عراق همچنان مشتری نفت ایران
به گزارش اقتصاد نیوز به نقل از ایسنا، تفاهم‌نامه صادرات گاز ایران به عراق در سال ۱۳۸۸ امضا و دو سال بعد به قرارداد تبدیل شد. بر اساس این قرارداد، ایران متعهد می‌شد که روزانه ۲۰ تا ۲۵ میلیون متر مکعب گاز به عراق صادر کند. حجم این قرارداد که به منظور تأمین سوخت نیروگاه‌های "المنصوره" و "الصدر" بغداد بود، با یک الحاقیه به ۲۵ میلیون مترمکعب رسید. با این تبصره که در روزهای گرم سال این مقدار تا ۳۵ میلیون مترمکعب افزایش یابد. آبان‌ماه سال ۱۳۹۴ نیز دومین قرارداد صادرات گاز ایران به شهر بصره عراق میان حمیدرضا عراقی - معاون سابق وزیر نفت ایران در امور گاز - و خالد حسن صالح - معاون وقت وزیر برق عراق - امضا شد.
قراردادی که هرچند ایران همواره تاکید داشت، آماده اجرای آن است اما مسائل مختلف از جمله مسائل امنیتی در عراق و عدم گشایش ال سی در این کشور، مدام آن را به تعویق می‌انداخت. سرانجام صادرات گاز طبیعی ایران به بغداد از شامگاه چهارشنبه، ۳۱ خردادماه ۱۳۹۶ با حجم حدود هفت میلیون مترمکعب در روز آغاز و قرار شد سرانجام به ۳۵ میلیون مترمکعب برسد.
صادرات گاز به بصره نیز در سال ۱۳۹۷ آغاز شد و طبق آخرین آماری که از سوی وزارت نفت در اواخر سال گذشته اعلام شده است، میانگین صادرات گاز به عراق نیز روزانه ۱۵ میلیون مترمکعب است که بر اساس توافق‌ها، در سال‌های آتی به روزانه ۴۰ میلیون مترمکعب افزایش خواهد یافت.
با خروج آمریکا از برجام و شروع تحریم‌ها علیه ایران فشار به مشتریان انرژی کشورمان افزایش یافت اما در همان زمان نیز عراق تلاش خود را برای اخذ معافیت از آمریکا و ادامه واردات برق و گاز از ایران کرد و سال گذشته موفق به اخذ معافیت ۴۵ روزه شد. معافیتی که پس از اتمام به مدت ۹۰ روز تمدید شد. با این حال به نظر نمی‌رسد عراقی‌ها قصد داشته باشند زیر سایه معافیت‌های آمریکا تعامل گازی و برقی خود با ایران را ادامه دهند چراکه صراحتاً اعلام کرده‌اند واردات خود را متوقف نخواهند کرد.
چرا عراق مشتری ایران است؟
دلیل این امر را می‌توان در این مساله جست‌وجو کرد که در حال حاضر ۸۰ درصد برقی که در نیروگاه‌های عراق تولید می‌شود، به گاز وابسته است و این کشور از نظر ذخایر گازی بسیار فقیر است. کارشناسان بر این باورند که اگر عراق بتواند همه گازهای همراه نفت خود را جمع‌آوری کند، می‌تواند ۳۵ میلیون مترمکعب گاز تولید کند. در حالی که عراق به حدود ۱۵ هزار مگاوات برقی نیاز دارد که کمبودهای فعلی خود را برطرف کند و امکان این‌که با ۳۵ میلیون مترمکعب گاز، بتوان ۱۵ هزار مگاوات برق تولید کرد، وجود ندارد.
در دوره‌ای اما مسائلی بین ایران و عراق پیش آمد و وزارت نیرو، صادرات برق به عراق را برای دریافت طلب خود قطع کرد و این باعث شد که عکس‌العمل‌هایی داخل عراق شکل بگیرد. برخی از وزرای عراق که علاقه‌ای به گسترش ارتباط با ایران نداشتند، در هیأت دولت مطرح کردند که سایر کشورهای همسایه را برای واردات برق و گاز بررسی کنیم و هیات‌هایی را به عربستان، کویت و … روانه کردند. این اقدام آنها عملاً نتیجه‌ای در پی نداشت. از سوی دیگر، عربستان اعلام آمادگی کرد که برای تأسیس برق خورشیدی، سرمایه‌گذاری می‌کند که قیمت آن یک‌چهارم قیمت برق ایران است اما این، طرحی نبود که به زودی به نتیجه برسد و هنوز به مرحله قرارداد هم نرسیده است.
از طرف دیگر، عراقی‌ها از ادامه خرید برق و گاز از سایر کشورها، منصرف شدند. اقدام دیگری که عراقی‌ها انجام دادند، این بود که برای تأمین برق آینده عراق، با شرکت‌های زیمنس و جنرال موتور مذاکراتی انجام دادند و ظاهراً قراردادهای بزرگی هم امضا کردند. اما این شرکت‌ها اعلام کردند تا سال ۲۰۲۲ نمی‌توانند این نیروگاه‌ها را به بهره‌برداری برسانند. درواقع مذاکرات انجام شد، اما بحث تأمین مالی، فاینانس آن و نحوه قرارداد نهایی نشده است.
گاز ایران جایگزین ندارد
دوم اردیبهشت ماه بود که وزارت برق عراق اعلام کرد عراق هیچ جایگزینی برای واردات گاز ایران ندارد و توقف واردات به بهای از دست رفتن ۴۰۰۰ مگاوات ظرفیت در شبکه نیروی عراق تمام می‌شود. مصعب المدرس - سخنگوی وزارت برق عراق - نیز در این باره گفت: تاکنون ما هیچ منبعی برای جایگزین کردن با واردات گاز ایران نداشته‌ایم. عراق برای تأمین خوراک شبکه برق خود به واردات گاز ایران به شدت وابسته است. این کشور ۱۴۰۰۰ مگاوات در شبکه ملی برق تولید می‌کند و ۴۰۰۰ مگاوات نیز با گاز و برق وارداتی، تأمین می‌شود.
وی اعلام کرد واردات گاز عراق از ایران در ژوئن از ۲۸ میلیون متر مکعب در روز به ۳۵ میلیون متر مکعب در روز افزایش پیدا خواهد کرد و به این ترتیب تولید برق با استفاده از واردات از ایران به ۴۷۰۰ مگاوات افزایش پیدا خواهد کرد. وی تاکید کرد که نیازهای برق عراق هر سال هفت درصد رشد می‌کند. در ماه‌های تابستان که از ژوئن آغاز می‌شود و دمای هوا در عراق افزایش پیدا می‌کند، تقاضا در شبکه به ۲۴۰۰۰ مگاوات در روز می‌رسد.
اما در خبرها اعلام شد که لووی الخطیب - وزیر انرژی عراق - هم به‌تازگی و برای چندمین بار اعلام کرده که اکنون شرایط عراق ویژه است و به برق و گاز نیاز شدیدی دارد، ما هیچ گزینه‌ای جز ایران نداریم و معافیت تحریمی برای خرید گاز و برق از ایران ادامه خواهد یافت و با توجه به شرایطی ویژه این کشور، معافیت تحریمی برای خرید گاز و برق از ایران ادامه خواهد یافت چراکه ایران تنها گزینه مناسب برای خرید برق و گاز است و اکنون ما چاره‌ای جز خرید از ایران نداریم. نیاز ما برای گاز حدود دو یا سه سال طول خواهد کشید. یعنی تا زمانی که ما وضع تولید گاز در عراق را بهبود بخشیم.
عراق اکنون ۱۱۰۰ مگاوات برق و نیز گاز برای تولید ۲۸۰۰ مگاوات برق از ایران وارد می‌کند که مجموع آنها به بیش از ۴۰۰۰ مگاوات می‌رسد. این کشور گزینه بهتری از ایران از نظر حجم انرژی، خرید سهل و قیمت مناسب پیدا نکرده است.
یک فرصت برای ایران
در این راستا، سیدحمید حسینی - کارشناس ارشد حوزه انرژی - نیز با تاکید بر این‌که ایران گاز مازاد دارد و به دنبال بازارهای صادراتی است به ایسنا گفت: زمانی که ایران گاز عراق را تأمین می‌کند، باعث می‌شود اقتصاد عراق به نوعی به ایران وابسته شود و این موضوع باعث امنیت شده و روابط دو کشور را پایدار می‌کنند.
وی با بیان این‌که صادرات گاز برای ایران درآمدزایی به همراه دارد، افزود: قیمت گازی که ایران به عراق صادر می‌کند، ۱۰ تا ۱۵ درصد بیشتر از قیمت گازی است که داخل ایران توزیع می‌شود. از سوی دیگر عمده مصرف گاز ایران در زمستان است، در حالی که عراقی‌ها به گاز در فصل تابستان نیاز بیش‌تری دارند. زیرا از این گاز برای نیروگاه‌ها با هدف تولید برق استفاده می‌کنند. همین موضوع یک فرصت برای ایران است.
