تصمیم برجامی ترامپ و صادرات نفت ایران
هنوز هیچ اتفاقی در روند صادرات نیفتاده اما زمزمه‌های احتمال کاهش صادرات نفت خام ایران هم قیمت نفت را به بالاترین رقم از سال 2014 تاکنون سوق داده است. به‌طوری که بهای معاملات آتی نفت برنت اوایل هفته گذشته برای نخستین بار از اواخر سال 2014، از مرز 75 دلار در هر بشکه عبور کرد و روز گذشته در بالای 74 دلار برای هر بشکه ایستاد. برنت از ابتدای ماه میلادی جاری تاکنون 6 درصد و وست تگزاس اینترمدیت حدود 5 درصد رشد قیمت داشته است. رشد این دو قیمت پایه با‌وجود صعود ارزش دلار روی داده که در برابر سبدی از ارزهای رقیب به بالاترین حد از 11 ژانویه به این طرف رسیده است.
البته در این افزایش بحران سیاسی و اقتصادی ونزوئلا بی‌تأثیر نبوده اما یکی از بزرگترین مسائل، احتمال خروج امریکا از برجام است. به هر‌حال دونالد ترامپ رئیس جمهوری امریکا تا 12 ماه مه درباره بازگرداندن تحریم‌هایی که تحت توافق هسته‌ای ایران با شش قدرت جهانی برچیده شده بودند تصمیم خواهد گرفت. بازار انتظار دارد که این اتفاق صادرات نفت خام ایران را محدود و قیمت‌ها را صعودی کند.
اما در ماه‌های اخیر افت صادرات نفت خام ایران بهانه‌ای شد تا برخی به تنش‌های کشور بیفزایند. اما در حالی که گمانه زنی‌ها از جمله تغییر رویکرد مشتریان نفت خام ایران و جایگزین کردن دیگر تولیدکنندگان خبر می‌داد، هفته گذشته بیژن زنگنه، وزیر نفت کاهش صادرات نفت را کوتاه مدت و مختص یک ماه دانست و گفت: «ایران هم‌اکنون روزانه بیش از 2 میلیون و 500 هزار بشکه نفت خام و میعانات گازی صادر می‌کند.»
رابرت یاوگر، مدیر معاملات نفت در میزوهو، نیز روز گذشته این رقم را بر مبنای منابع ثانویه تأیید کرد و گفت: «اایران اکنون 2.5 میلیون بشکه در روز نفت صادر می‌کند. البته او پیش‌بینی کرد: «اگر امریکا از برجام خارج شود و تحریم‌ها مجدداً بازگردند، صادرات نفت ایران 350 هزار بشکه در روز کاهش خواهد یافت. به‌علاوه تولید نفت در ونزوئلا که بزرگترین تولیدکننده عضو اوپک در امریکای لاتین به‌شمار می‌رود، کاهش پیدا کرده است. بحران سیاسی و اقتصادی این کشور تولید نفتش را به حدود 1،5 میلیون بشکه در روز کاهش داده است. عرضه کمتر نفت از سوی ایران یا ونزوئلا، حفظ اهداف تولید تحت توافق اوپک و غیراوپک را راحت‌تر می‌کند.»
اما این موضوعی است که دونالد ترامپ از آن خشنود نیست. ترامپ دو هفته قبل در پیامی در توئیتر نوشت: «به‌نظر می‌رسد اوپک دوباره دست به کار شده و قیمت‌های نفت به طور مصنوعی بسیار بالاست. این مسأله خوب نیست و قابل قبول نخواهد بود. پیش از این توئیت، عربستان سعودی اعلام کرده بود می‌خواهد قیمت نفت بین 80 تا 100 دلار در هر بشکه باشد.»
تأثیر تحریم‌ها بر ایران به اندازه دوره اوباما نخواهد بود
«اگر امریکا از توافق هسته‌ای خارج شود تأثیر تحریم‌ها بر ایران به اندازه دوره قبل نخواهد بود، زیرا امریکا در اعمال تحریم‌های جدید تنها خواهد بود.»
این مطلب پیش‌بینی مدیر مؤسسه پتروماتریکس از وضع صادرات نفت ایران در صورت وقوع تحریم‌های مجدد است. در حالی که حدود یک سال پیش، تولیدکنندگان نفت نگران مازاد بیش از حد عرضه بودند، اما اکنون نگرانی از این است که تقاضا از عرضه پیشی بگیرد. همین نگرانی هم سبب شده تا قیمت نفت به بالاترین رقم‌ها از سال 2014 تاکنون برسد.
به‌گفته اولیویر جاکوب، مدیر مؤسسه پتروماتریکس: «این به نفع رئیس جمهوری امریکا نیست و من فکر می‌کنم این نخستین هشدار ترامپ به اوپک در مورد بالا بردن بیش از حد قیمت نفت است.»
این کارشناس بازار نفت بیان کرد: «اگر امریکا از توافق هسته‌ای خارج شود تأثیر تحریم‌ها به اندازه دوره قبل نخواهد بود زیرا امریکا در اعمال تحریم‌های جدید تنها خواهد بود... بنابراین شما شاهد میل بیشتر صادرات نفت ایران به سمت شرق خواهید بود. افزایش صادرات نفت ایران به آسیا قبلاً آغاز شده است. بنابراین من فکر می‌کنم ایران احتمالاً به منظور حفظ مشتریانش در آسیا که حساسیت کمتری نسبت به تحریم‌های احتمالی امریکا دارند، نفت خود را با تخفیف عرضه خواهد کرد.»
برجام هنوز پابرجاست
در همین حال«امیرحسین زمانی‌نیا» معاون بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت در ششمین همایش تجاری بانکی ایران و اروپا نکته‌ای را به دنیا مخابره کرد. اینکه تا زمانی که صادرات نفت بدون مشکل باشد، عواید حاصل از فروش آن را براحتی دریافت کنیم، تأمین پروژه‌ها انجام شود، از نظر صنعت نفت «برجام» ادامه دارد.
به‌طور کلی هند پس از چین، دومین مشتری نفت خام ایران است. این کشور در دوران تحریم، خرید نفت از ایران را قطع نکرد، اگرچه امریکا برای کم کردن خرید نفت از ایران فشار زیادی بر دهلی نو وارد کرده بود. این کشور همچنین یکی از بازارهای رو به رشد نفت در آسیاست.
پالایشگران هندی در سال مالی 2018 – 2017 به‌طور میانگین روزانه 450 هزار بشکه نفت از ایران خریداری کردند. پالایشگران این کشور همچنین در ژوئیه سال 2017، 500 هزار بشکه نفت از ایران خریداری کرده بودند که یک رکورد در سال 2017 محسوب می‌شد.
صادرات نفت ایران به هند اگرچه در سال مالی 2018- 2017 نسبت به سال مالی پیش از آن به‌دلیل کاهش خرید نفت از سوی پالایشگران دولتی با کاهش همراه بوده است اما این کشور، در سال مالی جدید 2019-2018 میانگین خرید نفت از ایران را افزایش خواهد داد.
پالایشگران دولتی و خصوصی هند در ماه آوریل 2018 که نخستین ماه آغاز سال مالی جدید هند محسوب می‌شود، خرید نفت از ایران را به رقم بی‌سابقه حدود 700 هزار بشکه در روز رساندند که این حجم از فروش نفت ایران به این کشور بی‌سابقه محسوب می‌شود.
اما به هر حال فروش نفت تابعی از مسائل داخلی و بین‌المللی است و بازار نفت جای دوراندیشی، تدبیر و البته دیپلماسی است. وزارت نفت پس از اجرای برجام تمام تلاش خود را برای بازپس‌گیری سهم ایران از بازار نفت به بهترین شکل ممکن انجام داده است و با استفاده از همه ابزارها و تدابیر لازم در مقابل برخی کشورهای منطقه که حاضرند به هر قیمتی جایگاه ایران را در بازار نفت تضعیف و سهم کشورمان را غصب کنند، ایستاده است.
