هشدار بین‌المللی درباره فرونشست در تهران
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از قرن نو، فرونشست زمین در تهران موضوع تازه‌ای نیست. سال هاست که مدیران بحران کشور و کارشناسان حوزه زمین شناسی نسبت به بحرانی شدن فرونشست زمین در تهران هشدار داده‌اند. می‌گویند برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی زیر پای تهرانی‌ها را خالی کرده است. برخی هم معتقدند حفاری‌های مترو عامل برخی از نشست‌های زمین است. اما همه کارشناسان و صاحب نظران این حوزه عامل اصلی فرونشست زمین را کاهش سطح آب‌های زیر زمینی می‌دانند.
البته فرونشست تنها مسئله تهران نیست و به مساله‌ای جدی و نگران کننده در کل کشور تبدیل شده است و براساس اطلاعات ارائه شده ازسوی سازمان زمین شناسی که مسئولیت اعلام آمار فرونشست‌ها را برعهده دارد، حدود یک سوم از فضای سرزمین ایران دچار فرونشست شده است.
روز گذشته موسسه تحقیقاتی اینتل‌لب که گروه بین‌المللی مشاوره اطلاعاتی است، با انتشار چند تصویر ماهواره‌ای، فرونشست زمین در اطراف تهران را «بمب ساعتی بی‌صدا» توصیف کرده و آن را تهدیدی برای ۱۳ میلیون نفر جمعیت ساکن در این مناطق دانسته است.
این گزارش با اشاره به استخراج بیش از حد آب‌های زیرزمینی، از تداوم ۲۵ سانتی‌متر فرونشست سالانه زمین در برخی از مناطق تهران خبر می‌دهد.
وضعیت واقعی فرونشست در تهران
اما تهرانی‌ها چقدر از این هشدارها نگران شوند. رضا کرمی محمدی، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، درباره وضعیت نگران کننده فرونشست در تهران توضیح می‌دهد که «فرونشست یعنی زمین یک سانت، دو سانت یا بیشتر پایین برود. در فرونشست معمولا هیچ اتفاقی برای عموم سازه‌ها نمی‌افتد مگر در خطوط مرزی، آن که ممکن است یک نقطه از سازه فرونشست کند و نقطه دیگر فرونشست نکند، این یعنی نشست ناهمگون که می‌تواند موجب شود ساختمان ترک بخورد. به عنوان مثال اگر جایی از یک منطقه بزرگ فرونشست کرده باشد و روبروی آن فرونشست اتفاق نیفتاده باشد، در مرز این دو منطقه ممکن است اتفاقاتی بیفتد ولی اینطور نیست که در تمام منطقه فرونشست همه ساختمان‌های ما در خطر قرار بگیرند. بنابراین فرونشست از نظر آسیب رساندن به سازه‌های شهری ما را به‌صورت جدی تهدید نمی‌کند ولی البته در حوزه‌های دیگر نظیر کشاورزی یا مباحث زمین شناختی مشکلات جدی ایجاد کند. هم اکنون با خرید و نصب ۵دستگاه GPS از سوی این سازمان مجموعا ۱۱ دستگاه GPS بحث فرونشست به صورت علمی و نه از روی شواهدی که نمی‌توان به آن اتکا کرد، پیگیری می‌شود. این روال در آینده به ما نشان می‌دهد که واقعا فرونشست چگونه است.
اودرخصوص این که آیا امکان بازگشت در مناطقی که دچار فرونشست شده‌اند وجود دارد یا نه؟ می‌گوید: شاید خیلی قابل‌برگشت نباشد ولی جلوی آن را می‌شود گرفت که بیشتر نشود، زیرا خاکی که آب در آن قابل‌نفوذ نیست، هیچ وقت نمی‌توان در آن کشاورزی انجام داد ضمن آنکه راه‌های نفوذ آب به داخل زمین محدودتر شده و باعث جاری شدن بیشتر آب در معابر و خیابان‌های شهر در هر بارندگی خواهد شد. لذا حتما و به سرعت باید جلوی ادامه این روند گرفته شود.
این مقام مسئول در شهرداری درخصوص این که چقدرفرونشست زمین تهران را در معرض تهدید قرار می‌دهد هم می‌گوید: به‌هرحال مناطق دارای فرونشست در حال گسترش به سطح شهر هستند و نمی‌توان به دلیل اینکه مخاطره جدی برای سازه‌ها ایجاد نمی‌کند از سایر مخاطرات دراز مدت آن صرفنظر کرده و به آن بی‌توجه بود ولی این معضل نیز یکی دیگر از مخاطراتی است که حل آن به هماهنگی بین چند دستگاه حاکمیتی و نیز شهرداری تهران بستگی دارد و در کشور ما اگر اجرای امری به هماهنگی بین چند دستگاه واگذار شود عملا کار چندانی در آن حوزه صورت نمی‌گیرد.
وضعیت فاجعه آمیز ورامین
علی بیت‌اللهی، عضو هیات‌علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی هم وضعیت فرونشست زمین در مناطق حومه تهران را بحرانی توصیف می‌کند و می‌گوید: فرونشست زمین در مناطقی از کشور همچون ورامین به مرحله بحرانی رسیده است، در نظر است تا در منطقه ورامین و روستای معین‌آباد که فرونشست زمین در آن منطقه به فاجعه تبدیل شده، مطالعه موردی فرونشست را به عنوان الگو انجام داده و با انجام مطالعات موردی از این دست در مناطق پرخطر از نظر فرونشست، راهکارهای مناسبی را به دولت ارائه دهیم.
به گفته او مطالعات عمده درخصوص شناخت پدیده فرونشست زمین و مقابله با آثار زیانبار آن انجام شده است اما در خصوص نوع آبیاری و شیوه کشت و زرع، وزارت جهادکشاورزی باید نظر بدهد.
یک دهه است از این بحران بی‌خبریم
یکی از کارشناسان قدیمی که بارها در مورد فرونشست در تهران هشدار داده، محمد درویش، است. او بارها به رسانه‌ها اعلام کرده است که اتحادیه اروپا نشست ۴ میلی‌متری زمین در سال را شرایط بحرانی می‌داند و ما در سال ۳۶ سانتی متر نشست زمین داریم که ۹۰ برابر شرایط بحرانی است. ما یک دهه است که دچار این بحران شده‌ایم و خود متوجه نیستیم.
به گفته درویش نیومکزیکو سالانه ۳۲ سانتی‌متر نشست زمین داشت که ما این شهر را پشت سر گذاشته و با ۳۶ سانتی‌متر رکورددار کره زمین هستیم در شهر جهرم نیز سالانه ۳۶ سانتی متر نشست زمین داریم.
این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه زمینی که دچار نشست می‌شود زمین مرده است و به قولی باید فاتحه آن زمین را خواند، می‌گوید: برای آنکه بیش از این دچار بحران نشویم باید دست از کشاورزی ناپایدار، حفر چاه‌های غیرمجاز، احداث سد و ... برداریم. آبی که برای کشاورزی ناپایدار صرف می‌شود و ۳۰ درصد محصولات آن نیز ضایعات است.
یکی از کارشناسان حوزه زمین شناسی معتقد بود اگر فرونشت زمین در تهران به همین میزان ادامه پیدا کند، ممکن است مجبور به تخلیه تهران شویم. اما با وجود هشدارهای پی در پی در خصوص بحرانی بودن وضعیت تهران به نظر می‌آید مسئولان آن را چندان جدی نمی‌گیرند.
