کمیته محرمانه خبرگان رهبری
به گفته احمد خاتمی، «در کمیسیون اصل صد‌و‌هفتم مجلس خبرگان رهبری، کمیته‌ای به همین منظور تشکیل شده و چیز جدیدی هم نیست؛ چراکه ۲۰ سال است این موضوع مورد بحث است. در دیداری که خبرگان رهبری با رهبری معظم انقلاب در حدود ۱۵ سال پیش داشتند، آقا گفتند شما باید در آستینتان ۱۰ رهبر داشته باشید، براساس همین نظر آقا، کمیته‌ای محرمانه تشکیل شد تا درباره افرادی که می‌توانند در این جایگاه قرار گیرند، بررسی‌های لازم صورت بگیرد».
خاتمی اضافه کرد: «اگر رهبری معظم انقلاب بخواهند، اسامی این افراد در اختیارشان قرار خواهد گرفت». او ادامه داد: «البته هیچ‌کس از کار این کمیته و اسامی مطرح در آن خبری ندارد. حتی خود من از این موضوع خبر ندارم و حتی به دنبال آن نرفتم که این مطالب محرمانه را بدانم. این طور نیست که مجلس خبرگان رهبری در روز مبادا و فقط در وقت بحران بخواهد در مورد رهبری آینده تصمیم بگیرد».
هاشمی چه گفته بود؟
توضیحات احمد خاتمی درباره اقدامات مجلس خبرگان برای انتخاب رهبری آینده نظام، مشابه سخنان مرحوم آیت‌الله هاشمی دراینباره است. آیت‌الله یک‌بار در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا وظیفه مهم خبرگان را انتخاب رهبری دانسته و گفته بود: «حالا هر وقتی که بنا شد رهبری عوض شود یا نباشد و کس دیگری بیاید، دوباره باید کار عمده‌ای انجام دهند. البته دارند آماده می‌شوند و مطالعه می‌کنند و گروهی را گذاشتند که دارند افراد را بررسی می‌کنند تا آنهایی را که صلاحیت دارند که اگر بعدا حوادثی پیش آمد، بتوانند برای رأی‌گیری مطرح کنند. کار خبرگان عمدتا همین است». او اندکی بعد هم در گفت‌وگو با روزنامه قانون دراینباره چنین گفته بود: «.... دو، سه نفر متخصص دارند مطالعه می‌کنند. به افراد نمره می‌دهند تا اگر روزی لازم شد، در خبرگان مطرح می‌شود که البته همه این مباحث و مسائل برای روز مباداست».
چه کمیسیون‌هایی بررسی می‌کنند
هاشمی درباره کمیسیون مربوطه توضیحی نداده بود. اما سیداحمد خاتمی هنگام ثبت‌نام برای انتخابات دور پنجم خبرگان گفته بود: «این مسئله تازه‌ای نیست و از خبرگان اول کمیته‌ای در این رابطه تشکیل شده بود و گروهی از برجستگان خبرگان از کمیسیون اصل ١٠٩ و ١١١ کمیته‌ای را انتخاب کردند. نه اینکه این کمیته رهبر تعیین کند، بلکه کسانی را که در مظان رهبری هستند راجع به آنها تحقیق و بررسی می‌شود و این کار را آن کمیته با رعایت کامل مسئله رازداری انجام می‌دهد».
قبلا آیت‌الله مرتضی مقتدایی از اعضای خبرگان این کمیسیون‌ها را کمیسیون ١٠٧ و ١٠٩ قانون اساسی اعلام کرده بود. او گفته بود: «رسالتی که به عهده این کمیسیون است، یکی تعیین رهبر است و دیگری بررسی مشخصات و صفات و علائمی که در رهبر باید موجود باشد. این وظیفه خبرگان است که فرد مناسب را شناسایی و به مجلس خبرگان ارائه کند تا در مجلس رأی‌گیری شود و فردی که اکثریت آرا را به دست آورد به رهبری انتخاب کنند».
اصل ١٠٧ و ١٠٩ چیست؟
اصل ١٠٩ قانون اساسی که به نام اصل شرایط و صفات رهبر شناخته می‌شود، می‌گوید: «صلاحیت علمی لازم برای افتاء در ابواب مختلف فقه. عدالت و تقوای لازم برای رهبری امت اسلام. بینش صحیح سیاسی و اجتماعی، تدبیر، شجاعت، مدیریت و قدرت کافی برای رهبری. در صورت تعدد واجدین شرایط فوق، شخصی که دارای بینش فقهی و سیاسی قویتر باشد مقدم است».
اصل ١٠٧ قانون اساسی هم به طور خلاصه می‌گوید: «... تعیین رهبر به عهده خبرگان منتخب مردم است. خبرگان رهبری درباره همه فقهای واجد شرایط مذکور در اصول پنجم و صد و نهم بررسی و مشورت می‌کنند هر گاه یکی از آنان را اعلم به احکام و موضوعات فقهی یا مسائل سیاسی و اجتماعی یا دارای مقبولیت عامه یا واجد برجستگی خاص در یکی از صفات مذکور در اصل صد و نهم تشخیص دهند او را به رهبری انتخاب می‌کنند و در غیر این صورت یکی از آنان را به عنوان رهبر انتخاب و معرفی می‌کنند...»
تشکیل کمیته سه‌نفره
قبلا مرتضی مقتدایی دراینباره از تشکیل یک کمیته سه‌نفره ذیل این کمیسیون‌ها برای این منظور خبر داده بود. او در گفت‌وگو با نشریه حکومت اسلامی در پاییز ٨٥ گفته بود: «خبرگان مصادیق رهبری را به دو دسته تقسیم کرده‌اند، برای تشخیص مصادیق، اعضای کمیسیون ١٠٧ و ١٠٩ از میان خودشان سه نفر را برگزیده و کمیته‌ای را تشکیل داده‌اند. این کمیته، بررسی افراد و مصادیق را برعهده گرفته و هر هفته جلسه دارد و تمام مطالب و بررسی‌هایشان سرّی و محرمانه است و اسنادشان هم جزء اسناد طبقه‌بندی‌شده و محرمانه ثبت می‌شود، حتی این کمیته سه‌نفره اسناد و مدارکشان را در اختیار دیگر اعضای کمیسیون هم نمی‌گذارند».
نحوه انتخاب کمیته سه‌نفره
مقتدایی در همان گفت‌وگو با مجله حکومت اسلامی که در پاییز ٨٥ انجام شده بود، درباره نحوه انتخاب این کمیته سه‌نفره گفته بود: «این افراد را اعضای کمیسیون اصل ١٠٧ و ١٠٩ از طریق رأی مخفی انتخاب می‌کنند و دوره کاری آنها دو سال است، اما چون کار، سرّی و محرمانه، این دوره دو ساله معمولا تمدید می‌شود؛ چون از آن سه نفر تعهدی گرفته می‌شود که بین خود و خدا مطالبشان جایی گفته نشود، معمولا تغییری هم در ترکیبشان صورت نمی‌گیرد».
رفت‌وآمد به منزل رهبر آینده
مقتدایی همچنین از آیین‌نامه‌ای برای کار این کمیته سخن گفته بود: «آیین‌نامه مکتوبی که در اختیار این کمیته قرار می‌گیرد دربردارنده همین مطالب است. اعضای کمیته سه‌نفره براساس موازین مندرج در آیین‌نامه روی علم، شجاعت، مدیریت، تقوا، بینش سیاسی، موضع‌گیری‌هایی که در مواقع خاص از سوی این فرد صورت گرفته، اظهارنظرهایی را که درباره نظام، سیاست داخلی و سیاست خارجی کرده است، بررسی می‌کنند. با رفت‌وآمدها و معاشرت‌هایی که در منزل فرد موردنظر صورت می‌گیرد، کیفیت زندگی از نظر ساده‌زیستی، وضع منزل در میهمانی‌ها و خلاصه صحبت‌هایی که با وی می‌شود تقوا و ایمان وی را تشخیص می‌دهند، بدون اینکه فرد متوجه مقصود این کمیته شود».
محرمانه‌بودن گزارش کمیته سه‌نفره
احمد خاتمی بارها تأکید کرده است که نتایج بررسی این کمیسیون محرمانه بوده و تنها در اختیار رهبری قرار داده می‌شود. براساس تبصره دو ماده ٥٠ آیین‌نامه داخلی مجلس خبرگان، گزارش کمیسیون‌های مذکور محرمانه است: «...به صورت اسناد طبقه‌بندی‌شده حفاظت می‌گردد و بدون تصویب مجلس خبرگان، در اختیار دیگری قرار نمی‌گیرد مگر مقام معظم رهبری که عنداللزوم به اطلاع معظمله می‌رسد». مقتدایی هم دراینباره گفته بود: «همان‌طور که گفتم، اسناد این جلسات محرمانه است و به صورت محرمانه در دبیرخانه مجلس خبرگان نگهداری می‌شود و حتی در اختیار هیئت‌رئیسه هم قرار نمی‌گیرد و فقط اگر رهبری بخواهند و نیاز داشته باشند در اختیارشان قرار داده می‌شود، گرچه تابه‌حال نخواسته‌اند».
او درباره ترکیب این کمیسیون گفته بود: «چون همواره در این کمیسیون بحث‌های علمی و فقهی بیشتری صورت می‌گیرد، معمولا افرادی که در میان خبرگان از نظر فقاهت و علم، سابقه و برجستگی بیشتری دارند، عضو این کمیسیون می‌شوند». به گفته مقتدایی؛ «در دوره‌های گذشته فقهایی چون آیت‌الله آذری‌قمی، آیت‌الله سیدمهدی روحانی، آیت‌الله احمدی‌میانجی و آیت‌الله موسوی‌تبریزی که همگی به رحمت الهی پیوسته‌اند، عضو این کمیسیون بودند».
کف و سقف سن اعضای خبرگان باید منطقی باشد
احمد خاتمی در بخش دیگری از سخنان روز گذشته‌اش از اصلاح آیین‌نامه انتخابات خبرگان خبر داده و گفت: مسئله دیگر درخصوص مسئله سن‌وسال است؛ کف و سقف سن عضو مجلس باید به شکل منطقی باشد؛ ترکیب مجلس خبرگان رهبری باید به شکلی باشد که وقتی که به انتخاب حساس و کلیدی میرسند مردم به آنها اعتماد کنند؛ یعنی بین مجلس خبرگان و شورای اسلامی تفاوتهایی وجود دارد زیرا مجلس شورا با زندگی مردم سروکار دارد ولی مجلس خبرگان رهبری به کلانترین انتخاب دست می‌زند.
