میلیون و 82 هزار دلار در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

در همین حال، پویایی های ژئوپلیتیک منطقه ای نیز تغییر کرده و همین مقوله تل آویو و آنکارا را بیش از گذشته همسو با یکدیگر قرار داده است اخیرا، مناقشه آذربایجان و قره باغ کوهستانی دو بازیگر  را به هم نزدیکتر کرده - اسرائیل و ترکیه، هر دو از دولت آذربایجان حمایت می کنند.پیشتر نیز اردوغان در مبارزه با جدایی طلبان(قبل از توسعه هواپیماهای بدون سرنشین )، پهپادهای جاسوسی اسرائیل را مستقر کرد.

بازی در دو زمین

اردوغان از ابتدای بحران به دنبال این بود تا در درگیری حماس و اسرائیل نقش میانجی را ایفا کند به همین منظور، او با رهبران منطقه گفت‌وگوهایی داشته، مقامات ارشد این کشور همچنین برای آزادی اسرایی که در اختیار حماس قرار دارند نیز تلاش هایی داشته است.این رویکرد بازتاب استراتژی اردوغان در جنگ اوکراین است. به باور تحلیلگران، اردوغان برای ایفای نقش میانجی باید پیوندهایش با حماس و اسرائیل را مدیریت کند.در همین راستا گروهی از ناظران با استناد به موضع گیری اخیر « سلطان» می گویند که ترکیه ممکن است نقش داروی را از دست داده باشد.

با این همه هستند گروهی که با اشاره به امضای پروتکل الحاق سوئد در ناتو توسط آنکارا، بر این باورند که می بایست از لفاظی های اردوغان فراتر رفت و برای درک موضع حقیقی اش، رویکرد این بازیگر با غرب را هم لحاظ کرد.در همین حال، رسانه های ترکیه گزارش هایی مبنی بر خروج رهبران حماس از ترکیه را منتشر کردند.در این میان، آنچه که ترکیه بدان تن نداده نیز قابل توجه است. این کشور تلاشی برای متوقف کردن محموله های نفت آذربایجان از طریق ترکیه به اسرائیل نکرده و همچنان به آمریکا اجازه می دهد تا از پایگاه هوایی اینجرلیک استفاده کند.