هنر دست قربانی ماشین های صنعتی!

به گزارش خبرنگار مهر، سوزن دوزی یکی از صنایع دستی و هنرهای ایرانی که در میان زنان بلوچ رواج دارد و نشان دهنده آرزوها و ذهنیات آنان و یا برگرفته از طبیعتی است که در آن زندگی می‌کنند. سوزن‌دوزی سیستان و بلوچستان شهرت جهانی دارد. زنان این استان هفته‌ها و  ماه‌ها برای سوزن‌زدن روی پارچه زمان می‌گذارند و بسیاری از آن‌ها این هنر را از کودکی و از مادران خود فراگرفته‌اند.

زنان بلوچ از این هنر علاوه بر تزیین پیراهن خود و دخترانشان، در رومیزی، سجاده، کوسن، روتختی، جانماز و سفره عقد هم استفاده می‌کنند. امروزه علاوه بر زنان بلوچ، مردم شهرهای دیگر هم از این هنر در حاشیه مانتوها و لباس‌های خود، همچنین انواع کیف و آینه و زیورآلات بهره می‌برند.

مهتاب نوروزی، مشهورترین سوزن دوز بلوچ و همان هنرمندی بود که که نمونه کارهایش، در موزه سعدآباد تهران نگهداری می‌شود. او عمری با فقر و تنهایی دست و پنجه نرم کرد و در این آرزو به سر برد تا اتاقی را به او اختصاص دهند تا بتواند هنر سوزن دوزی را به زنان و دختران بلوچ آموزش دهد.

 زینب نوروزی، برادرزاده مهتاب و نخستین دختر قاسم‌آبادی (از روستاهای بمپور) است که به دانشگاه رفته و درس خوانده و سوزن‌دوزی را از عمه خود فراگرفته است. او در گفتگو با خبرنگار مهر و در پاسخ به این که عمده مشکلات زنان سوزن‌دوز سیستان و بلوچستان کدام است می‌گوید: تهیه مواد اولیه و افغان دوزی، مهم‌ترین مشکلات ما در این رشته هستند. به این معنی که هم پارچه گران است و هم نخ و زنان بلوچ، قدرت خرید مواد اولیه را ندارند.

این سوزن‌دوز بلوچ در ادامه بیان می‌کند: اما همه مشکل ما در تهیه مواد اولیه خلاصه نمی‌شود. در حال حاضر، سوزن دوزی‌های افغان با کیفیت و قیمت پایین و ظاهر فریبنده، مشکلی است که هنر دست زنان بلوچ را تهدید می‌کند و مسئولان سازان میراث فرهنگی و صنایع‌دستی باید جلوی ورود این نوع سوزن‌دوزی را بگیرند وگرنه سوزن‌دوزی‌های ماشینی، تهدیدی برای ما به حساب نمی‌آید چراکه همه زنان نمی‌توانند از نقش‌های اصیل و دست‌دوز استفاده کنند و طبیعی است کسانی که توان مالی ندارند به سمت کارهای ماشینی می‌روند و هیچ‌کدام از این کارها، رقیب سوزن‌دوزی‌های دستی نیستند.

اما بهمن نامورمطلق، معاون صنایع دستی کشور، افغان دوزی را تهدید به حساب نمی‌آورد و معتقد است: روزگاری زنان افغان، سوزن‌دوزی می‌کردند و این مساله هنر زن‌های بلوچ را تهدید می‌کرد اما امروز افغان‌دوزی‌ها ایرانیزه شده‌اند و این نوع سوزن‌دوزی از دیدگاه ما بلامانع است. تنها گونه‌ای از سوزن دوزی از نگاه ما مطرود است که از افغانستان و پاکستان وارد شده و محصول دست هنرمندان این دو کشور که در ایران زندگی می‌کنند و هنر خود را ایرانی کرده اند نیست.

از سوزن‌دوزی بلوچ و افغان‌دوزی که بگذریم این روزها بازار سیستان و بلوچستان پر از طرح‌هایی است که بر پارچه نقش می‌بندد و به جای دست با چرخ دوخته می‌شود. قیمت این سوزن دوزی‌ها بسیار پایین تر است و با استقبال بیشتر زنان روبه رو می‌شود. تا آنجا که اگر به شهرهای مختلف این استان برویم و گشتی در بازار بزنیم به نمونه‌های اندک شال یا لباس سوزن دوزی شده برمی‌خوریم و بیشتر آنچه که هست ماشین دوزی است.

کامبیز مشتاق گوهری، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان است. کسی که معتقد است، ماشین دوزی به رونق بازار سوزن دوزی‌های دستی کمک می‌کند و مثل فرش ماشینی می‌ماند. چراکه همه افراد نمی‌توانند از سوزن دوزی‌های فاخر استفاده کنند و دوخت ماشینی به بازاریابی و معرفی سوزن دوزی‌های دستی کمک می‌کند. وقتی شما انواع دوخت‌های ماشینی را می‌بینید با هنر سوزن دوزی و طرح‌های آن آشنا می‌شوید و همین مساله شما را به استفاده از سوزن دوزی‌های دستی ترغیب می‌کند.