آیا آذربایجان به کارت تازه واشنگتن برای نقش‌آفرینی در غرب آسیا تبدیل می‌شود؟/ از قره‌باغ تا شام؛ پلن علی‌اف برای نفوذ خزنده از خزر تا دریای سیاه

به گزارش اقتصادنیوز، نشنال اینترست با انتشار یادداشتی مدعی شد، فارغ از تحولات اخیر خاورمیانه بالاخص تغییر معادلات قدرت در شام، استراتژی ایالات متحده در غرب آسیا نیز تحت تاثیر قرار گرفته است. در همین حال، توافق ابراهیم بین اسرائیل و کشورهای میانه رو عربی سنی که جزء حیاتی و ضروری چارچوب امنیت منطقه است، به تنهایی برای بازگشت ثبات به منطقه کافی نیست. دولت ترامپ برای دستیابی به هدفش یعنی تحقق صلح از طریق قدرت، باید دوستان و متحدان خود هم صدا شود.

تغییر استراتژی ایران و تحرکات باکو

نشنال اینترست در ادامه یادداشت ادعایی اش آورده، ایران برای بازتعریف اهرم های استراتژیک خود در سوریه و همچنین در سراسر خاورمیانه، ماه گذشته به طور فعال روابط خود را با روسیه و پاکستان مستحکم تر کرده است. 17 ژانویه، مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران در شش ماه گذشته برای سومین بار با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه دیدار داشت و به مسکو سفر کرد؛ جایی که دو رهبر معاهده مشارکت استراتژیک جامع بیست ساله را رسمی کردند.

سردار سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران 20 ژانویه یعنی همان روزی که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا برای دومین بار سوگند یاد کرد، به پاکستان سفر داشت تا درباره امنیت و مدیریت مرزهای دو کشور گفتگو کند. عالی‌ترین مقام های نظامی تهران در رأس هیئتی از فرماندهان ارشد، با مقامات ارشد نیروهای مسلح پاکستان و همچنین وزیر دفاع و رئیس‌جمهور این کشور رایزنی داشتند.

به ادعای این نشریه، تحرکات ایران، به ویژه در ارتباط با روسیه، کاخ سفید را واداشته که خارج از چارچوب سنت های معمول عمل کند. در چنین شرایطی آدربایجان؛ کشوری با اکثریت مسلمان و مرز قابل توجهی با ایران دارد این توان را دارد تا روسیه هم صدا شود؛ بالاخص آن که مسکو به شدت به دنبال توسعه کریدور تجاری شمال به جنوب است. بندر باکو دروازه تجاری بزرگ برای تجارت شرق و غرب است که از آسیای مرکزی می گذرد.

از غرب تا شرق آسیا؛ آذربایجان به دنبال چیست؟

به ادعای این نشریه، آذربایجان از زمان پیروزی بر ارمنستان در جنگ 2020 قره باغ، به طور فزاینده ای خود را به عنوان یک قدرت متوسط ​​رو به رشد لحاظ کرده است. در حالی که باکو همچنان برای دستیابی به حل و فصل تنش ها بعد از جنگ با ایروان خیز برداشته، موضع استراتژیک خود را نیز اعلام کرده و همزمان روابط نزدیکتری با همسایگان ماوراء خزر در آسیای مرکزی برقرار کرده است. سرنگونی هواپیمای مسافربری تجاری توسط سیستم دفاع هوایی روسیه در روز کریسمس حتی به باکو اهرمی برای عقب راندن همسایه شمالی اش یعنی روسیه اعطا کرده است، این واقعیتی است که زبان غیرمعمول الهام علی اف، رئیس جمهوری آذربایجان زمانی که کرملین را به واسطه این حادثه به چالش می کشید، هویدا کرد.

حتی در خاورمیانه، آذربایجان نقشی اساسی در چند جبهه ایفا کرده است. این کشور روابط دوجانبه با ایران داشته ، اما برای تضمین منافع خود توانسته از درگیری اجتناب کند. هرچند در مقیاس ژئوپلیتیک اتحاد چند دهه ای ایران با ارمنستان به یکی از نگرانی های اصلی آذربایجان تبدیل شده است.شاید مهم ترین نقش باکو در خاورمیانه، روابط استراتژیک سی ساله آذربایجان با متحد اصلی آمریکا، اسرائیل باشد.

روابط آذربایجان و اسرائیل در سه سطح عمده متمرکز شده است. باکو منبع حیاتی امنیت انرژی شرق بیت المقدس است. برعکس، اسرائیل به عنوان تامین کننده اصلی سخت افزار نظامی آذربایجان شناخته می شود.

حال به ادعای ناظران، این دو بازیگر به واسطه هراس از قدرت و نفوذ تهران، در حوزه های مختلف به‌ویژه در زمینه اشتراک اطلاعات مشارکتی فعال دارند.

چرا آذربایجان برای واشنگتن با اهمیت است؟

نکته کلیدی که باید به آن توجه کرد آن است که عرضه نفت از خط لوله BTC به اسرائیل در طول جنگ پانزده ماهه غزه بدون وقفه باقی ماند. این تا حدی به دلیل تصمیم ترکیه برای مقاومت در برابر فشار عمومی از درون است.

با این حال، تلاش های آذربایجان برای شکل دادن به رفتار متحد خود، ترکیه، قابل تاکید نیست. چرا که دولت رجب طیب اردوغان به واسطه جهت گیری ایدئولوژیک اش به راحتی نمی تواند مواضع ضد اسرائیلی اش را تغییر دهد.

در چنین شرایطی به ادعای ناظران، واشنگتن می تواند از روابط باکو و تل آویو برای مهار قدرت و نفوذ ژئوپلیتیک ایران استفاده کند. آذربایجان می تواند به عنوان یک متحد کلیدی برای کنترل ایران و حفظ کانال ارتباطی مهم با ترکیه عمل کند. در حالی که آنکارا هنوز متحد ناتو است و به دنبال این است که خود را به عنوان یک بازیگر منطقه ای تثبیت کند. بنابراین، به نفع آمریکاست که روابطی نزدیک با آذربایجان برای حفظ توازن قوا در منطقه وسیع تر خاورمیانه تعریف کند، به ویژه با توجه به این که برقراری توازن بین ترکیه و کشورهای عربی خلیج فارس در اولویت قرار گرفته است.همچنین این گزاره که دولت جدید ترامپ به روابط رو به رشد آذربایجان با روسیه توجه داشته باشد، با اهمیت است. ترکیه قبلاً از روابط نزدیک خود با آذربایجان برای گسترش نفوذ خود در حوزه دریای سیاه و دریای خزر سود می برد. برای ایالات متحده، برقراری روابط نزدیک تر با آذربایجان، کشوری در جهان که هم با روسیه و هم با ایران مرز دارد، حیاتی تر است.