شاهین‌ها مانع احیای برجام می‌شوند؟

شکاف های میان دو حزب دموکرات و جمهوری خواه مسبوق به سابقه است و این دو حزب از 20 سال پیش درگیر اختلاف بودند، با این همه در طول این سال اختلاف نظرهای میان اعضای دو حزب اصلی ایالات متحده روز به روز عمیق تر شده و در همین راستا شکاف های حاکم نیز گسترش یافته است تا جایی که اگر تا پیش از این دموکرات ها و جمهوری خواهان آمریکایی در باب موضوعات و مسائل کلان با یکدیگر اختلاف نظر داشتند، حالا در ارتباط با مسائلی جزئی چون ساخت دیوار مرزی در مکزیک در زمان ریاست دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین که هزینه ای صرفا 5 میلیارد دلار برای آن لحاظ شده بود، رودروی هم قرار گرفتند تا جایی به واسطه مخالفت‌خوانی‌های دموکرات‌ها شاهد تنش در کنگره و در پی آن تعطیلی دولت بودیم.

اخیرا نیز دو حزب به واسطه سنگ اندازی جمهوری خواهان نتوانستند در ارتباط با برگزاری  کمیسیونی مستقل برای بررسی وقایع 6 ژانویه به توافق دست یابند و جمهوری خواهان با استفاده از فلیباستر اجازه پیشبرد طرح را ندادند و دموکرات‌ها نیز که آرای کافی برای شکستن فیلیباستر را به دست نیاوردند. به این ترتیب دموکرات‌ها به رغم در دست داشتن دولت و اکثریت در هر ۲ مجلس در مسیر تصویب طرحی که زمینه را برای تشکیل کمیسیونی مستقل جهت واکاوی حوادث ۶ ژانویه فراهم می‌کرد، ناکام ماندند.

البته باید اذعان کرد که این دست مخالفت خوانی ها مختص به حزب جمهوری خواه نیست و در دوران ریاست ترامپ، دموکرات ها نیز از رویکرد مشابهی در برابر رقیب پیروی می کردند. به عنوان نمونه در نطق سالانه ترامپ، حرکت نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان با رئیس جمهوری و پاره کردن متن کتبی نطق سالانه ترامپ نشان از میزان تنش‌های میان دو طرف داشت. هر دو حزب از هم‌اکنون به انتخابات میان دوره‌ای کنگره چشم دوخته‌اند و حزب جمهوری‌خواه که علاوه بر کاخ سفید، اکثریت حزبی خود در مجلس سنا را همانند مجلس نمایندگان از دست داده است، مترصد این است که در انتخابات میان‌دوره‌ای 2022 بتواند دست بالا را پیدا کند و از این منظر شانس پیروزی خود را در انتخابات ریاست جمهوری 2024 نیز افزایش دهد.

بنابراین طبیعی است که جمهوری‌خواهان برای تحقق این هدف، در مسیر رقبای دموکرات خود سنگ‌اندازی کرده و تلاش کنند آن‌ها را از طرق گوناگون به چالش بکشند. طبیعتا در چنین فضاییَ، اختلاف میان دو حزب در مسائل پرمناقشه شدیدتر می‌شود و از جمله ممکن است مذاکرات احیای احتمالی برجام در وین را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

به طور کلی مفاد توافق احتمالی (توافق احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران)، مسئله‌ای نیست که جمهوری‌خواهان بتوانند آن را در کنگره به رای بگذارند، و این واقعیتی است که جمهوری‌خواهان کاملاً از آن آگاه هستند. از همین رو محافظه‌کاران در تلاش‌اند با طرح مصوبه‌های جدید، در مسیر مورد نظر رئیس‌جمهوری دموکرات برای برقراری مجدد توافق هسته‌ای، مانع تراشی کنند و امکان هرگونه پیشرفت در این مسیر را تحت‌الشعاع قرار دهند و یا دست بایدن را برای توافق احتمالی با ایران ببندند.

این در شرایطی است که فعلا دموکرات ها اکثریت مجلس نمایندگان و سنا را در اختیار دارند. شرایط فعلی و در اکثریت بودن دموکرات ها به این حزب فرصت می‌دهد تا درباره این که چه مسئله‌ای را در اولویت قرار دهند یا نه، تصمیم بگیرند. با این همه این احتمال وجود دارد که تا سال 2023 و 2025 (یعنی پس از برگزاری انتخابات‌های میان دوره‌ای کنگره در نوامبر 2022 و ریاست‌جمهوری در نوامبر 2024) معادلات تغییر کند و جمهوری‌خواهان بتوانند بار دیگر اکثریت کرسی ها در کنگره را از آن خود کنند. از همین رو اگر توافقی هم در این بازه زمانی حاصل شود، ممکن است تداوم آن در گرو تغییر معادلات داخلی و حزبی در آمریکا قرار گیرد.

 هرچند در این میان باید به این حقیقت اذعان کرد که در ایالات متحده حراست از منافع عمومی و ملی و هچنین پایبندی به ارزش‌ها و اصول کلی مقوله‌ای است  فراجناحی، از همین رو دو حزب فارغ از اختلاف نظر در باب مسائل جزئی و کلی که با یکدیگر دارند برای تصمیم‌سازی درباب مسائل کلانشان طبیعتا منافع ملی و مفاد قانون اساسی را لحاظ خواهند کرد و بر مبنای آن در عرصه سیاست خارجی سیاست سازی خواهند کرد. حتی در زمان ریاست ترامپ نیز شاهد آن بودیم که به رغم خروج از برخی توافق‌ها، نهادها و تعهدات بین‌المللی، به برخی از توافق‌های به دست آمده در زمان ریاست‌جمهوری اوباما به واسطه قانون اساسی و منافع ملی ایالات متحده، پایبند ماند و اینگونه نبود که صرفا به واسطه مخالفت با دموکرات‌ها و شخص اوباما، بتواند به همه توافق‌های حاصله در دوران رئیس جمهوری اسبق پایان دهد.

امروز جمهوری‌خواهان و برخی از چهره‌های محافظه‌کار دموکرات چون سناتور باب منندز، رئیس کمیته روابط خارجی سنا و تعداد دیگری از دموکرات‌ها، مخالف برجام و سیاست های بایدن برای احیای توافق هسته ای با ایران هستند واز همین رو با جمهوری خواهان در باب ارائه مصوبه‌ای مبنی بر این که دولت بایدن برای اجرایی کردن توافق با ایران باید آن را در کنگره به رای بگذارد هم صدا شدند و این خود می‌تواند برای بایدن چالش برانگیز شود.

ایران در جریان چانه زنی ها در وین بر مواضعش پایبند است و مخالفان بایدن تصور می‌کنند، رئیس جمهوری در چنین شرایطی امتیازهای بیشتری را در اختیار ایران قرار خواهد داد. در این میان بایدن می‌بایست به شکلی نظر موافق برخی از هم حزبی‌های مخالفش و همچنین جمهوری‌خواهان را جلب کرده و آنها را متقاعد کند که توافق با ایران در راستای منافع ملی آمریکا است.

با این همه اگر مخالفان برجام یعنی جمهوری خواهان و گروهی از دموکرات ها بخواهند چنین مصوبه‌ای را در کنگره به تصویب برسانند برای آن که از فیلیباستر دموکرات‌های حامی سیاست بایدن جلوگیری کنند، نیازمند 60 رای می باشند. طبیعتا گروهی از دموکرات‌ها با جمهوری‌خواهان هم صدا می‌شوند، اما شواهد نشان می‌دهد حتی پیوستن این گروه نیز نمی‌تواند حدنصاب ۶۰ رأی مورد نظر را فراهم کند. با این همه این احتمال هم باید لحاظ کرد که گروهی دیگری از دموکرات ها نیز به مخالفان سیاست‌های برجامی بایدن بپیوندند که در چنین شرایطی تصویب این مصوبه محتمل‌تر می شود.

 از همین رو همه چیز در گرو ماحصل رایزنی‌های وین و تصمیم های بایدن در ارتباط با برنامه هسته ای ایران و امتیازهایی است که قرار است در اختیار تهران قرار داده شود. این که بایدن تا چه میزان می‌تواند برخی مخالفان جمهوری‌خواه و دموکرات‌های مردد را برای احیای توافق با تهران متقاعد کند تعیین کننده است.

منبع: روزنامه سازندگی