پوتین و معمای قفقاز؛ پیدا و پنهان سفر تزار به آذربایجان/ تغییر معادلات در قره‌باغ در سایه هم‌صدایی ارمنستان با غرب
به گزارش اقتصادنیوز، سفر رسمی ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه به آذربایجان در 18 تا 19 اوت، نقطه عطفی در روابط رو به رشد بین مسکو و باکو است. در دیدارهای دوجانبه پوتین و علی اف، رهبران دو کشور بر عمق روابط دوجانبه تأکید کردند، روابطی که در طول سال‌ها با دقت مدیریت شده است. این دیدارها که با تصویب بیانیه مشترک روسای جمهور به پایان رسید، پتانسیل دو بازیگر برای همکاری‌های بیشتر در آینده را ترسیم کرد.
معمای والس مسکو و باکو
در این میان سوال این است، چرا پوتین مشتاق تقویت روابط با آذربایجان است؟ اوراسیا ریویو در پاسخ به این سوال به اهمیت استراتژیک آذربایجان به عنوان یک قدرت منطقه‌ای در قفقاز جنوبی، دروازه‌ای به دریای خزر و بازیگر کلیدی در کریدورهای انرژی و حمل و نقل حیاتی برای اهداف ژئوپلیتیک گسترده روسیه اشاره کرد.
این نشریه به اتحاد رو به رشد روسیه و آذربایجان اشاره کرد و تاکید دارد که تعامل میان طرفین در منافع مشترک‌شان در حوزه‌های مختلف ریشه دارد. از نظر اقتصادی، نقش آذربایجان به‌عنوان تولیدکننده بزرگ نفت و گاز، این بازیگر را به شریکی حیاتی برای روسیه تبدیل کرده، به‌ویژه با تغییر چشم‌انداز انرژی جهانی این نقش پررنگ‌تر هم شده است. کریدور حمل و نقل شمال-جنوب، پروژه‌ای که در سفر ولادیمیر پوتین به طور عمیق مورد بحث قرار گرفت، نمونه زیرساخت‌های استراتژیکی است که دو کشور را به ده‌ها کشور دیگر پیوند می‌دهد. این کریدور که روسیه را از طریق آذربایجان به اقیانوس هند متصل می‌کند، برای جاه‌طلبی‌های مسکو جهت حفظ و گسترش نفوذ خود در آسیا حیاتی است. علاوه بر این، روابط فرهنگی و انسانی بین روسیه و آذربایجان نقش مهمی در این روابط ایفا می‌کند. با بیش از 324 مدرسه روسی زبان و حضور دانشگاه‌های روسی در آذربایجان، تبادل فرهنگی بین دو ملت قوی و رو به رشد است. این چیزی بیش از قدرت نرم است. - این گزاره تضمین می کند که نفوذ روسیه برای نسل های آینده در آذربایجان باقی خواهد ماند.-
پوتین در سفر به باکو بر نقش روسیه در تسهیل توافق صلح بین آذربایجان و ارمنستان تاکید کرد؛ گزاره‌ای که نشان دهنده تمایل مسکو برای حفظ نفوذ خود در قفقاز جنوبی است. با این حال، این موضع همچنین رویکرد متعادل کننده و در عین حال ظریف روسیه را عریان می‌کند. در حالی که مسکو از لحاظ تاریخی متحد ارمنستان است، تغییرات اخیر در سیاست خارجی ایروان -که با همسویی فزاینده با غرب برجسته شده- روابط دو بازیگر را تیره کرده است. تعامل فزاینده ارمنستان با کشورهای غربی بدون شک کرملین را عصبانی کرده و روسیه را وادار می‌کند تا به دنبال روابط قوی‌تر با آذربایجان برای تغییر موازنه به نفع خود باشد. حال سوال اینجاست، آیا تعهد پوتین به صلح در منطقه صرفاً راهبردی است یا اینکه نشان دهنده نگرانی واقعی برای ثبات است؟ پاسخ به احتمال زیاد جایی در این بین نهفته است. برای روسیه، قفقاز جنوبی با ثبات نه تنها برای امنیت منطقه، بلکه برای حفظ منافع این بازیگر، به ویژه در مواجهه با تجاوزات غرب، ضروری است. از این رو، روسیه با قرار گرفتن خود به عنوان یک میانجی، در نظر دارد تا در عین مقابله با همسویی ارمنستان با غرب، به عنوان یک بازیگر کلیدی در منطقه باقی بماند.
پوتین برای قفقاز دندان تیز کرده است
روسای جمهور روسیه و آذربایجان درباره مسائل امنیتی منطقه و تلاش‌ها برای حل مناقشه باکو و ایروان رایزنی داشتند. پوتین در جریان گفت‌وگو با الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان، آمادگی روسیه برای تسهیل امضای معاهده صلح بین باکو و ایروان را اعلام کرد و افزود که پس از سفر باکو، با نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان، دیدار خواهد داشت. برای روسیه، این سفر در بحبوحه روابط پرتنش خود با ارمنستان بسیار مهم است. مسکو اکنون با تقویت روابط با باکو به دنبال حفظ نفوذ خود در قفقاز جنوبی است. ارمنستان پس از شکست از آذربایجان، به سمت اتحادیه اروپا و آمریکا حرکت کرده است. از منظر اقتصادی پوتین با این سفر اهدافی جدی داشت. با بیش از 4 میلیارد دلار تجارت دوجانبه و سرازیر شدن سرمایه گذاری‌های روسیه به بازارهای آذربایجان، مشارکت اقتصادی بین دو کشور بیش از پیش افزایش خواهد یافت. این سفر پتانسیل افزایش همکاری در بخش‌های مختلف از جمله انرژی، حمل و نقل و تولید صنعتی را برجسته کرد. نام شرکت‌های روسی مانند LUKOIL، KAMAZ و Sollers در حال حاضر در آذربایجان تثبیت شده‌اند و موفقیت مستمر آنها نشان دهنده شرایط مساعد ایجاد شده توسط باکو است.
علاوه بر این، نوسازی کریدور حمل و نقل شمال-جنوب پروژه‌ای است که نویدبخش مزایای اقتصادی قابل توجهی برای هر دو کشور است. توانایی حمل و نقل تا 30 میلیون تن بار در سال از طریق این کریدور نه تنها تجارت را تقویت می‌کند، بلکه اهمیت استراتژیک این مسیر را برای تجارت جهانی افزایش می‌دهد. کارشناسان خاطرنشان می‌کنند که باکو در طرح خود جهت تعمیق همکاری با مسکو، احتمالا مشارکت در طرح‌های اقتصادی اوراسیا، به ویژه در سازمان همکاری شانگهای (SCO) و گروه بریکس را افزایش خواهد داد.
همکاری های بشردوستانه روسیه و آذربایجان نیز از محورهای روابط دو رئیس جمهور بوده است. نفوذ زبان و فرهنگ روسی در آذربایجان، همراه با تبادلات آموزشی، حس هویت مشترک و احترام متقابل را تقویت می کند. ایجاد احتمالی دانشگاه روسی-آذربایجانی در باکو، همانطور که در این دیدار مورد بحث قرار گرفت، می‌تواند این روابط را مستحکم کرده و آموزش را به سنگ بنای همکاری‌های آینده تبدیل کند. یکی دیگر از موضوعات مهم مورد بحث در این بازدید، وضعیت زیست محیطی دریای خزر بود. سرعت نگران کننده‌ای کم عمقی دریا، تهدید قابل توجهی برای اکولوژی و اقتصاد منطقه است. هر دو رهبر نیاز به یک واکنش هماهنگ، دارند. این چالش زیست محیطی فرصتی را برای روسیه و آذربایجان فراهم می‌کند تا یک ابتکار منطقه‌ای را رهبری کنند.
به واسطه چشم انداز ژئوپلتیکی قفقاز جنوبی، روابط روسیه و آذربایجان احتمالاً محوری‌تر خواهد شد. سفر پوتین نشانه آشکاری است که هر دو کشور متعهد به تعمیق روابط خود در همه بخش‌ها هستند.اما سؤالات باقی می‌ماند: تأثیر بلندمدت تغییر مسیر ارمنستان به سمت غرب بر موازنه قدرت در منطقه به چه شکل خواهد بود؟ منافع استراتژیک روسیه و آذربایجان با ادامه تحولات جهانی چگونه همسو خواهد شد؟ و مهمتر از همه، آیا مسکو می‌تواند نفوذ خود را در منطقه‌ای که قدرت‌های رقیب به طور فزاینده‌ای فعال هستند حفظ کند؟پاسخ به این پرسش‌ها نه تنها آینده روابط روسیه و آذربایجان، بلکه ساختار ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی را نیز شکل خواهد داد. آنچه مسلم است این است که سفر اخیر پوتین زمینه را برای فصل جدیدی در مشارکت راهبردی دو بازیگر ایجاد کرده است - شراکتی که هم متحدان و هم دشمنان آن را از نزدیک زیر نظر خواهند داشت.
