سه سناریو درباره بازار سکه/ پیامدهای تغییرات مالیاتی سکه چیست؟

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از دنیای‌اقتصاد، مالیات مقطوع خریداران سکه در سال ۹۸ تعیین شد. خریداران یک تا ۱۰ سکه، از پرداخت مالیات معاف هستند و افرادی که بیش از این مقدار طی سال گذشته سکه تحویل گرفته‌اند، باید با توجه به نرخ‌های تعیین‌شده نسبت به پرداخت مالیات اقدام کنند.

نکته‌ای که وجود دارد اینکه، سطح معافیت و نرخ‌های تعیین‌شده برای پرداخت مالیات نسبت به سال گذشته به شکل محسوسی سختگیرانه‌تر شده است. در دو گزارش، فرمول جدید مالیات سکه و سه پیامد احتمالی آن بر بازار سکه را بررسی کرده است.

مالیات بر خرید سکه در سال ۹۸، با افزایش قابل‌توجهی نسبت به قبل همراه شد. سازمان امور مالیاتی بخشنامه مالیات مقطوع بر خرید سکه در سال گذشته را منتشر کرد که اعمال وضعیت سختگیرانه‌تر بر خرید سکه را منعکس می‌کند. بر این اساس، تمام افرادی که از ۱۰ تا ۱۸۵ سکه در سال گذشته خریداری کرده‌اند، مشمول این قانون خواهند بود.

بخشنامه سال ۹۸: رئیس کل سازمان امور مالیاتی، مالیات خریداران سکه در سال ۹۸ را تعیین کرد. براساس ماده ۹۳ قانون مالیات‌های مستقیم، «درآمدی که شخص حقیقی از طریق اشتغال به ‌مشاغل یا به عناوین دیگر غیر از موارد مذکور در سایر فصل‌های این ‌قانون در ایران تحصیل کند، پس از کسر معافیت‌های مقرر ‌مشمول مالیات بر درآمد مشاغل است.

در این بخشنامه نیز، سازمان مالیاتی با اتکا به مفاد این ماده قانونی و البته ماده یک قانون مالیات‌های مستقیم مالیات عملکرد سال ۱۳۹۸ دریافت‌کنندگان سکه تمام بهار آزادی از بانک‌مرکزی را تهیه کرد. براساس ماده یک، کلیه مالکان اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به اموال یا املاک خود واقع در ایران باید مالیات دهند.

مشمولان مالیات مقطوع: تمامی اشخاص حقیقی خریدار سکه از بانک‌مرکزی که در سال ۱۳۹۸ به دریافت حداکثر «۱۸۵» قطعه سکه اقدام کرده‌اند، مشمول مالیات مقطوع موضوع این دستورالعمل هستند. اشخاصی که در سال ۱۳۹۸ نسبت به دریافت بیش از «۱۸۵» قطعه سکه از بانک‌مرکزی اقدام کرده و همچنین صاحبان مشاغلی که حسب سوابق پرونده با مجوز صادره از سوی مراجع ذی‌ربط به شغل مرتبط با خرید و فروش سکه اشتغال دارند، مشمول این دستورالعمل نبوده و مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی و پرداخت مالیات متعلق در موعد مقرر پایان مرداد ۱۳۹۹ هستند.

نگهداری اسناد نیاز نیست: مشمولان این دستورالعمل از نگهداری اسناد و مدارک معاف هستند. مالیات مشمولانی که اظهارنامه مالیاتی خود را در موعد مقرر تسلیم کنند، براساس رسیدگی به اسناد و مدارک ارائه شده تعیین خواهد شد. براساس تبصره ماده ۱۰۰ قانون، سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند برخی از مشاغل یا گروه‌هایی از آنان را که میزان فروش کالا و خدمات سالانه آنها حداکثر ۱۰ برابر معافیت موضوع ماده(۸۴) این قانون باشد، از انجام بخشی از تکالیف از قبیل نگهداری اسناد و مدارک موضوع این قانون و ارائه اظهارنامه مالیاتی معاف کند.

در ماده ۸۴ قانون آمده است: «تا میزان یکصد و پنجاه برابر حداقل حقوق مبنای جدول حقوق، ‌درآمد سالانه مشمول مالیات حقوق کلیه حقوق‌بگیران از جمله کارگران مشمول قانون کار، از یک یا چند منبع، از پرداخت مالیات معاف می شود.»

مهلت پرداخت: مهلت پرداخت مالیات موضوع این دستورالعمل حداکثر تا پایان مردادماه سال ۱۳۹۹ است. خریداران مذکور مکلفند با مراجعه به سامانه عملیات الکترونیکی مودیان مالیاتی سازمان امور مالیاتی کشور به نشانی http:/ / tax.gov.ir نسبت به پرداخت مطالبات این دستورالعمل اقدام کنند. پرداخت مالیات بعد از سررسید تعیین شده موجب تعلق جریمه دیرکرد خواهد شد.

مبلغ مالیات مقطوع:  میزان مالیات مقطوع خریداران سکه صرفا براساس میزان سکه تحویل گرفته شده، محاسبه می‌شود. بر این اساس خریداران یک تا ۱۰ سکه، از پرداخت مالیات معاف هستند. این درحالی است که در سال ۹۷، خریداران تا ۲۰ سکه، مشمول پرداخت مالیات نمی‌شدند. علاوه بر این، میزان مالیات مقطوع برای خریداران سکه نیز با افزایش همراه شده است. خریداران نسبت به مازاد ۱۰ تا ۳۰ سکه باید به ازای هر قطعه سکه ۲۰۰ هزار تومان مالیات مقطوع پرداخت کنند. درحالی‌که این عدد در سال ۹۷، برای بازه بیش از ۲۰ تا ۶۰ سکه، معادل ۱۵۰ هزار تومان بود.

این افزایش برای افرادی که تعداد بیشتری سکه خریده‌اند، بیشتر هم بوده است. مازاد ۳۰ سکه، تا سقف ۵۰ سکه، مشمول پرداخت ۵۲۰ هزار تومان به ازای هر قطعه است. این عدد برای مازاد ۵۰ سکه، به ۶۵۰ هزار تومان می‌رسد. فرضا اگر کسی ۱۲۰ سکه در سال ۹۸ خریده باشد باید ۵۹ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان مالیات بپردازد.

درحالی‌که این عدد برای خریداران سال ۹۷، معادل ۱۹ میلیون تومان مالیات است. این یعنی، پرداخت مالیات بیش از ۳ برابر شده است. البته باید توجه کرد که در سال ۹۸، قیمت سکه نیز نسبت به سال ۹۷، با افزایش همراه بوده است.

براساس داده‌های بانک‌مرکزی، میانگین قیمت سکه در سال گذشته با ۳۰ درصد افزایش به ۴ میلیون و ۶۱۸ هزار تومان رسیده است. اما به نظر می‌رسد، سیاست‌گذار تصمیم گرفته که افزایش میزان سرمایه‌گذاری (ناشی از قیمت) را با هزینه گزافی همراه کند.

امکان پرداخت قسطی: درخصوص اشخاصی که امکان پرداخت مالیات مقطوع موضوع این دستورالعمل را به‌صورت کامل تا پایان مرداد سال ۱۳۹۹ ندارند، امکان پرداخت قسطی در نظر گرفته شده است. مالیات مقطوع تعیین شده حداکثر چهار ماه به‌صورت مساوی تقسیط می‌شود.

همچنین آن دسته از مشمولان این دستورالعمل که به مالیات قطعی شده اعتراض داشته باشند، اعتراض آنها برابر مقررات در هیات حل اختلاف مالیاتی قابل رسیدگی خواهد بود.

اثرات احتمالی: یکی از اتفاقاتی که در بخشنامه جدید نسبت به بخشنامه سال گذشته رخ داده، حذف یک بند مهم است. بخشنامه‌ای که برای خریداران سکه در سال ۹۷، تنظیم شده بود، یک امکان برای افرادی که اقدام به فروش سکه نکرده بودند، پیش‌بینی می‌کرد.

مطابق بندی از بخشنامه سال ۹۷، «چنانچه مودیان مشمول نسبت به مالیات تعیین شده صرفا از حیث عدم فروش سکه‌های دریافتی معترض باشند، می‌توانند نسبت به طرح ادعای خود در مراجع دادرسی مالیاتی اقدام و درخواست رسیدگی مجدد کنند.»

پس یعنی، تا زمانی‌که فروش سکه رخ نمی‌داد و سودی شناسایی نمی‌شد، امکان عدم پرداخت مالیات نیز وجود داشت. اما در بخشنامه جدید، چنین امکانی در نظر گرفته نشده است. بر این اساس، کلیه خریداران سکه در سال ۹۸، بدون توجه به اینکه اقدام به فروش یا کسب سود کرده‌اند یا نه، باید نسبت به پرداخت مالیات اقدام کنند.

بخشنامه جدید، از یک حیث می‌تواند فشار زیادی را به سفته‌بازان وارد کند، چراکه هزینه خرید سکه را افزایش می‌دهد. از این‌رو، امکان دارد خرید سکه با کاهش همراه شود که این مساله می‌تواند به افت قیمت سکه بینجامد. از سوی دیگر، بخشنامه جدید یک نوع مزاحمت مالیاتی برای خریداران خرد به حساب می‌آید. یعنی افرادی که تنها برای حفظ ارزش دارایی‌شان، اقدام به خرید سکه کرده‌اند نیز ناچار به پرداخت مالیات خواهند بود.

برخی کارشناسان معتقدند که کف معاف از مالیات در سال‌جاری، پایین در نظر گرفته شده است و این چندان وضعیت سرمایه‌گذاران خرد را در نظر نمی‌گیرد. حتی این مساله می‌تواند موجب هجرت سرمایه‌گذاران خرد از بازار سکه به بازارهای دیگر، همچون بازار ارز شود؛ همچنین می‌تواند درصد معاملات غیررسمی را افزایش دهد که در تضاد با اهداف سیاست‌گذار است.

سه پیامد تغییرات مالیاتی بر بازار سکه

در مطلب دیگری آمده است: در آخرین روز هفته، رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی کشور نحوه اخذ مالیات از خریداران سکه را در سال ۹۸ تعیین کرد که حکایت از دریافت مالیات قابل‌توجه از خریداران بزرگ داشت.

به‌عنوان مثال، نسبت به مازاد ۵۰ تا ۱۸۵ عدد سکه به ازای هر قطعه سکه ۶۵۰ هزار تومان مالیات مقطوع در نظر گرفته شده است. به گفته فعالان، دریافت مالیات از خریداران سکه در این حجم می‌تواند سه اثر بر بازار داشته باشد:

گروهی باور دارند، افزایش مالیات خرید سکه می‌تواند منجر به رشد قیمت‌ها شود زیرا اثر روانی در بازار دارد. عده‌ای دیگر معتقدند، این موضوع خریدها را محدود و فروش‌ها را در بازار افزایش می‌دهد؛ در نتیجه زمینه‌ساز کاهش قیمت‌ها خواهد شد؛ دسته دیگری اعتقاد دارند، این مساله منجر به افزایش معاملات زیرزمینی در بازار می‌شود.

روز پنج‌شنبه بیشتر نظر گروه اول درست از آب درآمد و فلز گرانبهای داخلی با افزایش ۲۰۰ هزار تومانی از سطح ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومانی عبور کرد و به بهای ۱۰ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان رسید. البته چنین رشدی هم باعث نشد فلز گرانبهای داخلی بازدهی مثبتی را در هفته گذشته تجربه کند. این فلز گرانبها در هفته گذشته نزدیک به ۸ درصد از ارزش خود را از دست داد.

جدا از خبر مالیاتی که از نگاه برخی فعالان منجر به رشد قیمت سکه شد، گروهی باور داشتند، افزایش قیمت دلار نیز زمینه‌ساز تحریک خریداران این بازار شد. در آخرین ایستگاه هفته، اسکناس آمریکایی ۳۰۰ تومان رشد را به ثبت رساند و با عبور از سطح ۲۲ هزار و ۵۰۰ تومانی روی عدد ۲۲ هزار و ۵۷۰ تومان قرار گرفت.

گروهی از معامله‌گران بازار باور داشتند، بازیگران ارزی در کمال احتیاط به‌دنبال آن هستند که دلار را به سوی کانال ۲۳ هزار تومانی ببرند که دو هفته پیش، در آن قرار داشت. با وعده گشایش اقتصادی به یکباره ریزش عجیب ۲ هزار و ۱۰۰ تومانی در روز یکشنبه برای دلار صورت گرفت و همین ریزش کافی بود که حتی چهار روز افزایش متوالی نتواند بازدهی این ارز را مثبت کند.

شاخص ارزی در هفته گذشته ۳/ ۴ درصد از ارزش خود را از دست داد. حال آنکه دو هفته پیش روند افزایشی آرامی را در کانال ۲۳ هزار تومان سپری کرده بود. به‌رغم رشد انتهای هفته، همچنان بازیگران ارزی نسبت به خرید دلار رفتار هیجانی از خود بروز نداده‌اند و بیشتر به‌دنبال بالا بردن کم‌خطر قیمت این ارز هستند. هراس آنها از احتمال ورود بازارساز به بازار و فروش او در قیمت‌های بالاست. از نگاه آنها بازارساز در این شیوه آنها را دچار ضرر می‌کند و چون دلار «بالاخرید» روی دستشان باقی می‌ماند، توان خرید در قیمت‌های پایین‌تر از آنها سلب می‌شود.

رابطه مالیات و افزایش قیمت:  برخی از فعالان بازار سکه اعتقاد داشتند، دریافت مالیات از خریداران این فلز گرانبها منجر به رشد قیمت خواهد شد. از نگاه این گروه، معامله‌گران بازار چنین هزینه جدیدی در راه خرید و فروش خود را در قیمت فروش سکه لحاظ خواهند کرد و همین مساله منجر به رشد قیمت آن می‌شود.

در واقع از نگاه آنها طبیعی است که یک شوک خبری باعث بالا رفتن قیمت آن در بازار شود.  البته عده‌ای هم عنوان می‌کنند این موضوع تاثیری بر قیمت تمام‌شده ندارد؛ ولی می‌تواند موجب شود که فروشنده هزینه اضافی از خریدار تقبل کند که خرید سکه را برای او ثبت نکند تا از پرداخت مالیات در امان بماند.

در کنار این، برخی باور دارند، مساله دریافت مالیات از خریداران سکه، احساس عدم‌اطمینان را نیز در بازار افزایش خواهد داد. در واقع گروهی می‌گویند، این مساله که دولت قبل‌تر چنین مالیات‌هایی را دریافت نمی‌کرد و در حال حاضر قصد چنین اقدامی را دارد، می‌تواند نشان‌دهنده کاهش ذخایر طلا باشد.

از نگاه آنها، کاهش ذخایر طلا موجب شده است که سیاست‌گذار برای اینکه خریداران را از بازار دور کند، مالیات خرید را افزایش دهد. با این حال، آمار رسمی از ذخایر فعلی طلای ایران و مقایسه آن با گذشته وجود ندارد و گروهی نیز باور دارند، سیاست‌گذار تنها برای مقابله با رفتارهای سفته‌بازانه رقم مالیات را سنگین‌تر کرده است.

خریداران سکه در سال ۹۷ نسبت به مازاد ۱۰۰ تا ۲۰۰ سکه، باید ۲۵۰ هزار تومان پرداخت می‌کردند. درحالی‌که در سال ۹۸، خریداران باید نسبت به مازاد ۵۰ تا ۱۸۵ سکه ۶۵۰ هزار تومان به ازای هر قطعه سکه بپردازند.

دوری از خرید و افزایش فروش سکه: در حالی که گروهی باور دارند، افزایش مالیات منجر به بالا رفتن هزینه تمام شده قیمت سکه و در نتیجه رشد قیمت بازاری آن می‌شود، گروه دیگری از معامله‌گران اعتقاد دارند، چنین اقدامی انگیزه خریداران را برای ورود به بازار کاهش خواهد داد.

از نگاه آنها، سکه جزو اقلام سرمایه‌گذاری است و دلیلی ندارد که افزایش قیمت تمام‌شده آن موجب شود خریداران هم همان اشتیاقی را برای خرید داشته باشند که در گذشته داشتند. آنها می‌توانند به جای بازار سکه به سوی سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی بروند که نیاز به پرداخت مالیات ندارد.

نزدیک‌ترین گزینه برای جایگزین کردن سکه در سبد سرمایه‌گذاری آنها، طلای آب‌شده خواهد بود. در این میان، از نگاه این گروه، ممکن است برخی از خریداران با توجه به مالیات کنونی، ناچار شوند بخشی از سکه خود را برای پرداخت مالیات در بازار به فروش برسانند و این مساله می‌تواند از نگاه آنها به تقویت سمت عرضه منجر شود.

با این حال، گروهی هم معتقدند اعمال چنین سیاست‌هایی منجر به تقویت سمت عرضه به شکل قابل‌ملاحظه‌ای نخواهد شد. به باور آنها، تا زمانی که انتظارات تورمی تغییر پیدا نکند، نمی‌توان انتظار تغییر قابل‌توجهی در سمت عرضه و تقاضا داشت.

افزایش معاملات زیرزمینی: دسته‌ای از معامله‌گران بازار باور دارند، افزایش مالیات برای خریداران سکه موجب خواهد شد که خرید و فروش این فلز گرانبها در حجم‌های بزرگ بیشتر از قبل زیرزمینی شود. در واقع در گذشته نیز بسیاری از خرید و فروش‌های بزرگ در جایی ثبت نمی‌شد و تنها افراد عادی کارت ملی‌شان برای خرید و فروش سکه در سامانه سنا توسط فروشندگان ثبت می‌شد.

از نگاه این گروه، با اعمال سیاست افزایش مالیات برای خریداران سکه، تنها تعداد کسانی که اقدام به خرید و فروش زیرزمینی سکه می‌کردند، زیاد خواهد شد. این مساله از نگاه آنها منجر به این موضوع خواهد شد که شفافیت خرید و فروش‌ها نسبت به قبل کاهش بیشتری پیدا کند. در شرایط کنونی هم بسیاری از معامله‌گران بزرگ ترجیح می‌دهند به جای سکه، طلای آب شده معامله کنند.

حتی گروهی عنوان می‌کردند، ممکن است افزایش هزینه‌ها در بازار سکه منجر به آب شدن این فلز گرانبها و فروش آن به معامله‌گران کشورهای همسایه شود. البته برای این کار نیاز است که ارزش طلای سکه در بازار همسایه بیشتر از بازار داخلی شود. در شرایط کنونی بدون در نظر گرفتن مالیات، ارزش ذاتی سکه پایین‌تر از قیمت بازار است و آب کردن سکه به قصد آربیتراژ آن به سوی کشورهای همسایه سودآوری ندارد. 

یکی از دلایلی که موجب شد در انتهای هفته گذشته ارزش ذاتی سکه در هفته گذشته به ابتدای مرز ۱۰ میلیونی نزدیک‌تر شود، نزول بهای طلا در بازارهای جهانی بود. طلا در مقطعی حتی به زیر محدوده هزار و ۹۰۰ دلار رفت. در صورتی که طلا روز جمعه بالای قیمت هزار و ۹۵۳ دلار بسته شود، احتمال رشد قیمت‌ها در بازار سکه ابتدای هفته نیز وجود دارد.