تبارشناسی داعش در ایران / افکار سلفی- تکفیری چگونه و از کجا وارد ایران شدند؟

به گزارش فرارو ، نیروهای امنیتی از عملیات های مختلف ضد تروریستی و بازداشت گسترده عوامل تروریستی سخن می گویند. براساس گزارش ها تاکنون حدود 70 نفر در این رابطه در نقاط مختلف کشور از غرب و شمال غرب گرفته تا تهران و برخی مناطق جنوبی کشور دستگیر شده اند.

پس از آن که وزارت اطلاعات هویت 5 عامل تروریستی مجلس و حرم امام خمینی (ره) را اعلام کرد و معلوم شد این مهاجمان ایرانی و اغلب  آن ها از اهالی مناطق کردنشین شمال غرب کشور هستند بحث هایی فراوانی پیرامون این مسئله در فضای مجازی و در برخی موارد در رسانه ها شکل گرفته است.

در این میان بیشتر تعجب مردم در فضای مجازی از کرد بودن این افراد بود. شاید کمتر تصور می کردند که کردهایی که خود قربانیان اصلی داعش هستند و در سوریه و عراق ضربات سنگینی از این گروه خورده‌اند و تاکنون هزارن کرد به خاطر حملات داعش آواره شده اند، صدها نفر از کردها در شمال عراق و سوریه توسط داعش جان خود را از دست داده اند و ده ها نفر از آن ها در چنگال داعش گرفتار شده اند، تعدادی از آن ها در لباس داعش دست به عملات تروریستی در تهران بزنند.

از سویی دیگر عده ای نیز به متهم کردن کردها  و اهل سنت پرداختند که با واکنش های کاربران روبه‌روشده است  به گونه ای که تعدادی از چهرهای فرهنگی و هنری به دفاع و حمایت از اهل سنت ایران و کردها پرداخته اند.

چند روز پیش نیز خبرگزاری فارس وابسته به سپاه پاسداران هشداری در این باره منتشر کرد که حملات تروریستی تهران بهانه ای برای متهم کردن به اهل سنت و کردها تبدیل نشود.

با وجود  اینکه این بحث ها در روزهای اخیر در فضای مجازی بالا گرفته آن چه روشن است این است که حوادث تهران نشان می دهد که داعش توانسته است در برخی مناطق ایران نفوذ کند.

اما سوال این است که این نفوذ چگونه و در چه مناطقی صورت گرفته است؟

گروه تروریستی داعش که مروج افکار سلفی-تکفیری است پس از پیشروی در عراق و اشغال بخش وسیعی از شرق و شمال عراق به 60 کیلومتری مرزهای ایران رسید. این گروه در شمال عراق در سال 93 توانست تا 40 کیلومتری اربیل مرکز اقلیم کردستان عراق پیشروی کند.

از همان زمان پس از پیشروی داعش به سمت مرزهای ایران نگرانی از نفوذ این گروه تروریستی در خاک ایران افزایش یافت. داعش توان حمله به مرزهای ایران را نداشت، اما امکان نفوذ در داخل ایران منتفی نبود. این مسئله به هیچ عنوان موضوعی نبود که از نظر نهادهای امنیتی ایران دور بماند.

در طول سه سال اخیر کمربند امنیتی در غرب و شمال غرب به شدت تقویت شد. از سوی دیگر تلاش هایی برای مبارزه فکری با داعش و جلوگیری از نفوذ فکری این گروه در برخی مناطق صورت گرفت. با این حال داعش همانگونه که توانست هزاران کیلومتر دورتر از خواستگاه خود یعنی در غرب اروپا نفوذ کند، توانست در چند ده کیلومتری خواستگاه خود نیز نفوذ هایی صورت دهد. هر چند که این نفوذ ها تا هفته گذشته به علت مهار امنیتی گسترده در ایران نتوانست به جایی برسد.

در سه سال اخیر بارها اخباری از انهدام تیم های تروریستی وابسته به داعش توسط وزارت اطلاعات منتشر شده است. اخباری که دست کم تا 100 مورد می رسد. با باز خوانی این اخبار و بررسی  آن‌ها مشخص می شود که استان های غربی و مناطق اهل تسنن شمال غرب بیش از مناطق دیگر آسیب پذیر بوده اند. در این مناطق نیز به فراخور وضعیت نفوذ شدت و ضعف دارد.

نفوذ از حلبچه 

در شمال استان کرمانشاه؛ مناطق پاوه، جوانرود و روانسر که هم مرز با اقلیم کردستان عراق و البته استان کردستان است به عنوان یکی از مناطق نفوذ تبلیغی سلفی گری در ایران مطرح است. در استان کردستان مناطق مریوان و کامیاران و در آذربایجان غربی بوکان و سردشت افکار سلفی بیشتر نفوذ داشته است.

سلفی ها سالهاست که درمنطقه‌ی زیبا و سرسبز و کوهستانی اورامانات (که بخشی از آن در شهرستان پاوه و بخشی دیگر در مریوان قرار دارد) افکار و عقاید خود را گسترش می‌دهند. این نفوذ هر چند منشا داخلی ندارد و از گذشته از داخل عراق به درون خاک ایران انجام شده است اما در این منطقه بارز و مشخص است.

اصلا جای تعجب ندارد که نام "سریاس صادقی" از پاوه در میان عوامل تروریستی تهران دیده می شود. دکتر صالح نیکبخت حقوقدان و وکیل برجسته کرد در این باره می گوید: «درباره این گروه جنایتکار که حوادث چهارشنبه تهران را آفریدند، باید گفت که این عده و دیگر طرفداران آنان در منطقه پاوه و جوانرود، افراد شناخته‌شده‌ای بودند و در سه سال گذشته در حرکت‌هایی ایذایی مانند حمله به زنان و مغازه‌های فروش لباس بانوان و آرایشگاه‌های زنانه شرکت داشتند.»

امثال این اخبار پس از گسترش داعش در عراق بارها به گوش رسید. برای نمونه مهر ماه ۱۳۹۲ و در آستانه عید قربان، خبری منتشر شد مبنی بر آن‌که گروهی تندرو در خیابان‌های شهر جوانرود، با پرچم‌های سیاه و شمشیر و فریادهای «الله اکبر»، باعث وحشت شهروندان شدند.

نیکبخت می گوید: «شادروان دکتر علی ملکی دادستان محترم جوانرود، بارها از خطر آنان در منطقه و فعالیت‌های ضدمردمی آنان صحبت کرده بود و سازمان‌های مردم‌نهاد و فعالان مدنی نیز بارها وجود و فعالیت‌های آنان را نه‌تنها در منطقه اورامانات بلکه در سایر مناطق نیز متذکر شده بودند.»

نیکبخت به تاریخچه نفوذ این گروه در ایران اشاره کرده است و می نویسد: "به یاد دارم آقای امیر فاروغی، یکی از روزنامه‌نگاران کُرد، ١٢ سال پیش بعد از بمباران حلبچه به وسیله نیروهای متحد آمریکایی و فرار برخی از عوامل القاعده به ایران گفت من صدای بلند پاهای القاعده را در کردستان می‌شنوم."

به نظر می رسد اشاره نیکبخت به عملیات نیروهای آمریکایی در کردستان عراق علیه سلفی هاست که طی آن پایگاه یکی از مهمترین گروه های سلفی کردستان عراق که از وابستگان به اخوان المسلین بودند و با گروه های تندروتر از جمله طالبان و القاعده همکاری داشت اشاره می کند پس از این حمله تعدادی از رهبران کرد سلفی کشته شدند و گفته می شود تعدادی دیگر وارد ایران شدند.

پس از حمله آمریکا به عراق و سرنگونی رژیم صدام حسین و تشکیل اقلیم کردستان روابط ایران با عراق و کردستان به شدت گسترش یافت. این گسترش روابط به گسترش رفت و آمدها و ارتباطات هم انجامید. همین عامل باعث شد سلفی های کرد عراق که با احزاب حاکم اتحادیه میهنی و دموکرات کردستان عراق درگیر بودند به ایران بیایند و در مناطقی  از کردستان ایران به زندگی و همچنین ترویج افکار خود بپردازند.

در همین زمان بود که در این مناطق سبک زندگی و حتی نحوه پوشش کردها تغییراتی کرد. تا ان زمان در میان زنان کرد حتی در مذهبی ترین لایه های آنان پوشش نقاب وجود نداشت. در میان مردان نیز شلوارهای کوتاه تا بالای مچ پا و همچنین ریش های انبوه به ندرت دیده می شد. اما از مقطعی به بعد این پوشش ها در مناطقی از کردستان به شکل بی سابقه رواج یافت. از طرف دیگر رفت و آمد طلبه های کرد اهل سنت به پاکستان و افغانستان برای تحصیل نیز افزایش یافت.

نفوذ فکری سلفی ها در مناطق کردنشین ایران مخصوصا منطقه اورامان به دلیل بافت جغرافیای و کوهستانی آن آزادی عمل بیشتری را به آن ها برای تبلیغ افکار خود می داد.

پس از حوادث تهران امام جمعه اهل سنت پاوه صراحتا به نفوذ سلفی گری در میان روحانیون منطقه اشاره کرد و به جمعی از روحانیون و اهالی بعضی از مساجد و روستاها هشدار داد و گفت: «تا کی می خواهید خود را مسلمان و دیگران را مشرک و منحرف قلمداد کنید؟!»

ماموستا ملاقادر قادری افزود: «از مسئولین می‌خواهم اگر در یک روستا و یا یک محله فردی جرمی مرتک شده بقیه مردم بی گناه هستند باید کاری کنیم مردم در کنار نظام و در خلاف مسیر این جنایتکاران حرکت کنند.»

به این ترتیب افکار سلفی از پایگاه سلفی های کردستان یعنی حلبچه جایی که اولین گروه حامی اخوان المسلمین در کردستان در آنجا شکل گرفت به مناطق کرد نشین ایران صادر شد.  

پس از شکل گیری گروه تروریستی داعش، در بین اعضای این گروه کردها نیز حضور داشتند. با نگاهی به گزارش های چند سال اخیر درباره داعش و افراد پیوسته به آن باز هم حضور کردهای حلبچه دراین گروه بسیار برجسته است. یکی از فرماندهان اصلی داعش  یعنی ابوخطاب الکردی از حلبچه به این گروه پیوست و از جنگجویان اصلی در کوبانی بود. در سال 93 گزارش های منابع عراقی حاکی از ان بود که دست کم 500 جوان کرد زبان عراقی به داعش پیوسته اند. گفته می شد بیشتر انها هم اهل حلبچه هستند.

عملیات های تروریستی سلفی پس از نفوذ آن ها در کردستان ایران کم نبوده است. این ترورها بیشتر دامن روحانیون شاخص و برجسته را گرفته است. یکی از مهمترین آنها ترور ماموستا شیخ الاسلام عضو مجلس خبرگان رهبری و از روحانیون برجسته کردستان در سال 88 بود او در ماه رمضان در سنندج به شهادت رسید. در همان روز ماموستا برهان عالی دیگر روحانی برجسته اهل سنت در سنندج پس از نماز در مسجد شهرک بهاران ترور شد.

عامل ترور ماموستا شیخ الاسلام پس از دستگیری دلیل اقدام خود را اینگونه بیان می‌کند "برای به دست آوردن خیرات باید از همدیگر سبقت گرفت، ما کارمان کافرکشی بود پس فرقی نمی‌کرد که او کیست، به ما گفته بودند که او یکی از سران کفر است و باعث منزوی شدن اهل سنت شده است."

احتمال نفوذ داعش در دیگر نقاط کشور

اما سلفی گری در ایران فقط از ناحیه کردستان نفوذ نکرده است. در شرق و جنوبی شرقی ایران در مرز پاکستان و افغانستان نیز از دیرباز سلفی ها فعالیت داشته اند. همسایگی بلوچستان ایران با پاکستان و افغانستان به عنوان پایگاه های اصلی آموزش سلفی گری در منطقه باعث نفوذ در ایران شده است.

تشکیل گروه های تروریستی همچون جندالله در این منطقه از نمودهای بارز آن است. در سال های اخیر با گسترش داعش نگرانی های امنیتی از این ناحیه افزایش یافته است که با انجام اقدامات پیشگیرانه  سیاسی، اقتصادی و امنیتی این مسئله تا حدودی کنترل شده است.

در جنوب کشور در استان هرمزگان هم امکان نفوذ سلفی ها وجود دارد. این منطقه به دلیل هم مرزی با کشورهای شیخ نشین خلیج فارس در معرض نفوذ وهابیت است.

همین دیروز پلیس از کشته شدن چهار نفر از عوامل تروریستی داعش در استان هرمزگان خبر داد. فرمانده نیروی انتظامی استان هرمزگان بر اساس کارت شناسایی افراد کشته شده٬ اعلام کرده است که دو نفر از آنان غیر ایرانی بوده‌اند و هویت دو نفر دیگر هم هنوز شناسایی نشده است.

عزیزالله ملکی٬ فرمانده نیروی انتظامی استان هرمزگان گفته است که این چهار نفر در یک عملیات "پیچیده" شناسایی و هنگام درگیری با نیروی انتظامی در کوهستان‌های رودان در شرق این استان کشته شده‌اند.

در استان فارس هم داعش نفوذ هایی داشته است. به گونه ای که پس از عملیات تروریستی تهران پلیس از دستگیری هفت نفر در لارستان فارس خبر داده است. اهالی بخشی از مناطق لار، لامرد، خُنج و ... اهل تسنن هستند و با برخی کشورهای حوزه خلیج فارس رفت و آمدهای گسترده دارند. کشورهایی که تحت نفوذ افکار سلفی هستند.

باید در نظر داشت که بسیاری که پروژه نفوذ فقط از طریق مرزها و تبلیغات میدانی صورت نمی گیرد. بلکه داعش و تفکرات سلفی و تکفیری  از طریق رسانه های و شبکه ارتباطی گسترده ای که دارند می توانند افکار عمومی نزدیک به خود را تحت تاثیر قرار دهند.

دو سال پیش در اوج قدرت گیری داعش اخبار و شایعاتی پیرامون نفوذ این گروه در مناطقی همچون اردبیل و زنجان هم منتشر شد. اخبار و شایعاتی که تکذیب شد، اما نگرانی ها را کاهش نداد.  

به این ترتیب گروه تروریستی داعش و مهمتر از آن افکار سلفی و تکفیری از چهار گوشه ایران امکان نفوذ فکری و اجتماعی دارد. این خطر تمام مرزهای ایران را تهدید می کند. مرزهایی که کوچکترین راه نفوذ هم داشته باشند، در معرض آلوده شدن به آن هستند.

باید دید پس از حوادث تلخ تهران برای مقابله با نفوذ فکری و فرهنگی سلفی گیری در مناطق مستعد کشور چه برنامه در پیش گرفته می شود. شاید این حادثه زنگ خطر را بلند تر از گذشته به صدا درآورده باشد.