شاخص مدیران خرید در مقایسه با دی‌ماه ۲۱ درصد رشد کرد؛ آیااقتصاد جانی تازه می‌گیرد؟+جدول

شاخص مدیران خرید (شامخ - PMI)، برای بهمن ماه امسال منتشر شد. مطابق بررسی و اعلام مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق بازرگانی ایران، عدد این شاخص در یازدهمین ماه امسال ۶۳/ ۴۷ ثبت شده که این رقم در مقایسه با «شامخ صنعت دی ماه» با بیش از ۲۱ درصد رشد، روند صعودی و بهبود را نشان می‌دهد، اما با وجود این همچنان این عدد پایین‌تر از ۵۰ به معنی اقتصاد در رکود و انقباض قرار دارد. تحلیل آمارهای «شامخ صنعت» در بهمن ماه ۹۷، حاکی از کلید خوردن کاهش انقباض فعالیت‌های اقتصادی است، از این منظر مدیران بنگاه‌ها معتقدند که وضعیت کلی صنایع در جهت بهتر شدن حرکت کرده اما همچنان فاصله معناداری از نقطه مطلوب دارد. مقدار تولید و میزان سفارش‌های جدید مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در عدد شامخ بهمن ماه است؛ به‌گونه‌ای‌که میزان سفارشات جدید در این ماه نسبت به ۵مقیاس اصلی شامخ به رقم ۳۰/ ۵۴ رسیده که در دوره‌های اخیر بی‌سابقه بوده است.

شاخص مدیران خرید (PMI) که از آن به‌عنوان یکی از دقیق‌ترین شاخص‌های نشان‌دهنده وضعیت اقتصادی یک کشور نام می‌برند یکی از مهم‌ترین شاخص‌های بیان‌کننده ویژگی‌های اقتصاد، در بسیاری از کشورهای جهان است. بر این اساس شاخص مدیران خرید (PMI) مقیاسی است که با تکمیل سوالات مشخص از سوی بنگاه‌های نمونه استخراج و اوایل هر ماه منتشر می‌شود و رونق، رکود یا ثبات کسب‌وکارهای مورد بررسی را نشان می‌دهد. در جریان استخراج این شاخص، اگر عدد شاخص بیش از ۵۰ باشد، نشان دهنده این است که اقتصاد به سمت توسعه در حرکت است. اما اگر هر رقمی کمتر از ۵۰ باشد، به معنی قرار گرفتن اقتصاد در مسیر انقباض و رکود است. در طرح اجرا شده توسط اتاق ایران تحت عنوان شامخ، اطلاعات مورد نیاز برای محاسبه شاخص (PMI) در ۵ مولفه اصلی شامل «سطح تولید»، «سفارش‌های جدید از مشتریان»، «سرعت تحویل از سوی تامین‌کنندگان»، «موجودی کالا» و «میزان استخدام نیروی کار» و ۷ مولفه فرعی شامل «قیمت خرید مواد اولیه»، «موجودی انبار»، «صادرات کالا»، «قیمت تولیدات»، «مصرف سوخت»، «میزان فروش» و «انتظارات تولید» جمع‌آوری می‌شود.    شاخص مدیران خرید از سال ۱۹۴۸ از سوی «موسسه مدیریت عرضه» در ایالات‌متحده مطرح شد و اطلاعات مورد نیاز برای استخراج آن از مشارکت ۴۰۰ نفر از مدیران خرید بخش تولید و با پاسخگویی به سوالات مشخص به‌دست می‌آید. در محاسبه عدد شامخ ایران، برای وزن‌‌دهی به ۵ سوال اصلی پرسش‌نامه، از رویکرد موسسه بین‌المللی (IHS Markit) استفاده شده که براساس آن وزن «سطح تولید» ۲۵ واحد، «سفارش‌های جدید از مشتریان» ۳۰ واحد، «مدت زمان تحویل سفارش» ۱۵ واحد، «موجودی مواد خام» ۱۰ واحد و «میزان استخدام نیروی کار» ۲۰ واحد اعمال می‌شود. مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران به‌عنوان متولی اجرای طرح پایش محیط کسب‌وکار، پس از انجام مطالعات کارشناسی، از ابتدای پاییز امسال استخراج شاخص مدیران خرید (PMI) را با عنوان شامخ در دستور کار قرار داده و اینک شامخ بهمن ماه را منتشر کرده است. عدد این شاخص در این ماه ۶۳/ ۴۷ محاسبه شده که نسبت به شامخ دی‌ماه (۳۵/ ۳۹) بیش از ۲۸/ ۸ واحد یعنی معادل ۰۴/ ۲۱ درصد بهبود یافته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که از میان شاخص‌های مختلف PMI، ۴ مولفه میزان سفارشات جدید (۳۰/ ۵۴)، قیمت محصولات تولید شده (۱۳/ ۵۸)، مصرف حامل‌های انرژی (۸۶/ ۵۱) و انتظارات تولید در ماه آینده (۸۱/ ۵۳) از نمره ۵۰ عبور کرده، اما سایر مولفه‌ها پایین‌تر از ۵۰ به‌دست آمده است. از سوی دیگر در صعودی شدن عدد شاخص مدیران خرید، صنایعی از جمله «تولید محصولات فلزی»، «تولید چوب، کاغذ و مبلمان»،‌ «تولید محصولات لاستیک و پلاستیک»،« تولید پوشاک و چرم» و «محصولات شیمیایی» بیشترین تاثیر را داشته‌اند. مقدار تولید و میزان سفارشات جدید مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در عدد شامخ بهمن ماه بوده است، به گونه‌ای که شاخص میزان سفارشات جدید در این ماه نسبت به ۵ مولفه اصلی شامخ به رقم ۳۰/ ۵۴ رسیده که در دوره‌های اخیر بی‌سابقه بوده است. همچنین شاخص انتظارات تولید برای ماه آینده کاهش ۴۳/ ۱ واحد را نسبت به ماه قبل در این ماه تجربه کرده است. با این حال رقم بیش از ۵۰ این شاخص، نشان‌دهنده انتظارات مثبت فعالان بخش صنعت در ماه آینده است.

تحلیل اطلاعات شامخ در بهمن ۹۷‌

شامخ کل صنعت: عدد کلی «شامخ صنعت» پس از پنج دوره، همچنان کمتر از 50 است، این عدد نشان‌دهنده بدتر شدن وضعیت کل صنعت در این دوره نسبت به دوره قبل است اما بااین‌حال، افزایش قابل‌توجه عدد شامخ بهمن (63/ 47) نسبت به شاخص دی (35/ 39)، به این معناست که برخی گروه‌های صنایع مانند «صنایع تولید چوب،کاغذ و مبلمان»، «تولید محصولات شیمیایی»، «لاستیک و پلاستیک»، «تولید محصولات فلزی» و«تولید پوشاک و چرم»، با رونق نسبی رو به رو شدند، اما در مقابل «صنایع کانی غیرفلزی» شرایط نامناسبی را میان گروه‌های صنعتی تجربه کرده‌اند.

مقدار تولید محصولات: عدد «شامخ تولید» روندی مشابه با عدد کلی شامخ طی این پنج دوره داشته است. پس از سه دوره روند نزولی، این شاخص، در دی و بهمن افزایش را ثبت کرده است و برای نخستین بار این شاخص در چند گروه صنعتی رقم بیشتر از 50 را نشان می‌دهد که این امر نشان‌دهنده شرایط مطلوب این گروه‌های صنعتی در بهمن‌ 97 است. صنایع «تولید پوشاک و چرم»، «تولید چوب، کاغذ و مبلمان»،«تولید محصولات شیمیایی» و«تولید محصولات فلزی» دارای بیشترین مقدار افزایش تولید نسبت به ماه گذشته و صنایع تولید کانی‌های غیرفلزی نیز کمترین مقدار تولید نسبت به دی‌ماه را در مقایسه با صنایع دیگر ثبت کرده‌اند.

سفارش‌های جدید: عدد شامخ سفارش‌های جدید در بهمن‌ افزایش قابل‌توجهی را نسبت به دی‌ماه ثبت کرده است، عدد این شاخص برای کل صنعت، برای نخستین بار، رقم بیشتر از 50 را نشان می‌دهد. با توجه به افزایش کلی تقاضا در ماه‌های منتهی به انتهای سال، روند افزایشی این شاخص در این فصل منطقی به نظر می‌رسد. در بین صنایع منتخب، «تولید صنایع تولید چوب، کاغذ و مبلمان»، «محصولات لاستیک و پلاستیک»، «محصولات شیمیایی»، «محصولات نساجی»، «محصولات فلزی»، «وسایل نقلیه و قطعات وابسته» و «مواد غذایی» بیشترین میزان سفارشات جدید و بالای 50 را ثبت کرده و تولید کانی غیرفلزی کمترین میزان سفارشات جدید را کسب کرده است.

مدت‌زمان انجام و تحویل سفارش: عدد شامخ مدت‌زمان انجام و تحویل سفارش طی این دوره روند نزولی را نسبت به ماه‌های گذشته طی کرده است. عدد شامخ مدت‌زمان انجام و تحویل سفارش در این ماه کمترین عدد را (93/ 45) نسبت به ماه‌های گذشته ثبت کرده است. در بین صنایع منتخب تمام صنایع به‌جز تولید کانی غیرفلزی عدد شامخ بیشتر از 50 را ثبت کرده‌اند، درحالی‌که در ماه گذشته تولید کانی غیرفلزی بیشترین مقدار شامخ را در بین صنایع مختلف در اختیار داشت. صنایع: 1- تولید محصولات لاستیک و پلاستیک، 2- تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته و ۳- تولید محصولات شیمیایی بیشترین مقدار مدت‌زمان تحویل سفارش را در این ماه ثبت کرده‌اند.

موجودی مواد اولیه: پس از دو ماه پیاپی در افزایش عدد شامخ موجودی مواد اولیه یعنی در ماه‌های آذر و دی، در بهمن عدد شامخ موجودی مواد اولیه روند کاهشی را ثبت کرده است. ولی همچنان کمترین میزان موجودی مواد اولیه مربوط به آبان ماه با عدد شامخ 03/ 30 است درحالی‌که برای عدد شامخ بهمن‌ماه این شاخص 77/ 31 ثبت شده است. صنایع تولید کانی غیرفلزی، تولید محصولات لاستیک و پلاستیک و تولید چوب، کاغذ و مبلمان و تولید محصولات پالایشگاهی بیشترین میزان موجودی مواد اولیه و صنایع تولید محصولات نساجی و تولید پوشاک و چرم کمترین میزان موجودی مواد اولیه را ثبت کرده‌اند.

میزان به‌کارگیری نیروی انسانی: با توجه به اینکه عدد شامخ میزان استخدام در پنج دوره گذشته همچنان کمتر از 50 را نشان می‌دهد، اما این شاخص در بهمن‌ بیشترین مقدار را نسبت به ماه‌های گذشته (07/ 47) ثبت کرده است. در بین صنایع منتخب، صنایع تولید محصولات شیمیایی، تولید چوب، کاغذ و مبلمان، تولید محصولات لاستیک و پلاستیک و تولید مواد غذایی، عدد شامخ بزرگ‌تر از ۵۰ را برای این شاخص ثبت کرده‌اند. همچنین صنایع، تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته و تولید کانی غیرفلزی کمترین میزان عدد شامخ برای این شاخص را ثبت کرده‌اند.

قیمت خرید مواد اولیه: روند صعودی عدد شامخ قیمت خرید مواد اولیه که از آذرماه شروع شده بود، در این ماه نیز همچنان روند صعودی خود را حفظ کرد اما این عدد از عدد شامخ مهرماه (57/ 87) کمتر و به میزان (79/ 76) ثبت شده است. تمامی صنایع منتخب، عدد شامخ قیمت خرید مواد اولیه را عدد بالاتر از 50 ثبت کرده‌اند. صنایع تولید پوشاک و چرم بیشترین مقدار و صنایع تولید چوب، کاغذ و مبلمان کمترین مقدار عدد شامخ را در این ماه ثبت کرده‌اند.

موجودی محصول نهایی در انبار: عدد شامخ موجودی انبار کمترین میزان خود را در بهمن به میزان (86/ 45) نسبت به چهار دوره گذشته به ثبت رسانده است. تغییرات در موجودی انبار با تاخیر با تغییرات تولید رابطه عکس دارند. در این پنج دوره نیز این رابطه برقرار است. صنایع، تولید پوشاک و چرم، تولید کانی غیرفلزی، تولید محصولات نساجی و تولید ماشین‌آلات بیشترین مقدار عدد شامخ برای موجودی انبار و بزرگ‌تر از ۵۰ و صنایع، تولید مواد غذایی و تولید محصولات لاستیک و پلاستیک، کمترین میزان شامخ موجودی انبار را به خود اختصاص داده‌اند.

میزان صادرات کالا: پس از روند نزولی عدد شامخ صادرات کالا در ماه گذشته، نه‌تنها این عدد در بهمن روند صعودی خود را مشابه ماه‌های قبل (به‌جز دی‌ماه) تکرار کرد، بلکه بیشترین مقدار عدد شامخ را نیز در این ماه (17/ 45) نسبت به چهار دوره گذشته ثبت کرد. صنایع تولید چوب، کاغذ و مبلمان، تولید مواد غذایی و تولید محصولات لاستیک و پلاستیک بیشترین مقدار میزان صادرات کالا در این ماه (عدد شامخ بزرگ‌تر از ۵۰) و صنایع تولید محصولات نساجی و تولید محصولات پالایشگاهی نیز کمترین مقدار صادرات را در این ماه به ثبت رسانده‌اند.

قیمت محصولات تولید شده: پس از روند نزولی عدد شامخ قیمت محصولات در دوره‌های گذشته، این عدد در بهمن روند صعودی داشته است. عدد شامخ قیمت محصولات تولیدشده که در ماه‌های آذر و دی به زیر 50 رسیده بود، این ماه عدد بالای 50 را (13/ 58) ثبت کرده است. در این ماه تمام صنایع عدد شامخ بیشتر از 50 را برای قیمت محصولات تولیدشده ثبت کرده‌اند.

مصرف حامل‌های انرژی: عدد شامخ مصرف حامل‌های انرژی در این ماه عدد بالاتر از 50 را برخلاف دو ماه گذشته نشان می‌دهد. صنایع تولید محصولات شیمیایی و تولید چوب، کاغذ و مبلمان بیشترین مقدار عدد شامخ برای این ماه و صنایع تولید کانی غیرفلزی و تولید محصولات نساجی کمترین میزان مصرف حامل‌های انرژی را به ثبت رسانده‌اند.

میزان فروش محصولات: هرچند عدد شامخ فروش محصولات پس از پنج دوره، همچنان کمتر از 50 است بااین‌حال، افزایش قابل‌توجه شامخ میزان فروش محصولات بهمن (53/ 49) نسبت به شاخص دی (21/ 32)، به معنی آن است که برخی گروه‌های صنایع از جمله، تولید چوب، کاغذ و مبلمان، تولید محصولات فلزی، تولید محصولات لاستیک و پلاستیک افزایش میزان فروش را تجربه کرده‌اند. در مقابل صنایع، تولید محصولات پالایشگاهی و تولید مواد غذایی نیز دارای بدترین شرایط فروش محصولات خود در بین گروه‌های صنعت در این ماه بوده‌اند.

میزان انتظارات تولید برای ماه آینده: عدد شامخ انتظارات تولید در این ماه برخلاف چهار دوره گذشته کمی نزولی شده ولی بااین‌حال همچنان عدد بالای 50 را نشان می‌دهد که این به معنی انتظارات مثبت فعالان اقتصادی برای ماه آینده (اسفند) است.

تحلیل اطلاعات براساس گروه‌های صنایع

صنایع غذایی: کاهش موجودی مواد اولیه به کمترین میزان خود در سه ماه گذشته و در مقابل افزایش بی‌رویه قیمت مواد اولیه در این گروه، بزرگ‌ترین مشکل این گروه صنعتی در بهمن‌ماه بوده است.

صنایع نساجی: این گروه صنعتی دارای کمترین میزان موجودی مواد اولیه، همچنین میزان صادرات نسبت به سایر گروه‌ها در بهمن‌ماه بوده است. بااین‌حال افزایش میزان سفارشات جدید مشتریان برای نخستین بار طی 5 ماه گذشته در بهمن‌ماه، منجر به افزایش انتظارات تولید برای اسفندماه در این گروه صنعتی شده است.

صنایع پوشاک و چرم: با نزدیک شدن به‌روزهای پایانی سال و افزایش تقاضا برای تولید این گروه صنعتی، شاهد افزایش قابل‌توجه در میزان تولید در این گروه بوده‌ایم که بالاترین رقم شاخص در بین همه گروه‌های صنایع در این ماه است. بااین‌حال این گروه در بهمن‌ماه دارای یک رکورد دیگر نیز در زمینه قیمت مواد اولیه است که با رقم 9/ 90، شاهد بیشترین مقدار افزایش قیمت مواد اولیه در بهمن بوده است.

صنایع شیمیایی: این گروه در بهمن‌ماه در دو حوزه جذب و به‌کارگیری نیروی انسانی و مصرف حامل‌های انرژی دارای بیشترین مقدار شاخص در بین سایر گروه‌های صنعتی بوده است. به نظر می‌رسد در این روزهای پایانی سال با افزایش تولید و افزایش میزان سفارش‌های جدید مشتریان در این گروه، افزایش انتظارات برای تولید در اسفند و رونق نسبی برای این گروه در ماه‌های آینده دور از انتظار نیست.

صنایع فلزی: در این گروه با وجود افزایش قیمت مواد اولیه، میزان سفارش‌های جدید مشتریان و به‌ تبع آن میزان تولید در این ماه نسبت به ماه قبل افزایش داشته و به همین دلیل پس از چهارماه میزان فروش محصولات از ماه قبل بیشتر شده است که خود منجر به افزایش انتظارات تولید در ماه اسفند به میزان اندک شده است.

صنایع لاستیک و پلاستیک: افزایش قابل‌توجه سفارش‌های جدید مشتریان در این گروه در بهمن با رقم شاخص 9/ 63 باعث شده تا اندکی شاهد افزایش جذب نیروی انسانی در این گروه باشیم. با افزایش مدت‌زمان انجام سفارش‌های در این ماه، شاهد عدم‌تغییر در میزان تولید، میزان فروش و میزان صادرات در این گروه در بهمن‌ امسال هستیم.

صنایع ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی: افزایش مدت‌زمان انجام سفارش طی سه ماه گذشته در این گروه منجر به کاهش سطح تولید و به‌تبع آن کاهش در میزان فروش و صادرات محصول در بهمن شده است. بااین‌حال به‌رغم کاهش سفارش‌های جدید مشتریان، امید به بهبود اوضاع در ماه آینده منجر به افزایش شاخص انتظارات تولید در این گروه نسبت به ماه قبل بوده است.

صنایع نفت و گاز و پالایشگاهی: افزایش انتظارات تولید در این گروه به بالاترین رقم در بین تمامی گروه‌های صنعتی (8/ 65) رسیده که نشان‌دهنده امید بسیار زیاد فعالان اقتصادی در این بخش برای بهبود اوضاع در اسفند ماه است. بااین‌حال با افزایش قابل‌توجه در قیمت محصولات نهایی در این گروه که در 5 ماه گذشته بی‌سابقه بوده و بالاترین میزان افزایش در بین تمام گروه‌های صنعتی است، شاهد کاهش میزان فروش محصولات در این گروه با رقم 8/ 36 که کمترین سطح در بین تمامی گروه‌های صنعتی است، بوده‌ایم.

صنایع کانی غیرفلزی: این گروه در بهمن‌ماه شاهد بدترین اوضاع اقتصادی با کمترین میزان شامخ کل، میزان تولید و میزان سفارشات جدید و در مقابل افزایش شدید قیمت مواد اولیه در بین گروه‌های صنعتی بوده است. بااین‌حال به لحاظ موجودی مواد اولیه وضعیت بهتری نسبت به سایر گروه‌ها داشته و به دلیل کاهش در میزان فروش و صادرات، با افزایش موجودی محصولات نهایی در انبارها مواجه شده است.

صنایع تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته: میزان سفارشات جدید مشتریان در این گروه در بهمن‌ماه افزایش داشته ولی در مقابل زمان انجام سفارش و تحویل محصول به مشتریان نیز افزایش قابل‌توجهی داشته است. بااین‌حال میزان جذب و به‌کارگیری نیروی انسانی در این گروه، کمترین میزان در بین تمام گروه‌های صنعتی بوده است. از سوی دیگر، این صنعت از کمبود مواد اولیه و در مقابل افزایش قیمت آن در مضیقه بوده، بر این اساس انتظارات تولید برای ماه آینده در این گروه همچنان مثبت و نویدبخش افزایش تولید در ماه پایانی سال خواهد بود.

صنایع چوب، کاغذ و مبلمان: میزان سفارشات جدید در این گروه با رقم 7/ 66 بیشترین میزان در بین تمامی گروه‌های صنعتی در بهمن‌ماه بوده است که به‌تبع آن میزان تولید در بهمن‌ماه نیز در این گروه، افزایش یافته تا شاهد بیشترین مقدار شامخ کل در بخش صنعت در گروه صنایع چوب، کاغذ و مبلمان باشیم. به دلیل مواجه‌شدن این گروه با کمترین میزان افزایش در قیمت مواد اولیه، شاهد ثبات در قیمت محصولات تولیدی و کمترین میزان افزایش قیمت محصولات در این گروه در بهمن‌ماه در بین تمامی گروه‌های صنعتی بوده‌ایم. این صنعت همچنین رکورددار پرفروش‌ترین صنعت در بین تمامی گروه‌های صنعتی در یازدهمین ماه سال بوده است. بااین‌حال با پیش‌بینی فروکش کردن تب خرید برخی محصولات در این گروه در اسفند ماه، فعالان اقتصادی در این گروه، میزان انتظارات تولید برای ماه آینده را به کمترین میزان (2/ 47) در بین تمامی گروه‌های صنعتی پیش‌بینی کرده‌اند.