نشانه های وقوع جنگ فراگیر در سوریه
به گزارش اقتصادنیوز ، نیروهای آمریکایی طی پنج هفته گذشته حدود چهار بار به‌طور مستقیم به نیروهای بشار اسد و متحدانش در سوریه حمله کرده‌اند. در تاریخ 18 مه(28 اردیبهشت) جنگنده‌های آمریکا به نیروهای ارتش سوریه و متحدانش حمله کردند. در تاریخ‌های 8 و 20 ژوئن(18 و 30 خرداد) نیز پهپادهای سوری را سرنگون کردند. اما تاکنون مهم‌ترین رویداد، سرنگونی جنگنده سوخوی سو-22 نیروی هوایی سوریه از سوی جنگنده اف/ ای 18 سوپر هورنت آمریکا در تاریخ 18 ژوئن(28خرداد) بوده است.
این اقدام پس از آن صورت گرفت که ارتش سوریه به شهری در نزدیکی رقه که در کنترل «نیروهای دموکراتیک سوریه » است حمله کرد. «نیروهای دموکراتیک سوریه» مورد حمایت آمریکا هستند. این سوخوی سو-22 بدون توجه به هشدارهای آمریکا، مواضع «نیروهای دموکراتیک سوریه» را بمباران کرد و سپس سرنگون شد.
سرنگونی هواپیمای سو-22 خطر رویارویی واشنگتن و مسکو را در سوریه به وجود آورد. در واکنش به این رویداد، روسیه کانال تماس خود با فرماندهان آمریکایی را در ارتباط با پیشبرد سیاست‌های هماهنگ در نبرد با داعش قطع کرد. این کانال تماس برای جلوگیری از بروز حوادث پیش‌بینی نشده برقرار شده بود. روسیه همچنین تهدید کرد جنگنده‌های آمریکایی را که در غرب رودخانه فرات پرواز می‌کنند، دشمن تلقی می‌کند.
سوریه به سرعت در حال تبدیل شدن به جایی برای زد و خورد همگانی است. در شرایطی که نیروهای روسی، آمریکایی و موکلان گوناگون آنها تلاش می‌کنند اهداف متقابلا ناسازگار را تشخیص دهند، احتمال اصطکاک بیشتر در میان قدرت‌های منطقه‌ای به ویژه در مناطق شرق سوریه که تحت کنترل داعش قرار دارد، بسیار بالا است. اما چطور رویدادهای سوریه به مرحله‌ای رسید که رویارویی مستقیم بین آمریکا و روسیه غیرقابل تصور نیست و در آینده ممکن است چه اتفاقی بیفتد؟
از اواسط سال 2012 سوریه به بخش‌هایی که عملا تحت محاصره هستند، تقسیم شده است. اما طی پانزده ماه گذشته یکسری رویدادها به پایان یافتن بن‌بست در این کشور کمک کرده و منجر به این فاز جدید و خطرناک شده است. ورود روسیه به جنگ سوریه در سپتامبر 2015، احتمال پیروزی شورشیان را ازمیان برد. بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، با کمک ارزشمند روسیه و ایران و نیروهای نظامی نیابتی گوناگون خود، شهرهای کلیدی حمص و حلب را از شورشیان پاک کرد.
در یک توافق دیپلماتیک چهار منطقه«تنش‌زدایی» ایجاد و سپس کنترل دولت سوریه بر غرب سوریه مستحکم شد. این تحول دولت سوریه را قادر کرد بر تلاش برای باز پس گرفتن کنترل مناطق شرقی کشور تمرکز کند. دولت سوریه در حال دست‌اندازی به درگیری‌هایی است که قبلا در آن غایب بود: جنگ بین «نیروهای دموکراتیک سوریه» که مورد حمایت آمریکا هستند و همچنین عرب‌های شورشی جنوب از یک طرف و گروه تروریستی داعش از طرف دیگر.
تلاقی منافع بین دمشق و تهران در این میدان جنگ آشکار است. ایران، خواهان تضمین یک کریدور زمینی از شرق سوریه تا درون خاک عراق است. دولت اسد هم خواستار حضور مجدد سوریه در مرز شرقی است. بنابراین، نیروهای دولت سوریه جنگ شرقی را از دو جناح پیش می‌برند: یکی از طرف شهر پالمیرا و دومی از طرف جنوب حلب. در طول جناح دوم اصطکاک وجود داشت، زیرا نیروهای سوریه به مناطق تحت کنترل «نیروهای دموکراتیک سوریه» نزدیک شدند و این مساله منجر به سرنگونی هواپیمای سو-22 شد.
در شرایطی که نیروهای سوری به سمت شرق و قلمرو داعش و «نیروهای دموکراتیک سوریه» و شورشیان عرب پیش می‌روند، رقابت بر سر منافع بین دولت و نیروهای تابعه آن درحال افزایش است. این در شرایطی است که «نیروهای دموکراتیک سوریه» نیز به دنبال اداره مناطق تحت کنترل داعش هستند.نیروهای مسکو بخش لاینفک حرکت نیروهای سوری به سمت شرق هستند و نیروی هوایی روسیه و نیروهای زمینی مورد حمایت سوریه در نبرد پالمیرا حضور دارند. تا مدتی، به‌نظر می‌رسید ایالات‌متحده و متحدانش دست بالا را دارند.
در اواسط سال 2016، ایالات‌متحده پایگاهی در سوریه ایجاد کرد که در آن نیروهای آمریکایی و متحدان آن گروه «مغاویر» را آموزش دهند. این مساله این احتمال را به وجود می‌آورد که نیروهای عرب مورد حمایت غرب ممکن است به گروه «نیروهای دموکراتیک سوریه» در شمال بپیوندند. این دو گروه با یکدیگر می‌توانند دره رود فرات را از داعش پاک، فتح رقه را تکمیل کنند و پیش از پیشروی نیروهای دولت سوریه، کنترل مناطق مورد مناقشه را به‌دست بگیرند.
برای پیشدستی بر این احتمال، نیروهای مورد حمایت ایران، حزب‌الله و نیروهای دولت سوریه و نیروهای عراقی در تاریخ 9 ژوئن(19 خرداد) به منطقه تنف در مرز سوریه و عراق حمله کردند و به‌طور موثر ارتباط بین نیروهای مورد حمایت آمریکا را قطع کردند. گروه مغاویر در جنوب خط به‌وجود آمده از سوی نیروهای سوریه قرار گرفت و گروه «نیروهای دموکراتیک سوریه» در شمال این خط قرار گرفت. اکنون اگر شورشی‌ها می‌خواهند پیشروی بیشتری داشته باشند باید این خط را بشکنند و این اقدام بدون کمک آمریکا غیرممکن است.
در حال‌حاضر جنگ در این نقطه متمرکز شده است. جدیدترین گزارش‌ها نشان می‌دهد آمریکا در حال تقویت حضورش در منطقه تنف است. به گفته شورشی‌های مورد حمایت آمریکا، پایگاه جدیدی در زکاف در 50 مایلی شمال شرقی تنف درحال ساخت است. آمریکا برای نخستین‌بار سیستم موشکی خود را به جنوب سوریه منتقل کرده است. این سیستم موشکی که قادر به شلیک موشک و راکت با برد 200 مایلی است قدرت شلیک آمریکا در خاک سوریه را به شدت افزایش می‌دهد.
اما همه این مسائل به چه معنی است؟ سرنگونی هواپیمای سو-22 دست‌کم تا مدتی حدود منطقه فعالیت هوایی آمریکا و روسیه را بر فراز خاک سوریه تعیین می‌کند. اما رقابت اصلی روی زمین است. مهم‌ترین منطقه نیز استان دیرالزور است که بخش بزرگی از منابع نفتی سوریه در آن قرار دارد. آیا هشدار ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، درباره فعالیت هوایی آمریکا در غرب رودخانه فرات به این معنی است که این منطقه باید به‌طور دست نخورده به سوریه واگذار شود؟ آیا آمریکا با این مساله موافق است؟
با توجه به اینکه روسیه منافع حیاتی در شرق سوریه ندارد، مانع از دستیابی ایران به اهدافش در شرق نمی‌شود. همچنین تا زمانی که اوضاع به خوبی پیش می‌رود، به نظر نمی‌رسد پوتین انگیزه‌ای برای مهار متحدانش داشته باشد. احتمالا تهران و مسکو فرض می‌کنند که منافع آمریکا در این منطقه محدود است، بنابراین واشنگتن برای عبور از خط‌قرمزهایی که از سوی دیگر بازیگران تعیین شده است، خطر نخواهد کرد.
در اینجا یک عامل مهم گمشده، سیاست به وضوح بیان شده آمریکا است. ترامپ یا باید تسلیم این واقعیت شود که روسیه به‌دنبال اعمال نفوذ در آسمان و ایران به‌دنبال اعمال نفوذ روی زمین است یا باید این مساله را به مبارزه بطلبد و آن را تغییر دهد. ترامپ اگر بخواهد این وضع را تغییر دهد خطر رویارویی مستقیم به‌وجود می‌آید. این در شرایطی است که حقیقتا گزینه سومی وجود ندارد.
ترجمه و تنظیم از رفیعه هراتی
