جنگ اوکراین و سقوط بشار اسد؛ ترکش شکست‌های دومینوار روس‌ها به قاره سیاه/ واگنر آمریکایی زیر پای نظامیان مسکو را خالی می‌کند؟
به گزارش اقتصادنیوز، ریسپانسیبل استیت کرفت با انتشار یادداشتی نوشت: سال 2024 پس از یک گردباد دو ساله در ساحل، سال 2024 شاهد شکست‌هایی برای عملیات نظامی روسیه بود. در ابتدا مسیر شرکت نظامی خصوصی روسی (پی ام سی) گروه واگنر به واسطه مرگ یوگنی پریگوژین درگیر تغییراتی شد. سقوط بشار اسد، رهبر سوریه در دسامبر، آینده بندر طرطوس و پایگاه هوایی حمیمیم روسیه در مدیترانه شرقی را زیر سوال برد، همه اینها در پس زمینه سومین سال جنگ در اوکراین رخ داد.
رمزگشایی از رد پای روسیه در قاره سیاه
به باور ناظران، تحولات فوق باعث شده که برخی از تحلیلگران تأکید کنند نفوذ و توانایی روسیه برای قدرت نمایی در ساحل کاهش یافته است، یا اینکه کرملین دیگر ساحل و دیگر کشور‌های دوست در آفریقا را در اولویت قرار نمی‌دهد.
در واقع، اعضایی از جوامع نظامی، سیاسی و متخصص روسیه وجود دارند که تلاش می‌کنند حضور مسکو در این قاره را کاهش دهند یا از آفریقا به عنوان ابزار چانه‌زنی در هر گونه مذاکره احتمالی بین ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا استفاده کنند.
براساس داده‌های به دست آمده از گفتگو با افسران روسی، کارشناسان و اعضای واگنر، عقب نشینی از ساحل و به طور کلی آفریقا هنوز گزاره‌ای است دور از ذهن. با این حال شایعات و گمانه‌زنی‌ها در مورد استراتژی‌های احتمالی روسیه بسیار زیاد است، اما مشخص می‌شود که پس از چندین سال تکاپو، عملیات روسیه در آفریقا برای تطبیق بهتر با ظرفیت‌های حاکم بازتعریف خواهد شد یا نه.
ادعای رهبری در جنوب جهانی همچنان یک اولویت مهم برای کرملین است که در قابش آفریقا یک بلوک سیاسی مهم، هرچند ناسازگار است. علاوه بر این ساحل و آفریقا بستری برای تقویت همکاری روسیه با چین و ترکیه قلمداد می‌شود.
با این حال، هنوز راهبرد رسمی دولت روسیه در قبال آفریقا مشخص نیست، همچنین هیچ سندی تنظیم، تأیید و پذیرفته شده برای اجرا وجود ندارد. در عوض، فعالیت روسیه در آفریقا از طریق ساختار‌هایی مانند گروه واگنر یوگنی پریگوژین به صورت غیر سیستماتیک فعالیت دارند، اجرایی می‌گردد.
این ساختار‌ها آزادی تصمیم‌گیری فعالانه در محل را مطابق با فرصت‌های نوظهور داشتند. موفقیت گروه‌های تهاجمی واگنر در یک حمله متقابل علیه گروه‌های مسلح در جمهوری آفریقای مرکزی (CAR) در سال ۲۰۲۱، صادرات امنیتی پریگوژین به آفریقا را برجسته کرد و موجب شد تا این گروه برای یافتن راه‌حلی در درگیری‌های پیچیده خود را بازتعریف کند.
عملیات پریگوژین عمدتاً حول محور ابتکار عمل‌های خصوصی قابل تبیین بود. با این حال، هنگامی که واگنر در اوایل سال ۲۰۲۲ نفوذش را در مالی گسترش داد، فقدان یک مرکز تحلیلی میان رشته‌ای که قادر به ارزیابی واقع بینانه بحران‌های ساحل باشد، به سرعت آشکار شد. از آغاز جنگ در مالی، جامعه متخصص روسیه و تعدادی از افسران نظامی از مشارکت مستقیم نیروهای مسلح این کشور در یک درگیری نامتقارن و حل مناقشه با توسل به زور انتقاد کردند.
واگنر و ثباتی که بر هم خورد
مشارکت مداوم واحدهای واگنر در سخت‌ترین و خونین‌ترین مناطق عملیات، که گاهی عملاً مستقل از ارتش مالی (FAMA) عمل می‌کردند، منجر به تنزل توانایی رزمی ارتش مالی شد. بدون سیاست یکپارچه تعامل بین برنامه ریزان نظامی روسیه، اطلاعات نظامی این کشور، فرماندهان واگنر، فرماندهان مالی و وزرای مالی، عملیات فاقد یک زنجیره فرماندهی روشن بود.
در چنین محیطی، ساختارهای پریگوژین درجه‌ای از استقلال را اعمال می‌کردند -میزانی بسیار کمتر از آن چیزی که فرماندهان واگنر در آفریقای مرکزی از آن برخوردار بودند - اما همچنان خود را درگیر مسائل اقتصادی جنگ و گره خوردن به تشکیلات مالی می‌دانستند. پس از مرگ یوگنی پریگوژین در آگوست 2023، کارمندان ساختارهای او در روسیه بین نیروهای امنیتی توزیع یا به بلاروس رانده شدند. با این حال، واگذاری واحدهای آفریقایی پیچیده‌تر بود. امکان انحلال واحدهای واگنر یا جایگزینی آنها با ساختارهای دیگر وجود نداشت، زیرا آماده سازی واحدهای منسجم و هماهنگ نیاز به زمان دارد.
با این حال، طی فرایندی بخشی از قدرت واگنر به سپاه آفریقا زیرمجموعه وزارت دفاع، منتقل شد. در مالی، واحدهای رزمی واگنر مستقیماً در خصومت‌ها شرکت داشتند، در حالی که گروهی از مستشاران نظامی از سپاه آفریقا، همراه با ستاد کل مالی، در برنامه‌ریزی عملیات فعالیت می‌کردند. هنوز مسائل مربوط به فرماندهی و کنترل، تدارکات برجسته بود.
گروه‌های تهاجمی واگنر از نظر فنی تابع ارتش مالی بودند. ستاد کل با افسران روسی برای برنامه‌ریزی عملیات هم صدا بود، در حالی که فرماندهان واگنر تمایل داشتند وظایف خود را به شکلی مجزا ایفا کنند. علاوه بر این، جنگ روسیه در اوکراین، آفریقا را از جنگجویان و متخصصان با تجربه واگنر خالی کرد. این باور که آفریقا برای استقرار سربازان جغرافیایی آسان‌تر از اوکراین است، مسائل مربوط به خویشاوند گرایی و پاداش برای وفاداری بیش از مهارت، کیفیت نیروها را در مالی تحت تاثیر قرار داد.
در این میان، روس‌هایی که از مالی عبور می‌کنند به خوبی می‌دانند که مسکو فاقد ظرفیت و تمایل برای مقابله با بحران‌های عظیم توسعه‌ای، اقتصادی و انسانی ساحل است. این گروه در حال لابی گری برای تغییر تمرکز بر آموزش نیروهای ارتش محلی و نیروی انتظامی در منطقه هستند.
صف آرایی قاره سیاه در برابر ترامپ
البته در باب تقاضا برای مشارکت مستقیم در میان ایالت‌های ساحلی اتفاق نظری وجود ندارد. رهبری نظامی نیجر تمایلی برای هم‌صدایی با گروه‌های تهاجمی واگنر نشان نداده و رئیس دولت نظامی بورکینافاسو، کاپیتان ترائوره، بارها علیه واحدهای نظامی خارجی که در این کشور فعالیت می‌کنند صحبت کرده است.
در مالی، جایی که یگان‌های تهاجمی مورد تقاضا هستند، تحویل تجهیزات نظامی، از جمله تانک‌ها و خودروهای زرهی که احتمالاً از پایگاه‌های نظامی روسیه در سوریه تخلیه شده‌اند، ممکن است به باماکو از حمایت مستمر مسکو اطمینان دهد.
قرار است پرسنل سپاه آفریقا عمدتاً متشکل از مربیان باشد و واحدهای رزمی به عنوان ذخیره عملیاتی برای تضمین امنیت مراکز اداری و زیرساخت های حیاتی در نظر گرفته شوند. اعلام یک نیروی نظامی مشترک 5 هزار نفری ویژه مالی، نیجر و بورکینافاسو برای مبارزه با تروریسم ممکن است در این پارادایم جدید قرار گیرد و ممکن است مربیان روسی به طور خاص بر آموزش این نیرو تمرکز کنند.
سرمایه‌گذاری روس‌ها برای ابتکارات قدرت نرم فراتر از آموزش نظامی برنامه‌ریزی شده است. انتظار می‌رود که ابتکارات دولتی و خصوصی تشکیل انجمن‌های غیرانتفاعی و عمومی را کلید بزند؛ تشکیلاتی که بر احساسات ضد غربی و بی‌اعتمادی به مداخلات غرب در ساحل سرمایه‌گذاری می‌کنند. با وجود توافق بر سر اهمیت ارزش‌های سنتی و شکست لیبرالیسم، همکاری معنادار با دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده در آفریقا بعید است. جذابیت یک جنوب جهانی که در برابر غرب جمعی همسو شده است در حال حاضر قوی‌تر است.
در واقع، رقابت بین واگنرها ممکن است محتمل‌تر باشد. سیاست خارجی ترامپ به دنبال کاهش عملیات نظامی و بشردوستانه در خاورمیانه و آفریقا برای تمرکز بر آمریکای شمالی و جنوبی است و فرصت‌های بازار جدیدی برای صنعت امنیت خصوصی آمریکا در آفریقا را کم رنگ خواهد کرد.
پریگوژین توانست از طریق بودجه‌های اقتصادی خود و دسترسی به تجهیزات نظامی و یارانه‌های روسیه، رقابت غربی را تضعیف کند، گزاره‌ای که به او اجازه داد تا ریسک‌های جدی را به امید بازگشت طولانی مدت تحمل کند. اینکه آیا واگنرهای آمریکایی می‌توانند برای معاملات مشابه لابی کنند یا خیر، باید دید. اگر این کار را انجام دهند و به آموزش و نه عملیات تهاجمی پایبند باشند، رهبران آفریقایی در موقعیت مناسبی برای استفاده از بازار رقابتی‌تر قرار خواهند گرفت.
