خاورمیانه در انتظار دیدار نتانیاهو و ترامپ در کاخ سفید/ پرده برداری از ایده سمی واشنگتن؛ آمریکا پایان «بی بی» را رقم می‌زند؟
به گزارش اقتصادنیوز، نشریه تایم با انتشار یادداشتی مدعی شد: دیدار روز سه‌شنبه دونالد ترامپ و بنیامین نتانیاهو در کاخ سفید حقیقتا با اهمیت است؛ چرا که رایزنی میان این دو نه تنها سرنوشت آتش‌بس غزه، بلکه حتی شکل خاورمیانه را نیز ممکن است تحت تاثیر قرار دهد.
بده و بستان‌ها در کاخ سفید
به ادعای تایم، اهمیت این دیدار به اندازه‌ای است که نتانیاهو اولین رهبر خارجی خواهد بود که از زمان تحلیف رئیس جمهور با ترامپ نشستی در دفتر بیضی خواهد داشت، حتی اگر روابط بین دو مرد چندان صمیمانه نباشد.
آرون دیوید میلر که در بیشتر ۲۴ سال حضورش در وزارت امور خارجه آمریکا روی روند صلح خاورمیانه کار کرده و کنون عضو بنیاد کارنگی برای صلح است، در این باره خاطرنشان می‌کند: ترامپ و نتانیاهو یکدیگر را دوست ندارند و به یکدیگر اعتماد ندارند، اما آن‌ها واقعاً به یکدیگر نیاز دارند.
به باور ناظران، ترامپ می‌خواهد آتش‌بس غزه از مرحله اول خود عبور کرده و به بستر برای توقف طولانی‌مدت خشونت هموار و راه برای توافق استراتژیک با عربستان سعودی و مهار (ادعایی) برنامه هسته‌ای ایران هموار شود. از منظر نخست وزیر اسرائیل، اولویت حفظ قدرت و انکار پیروزی حماس در غزه و نگه داشتن شرکای ائتلاف راست افراطی است. با این حال، بسیاری این سؤال را مطرح می‌کنند که ترامپ برای تحقق خواسته‌هایش چه امتیاز‌هایی خواهد داد.
تایم مدعی است: پاسخ به این سؤال روز ملاقات آن‌ها مشخص می‌شود، زمانی که جدول زمانی توافق با حماس روی میز قرار دارد و نتانیاهو باید در باب فاز دوم آتش بس در غزه تصمیم‌گیری کند. نظرسنجی‌ها حاکی از آن است که اسرائیلی‌ها اکثراً می‌خواهند فاز دوم کلید بخورد، اما بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی و رهبر یک حزب راست‌گرای تندرو با هفت کرسی در ائتلاف، با چنین وضعیتی مخالفت کرده است.
نومی باریاکوف، فعال در مرکز سیاست امنیتی ژنو، در این باره به تایم گفت: «اگر اسرائیل با مرحله دوم آتش‌بس موافقت کند، اسموتریچ کابینه را ترک خواهد کرد، زیرا اسرائیل باید به پایان جنگ متعهد شود و اسموتریچ به این گزاره رضایتی ندارد».
بقای سیاسی و حفظ ائتلاف - پس از یک هفته که حماس با آزادی گروگان‌ها نشان داده که هنوز میدان‌دار غزه است - معضل نتانیاهو است. باریاکوف خاطرنشان کرد: بی‌بی استاد سیاست و استاد بقاست، اگرچه مشخص نیست که او چگونه به این موضوع رسیدگی خواهد کرد.
فاز دوم آتش بس یا پاکسازی فلسطینی‌ها
برخی حدس می‌زنند که اسرائیلی‌ها به دنبال بهانه برای به تاخیر انداختن فاز دوم آتش بس هستند، اما ممکن است توافقی از نظر مقیاس و تأثیر گذاری به شکلی برجسته در راه باشد. با توجه به پیشنهاد ترامپ مبنی بر انتقال بیشتر جمعیت 2.2 میلیون نفری غزه به کشورهای همسایه، متحدان آمریکا در منطقه در حال آزمایش طرح فوق هستند.
استیو ویتکاف، فرستاده ترامپ در روز پنجشنبه پس از بازدید از غزه، در گفتگو با وب سایت خبری اکسیوس، نشان داد که دولت ترامپ تمایلی به اتلاف وقت ندارد. او گفت: «ما باید فاز یک آتش بس را به پایان برسانیم و آن را به درستی اجرا کنیم و سپس به سمت فاز دوم حرکت نماییم».
ویتکاف به تخریب کامل بخش‌هایی از نوار غزه اشاره کرد و برخی تخمین‌ها در باب بازسازی این کرانه در 5 سال را رد کرد. او گفت: «طرح بازسازی بازه زمانی 10 تا 15 ساله را در بر می‌گیرد.»
این موضع‌گیری دنبال اظهارات ترامپ در ماه گذشته در عرشه ایر فورس وان اتخاذ شد؛ زمانی که رئیس جمهوری آمریکا گفت که به دلیل ویران شدن قسمت اعظم غزه، از مصر و اردن می‌خواهد پذیرای فلسطینی‌ها باشند. اظهارات رئیس جمهوری آمریکا که ترس عمیق فلسطینیان از سلب مالکیت دوباره را به همراه داشت موجب شد سراسر جهان عرب دوباره ملتهب شود.
بسیاری براین باورند که ترامپ قصد پاکسازی قومی را دارد. اکثر جمعیت غزه از نسل افرادی هستند که در طول جنگ 1948 و پس از اعلام استقلال اسرائیل از خانه‌های خود گریختند. رئیس‌جمهور مصر سعی کرد این ایده را به سرعت را رد کند. او گفت: «به دلیل تأثیر چنین فعلی بر امنیت ملی مصر هرگز نمی‌توان آن را تحمل کرد یا اجازه تحققش را دارد».
هم مصرو هم اردن، ایده ورود صدها هزار آواره غزه خشم عمومی را برانگیخته است و به نظر می‌رسد تحقق رویاهای دیرینه در مورد حق اسرائیل برای «انتقال» فلسطینیان به جاهای دیگر دوباره حاشیه ساز شود.
ایده سمی ترامپ
طرح اسکان مجدد فلسطینی‌ها که توسط ترامپ مطرح شده بداهه و مبهم به نظر می‌رسد (رئیس جمهوری گفته که این طرح می‌تواند موقتی باشد یا طولانی مدت). بسیاری تصور می‌کنند که چنین‌ایده‌ای بی‌نتیجه است اما شواهد نشان از آن دارد که ترامپ برای تحقق این خواسته مصمم است.
اخیراً یکی از کارکنان ارشد کاخ سفید در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ در پاسخ به سؤالی در مورد مواضع رئیس جمهوری نسبت به گرینلند، کانادا و پاناما گفت: «آنچه رئیس جمهوری می‌گوید نه شوخی است و نه موضع‌گیری انحرافی. او دائماً در حال آزمون شرایط است و در حال بررسی وضعیت و مخالفت‌ها با ایده‌هایش.»
علیرغم خشم اعراب از ایده غزه، ترامپ کماکان بر این مقوله تأکید دارد. ترامپ روز پنجشنبه در جریان عکاسی در دفتر بیضی شکل درباره رد طرح اسکان مجدد توسط مصر و اردن، پاسخ داد: «آن‌ها این کار را انجام خواهند داد. این دو کشور این کار را انجام می‌دهند، باشه؟»
به نظر می‌رسد ترامپ باور دارد که مصر و اردن با دریافت کمک‌ها و تضمین‌های آمریکایی به چنین‌ایده‌ای تن دهند.
میلر بر این باور است که این ایده‌ها از «ذهنیت عملی و فرصت‌طلبانه یک سرمایه‌گذار درگیر مسائل مرتبط با املاک و مستغلات نشات گرفته است. این طرح ریشه در غریزه معاملاتی ترامپ دارد». اما همراهی با انتقال جمعیت در مقیاس بزرگ می‌تواند از نظر سیاسی برای رهبران عرب سمی باشد.
وزرای خارجه مصر، اردن، عربستان سعودی، قطر و امارات روز شنبه در قاهره دیدار و مخالفت خود را با هرگونه طرحی برای خروج فلسطینیان از غزه و کرانه باختری اعلام کردند. با این حال، در گفتگو با کارشناسان منطقه مشخص شد، گمانه‌زنی‌ها در باب اسکان مجدد همراه با مشوق‌های مالی ممکن است برای برخی در غزه قابل قبول باشد.
همزمان تخمین‌زده شده که بیش از ۱۵۰ هزار نفر از ساکنان غزه در طول ۱۵ ماه جنگ گذشته تحت چنین برنامه‌هایی به مصر رفته‌اند. سخنگوی رئیس جمهور مصر گفت که ترامپ روز شنبه تماس تلفنی مثبت با السیسی داشته است. آکسیوس گزارش داد که ترامپ باعث شد فلسطینیان از غزه خارج شوند.
برنامه صلح بزرگ خاورمیانه‌ای ترامپ
به ادعای تایم، هر اتفاقی که در درازمدت به واسطه این ایده رخ دهد، واقعیتی است که در خاورمیانه بسیار درباره آن صحبت می‌شود و می‌تواند فرصتی سیاسی برای نتانیاهو قلمداد شود تا فاز دوم آتش بس را اجرایی کند. به همین ترتیب، ممکن است انجام این کار باعث فروپاشی کابینه «بی‌بی» نیز شود.
ثروت سیاسی نتانیاهو در ماه‌های جنگ کاهش یافته است. تجمع پاییز گذشته در جریان عملیات‌هایی علیه حزب‌الله که نوعی استقابل از ماجراجویی‌های نتانیاهو قلمداد می‌شود؛ در روز‌های اخیر کم‌رنگ شده است، زیرا اسرائیلی‌ها در مورد رنج گروگان‌هایی که آزاد شده‌اند، فکر می‌کنند و اینکه آیا نخست‌وزیر ممکن است عمداً روند مذاکرات را متوقف کرده باشد تا از مشکلات سیاسی که اکنون با آن روبه‌رو است، چشم پوشی کند.
همه این‌ها ما را به رابطه شخصی دو مردی که روز سه‌شنبه با هم ملاقات خواهند کرد، باز می‌گرداند. طبق گزارش‌ها، نتانیاهو با تبریک به جو بایدن به عنوان پیروز انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در سال ۲۰۲۰، در حالی ترامپ به نتایج کارزار معترض بود، زمینه را برای تنش هموار کرد.
همچنین گفته می‌شود که ترامپ مانند بسیاری از مردم اسرائیل، نخست‌وزیر را مسئول اجرایی شدن عملیات هفت اکتبر می‌داند. در حالی که این دو مرد هر دو سیاست کوبنده‌ای را اعمال می‌کنند که ممکن است در برخی مواضع چندان مطلوب نباشد، برخی زیربنا‌های ایدئولوژیک محکمی در رابطه آن‌ها وجود دارد.
به عنوان مثال، تصمیم اسرائیل برای توقف همکاری با نهاد امدادی سازمان ملل متحد، -آنروا،- می‌تواند برای ترامپ جذاب باشد. اسرائیل مدعی است که این نهاد حماس هم‌صدا شده است؛ ادعایی که این هفته با شهادت یک گروگان آزاد شده که گفته بود در ساختمان آنروا نگه داشته شده است، تقویت شد.
با این حال، در نهایت، ترامپ ممکن است برخی از درخواست‌های ویژه اسرائیل را نادیده بگیرد زیرا به برنامه صلح خاورمیانه بزرگ‌تر خود می‌اندیشد. بنابراین، شاید رئیس‌جمهور آمریکا نتانیاهو را برای تحکیم آتش‌بس تحت فشار قرار داده و برای دستیابی به پیشرفت‌هایی با عربستان سعودی و ایران تلاش کند.
اما شرایط نتانیاهو به واسطه متغیر‌هایی که در بالا بدان‌ها اشاره شد به گونه‌ای است که مقاومتش در برابر دستور ترامپ برای ادامه کار دشوار خواهد بود. این امکان وجود دارد که نتانیاهو درخواست ترامپ را با تأخیر اجرا کرده یا حتی حماس را به نقض آتش بس وادارد.
نتانیاهو ممکن است تلاش کند ائتلاف خود را بدون حزب اسموتریچ بازسازی کند، یا در واقع ممکن است به مبارزه ادامه دهد و احتمالاً در انتخابات پیروز شود. یک چیز واضح به نظر می‌رسد این که نتانیاهو باید در داخل اسرائیل پاسخگوی سؤال شود و ترامپ متحدان منطقه‌ای را به سمت طرح اسکان مجدد هزاران فلسطینی وا می‌دارد. پس دوره‌ای از عدم قطعیت‌ها و تلاطم بزرگ فرا رسیده است.
