سَم پنهان در گوجه فرنگی
دکتر حسن اکبری، متخصص آسیب‌شناسی، دانشیار دانشگاه شهید بهشتی، محقق و مدرس طب سنتی ایرانی ــ اسلامی است که دو کتاب «مثلث سلامت» مشتمل بر حدود 200 مقاله کوتاه و بلند را به رشته تحریر درآورده است.
وی در مطلب کوتاه زیر به بررسی منازعه بر سر مفید یا مضر بودن «گوجه‌فرنگی» پرداخته و دلایلی علمی را دال بر مضر بودن آن ارائه کرده که در ادامه مشروح این مطلب آمده است:
"امروزه بین اساتید طب سنتی و پزشکان طب غربی بر سر مفید یا مضر بودن گوجه‌فرنگی و صدالبته رب گوجه‌فرنگی که در واقع تغلیظ‌شده آن است همچنین سس گوجه‌فرنگی، جنجالی برپاست.
اساتید طب سنتی بنا به دلایل متعددی که مطرح می‌کنند آن را یک گیاه مضر برای سلامتی می‌دانند و از طرفی پزشکان و اساتید طب غربی آن را یک معجون ضدسرطان و مفید می‌شناسند، در این بین لازم دیدم اندکی موضوع را از نظر سلولی مولکولی باز کنم تا ان‌شا‌ءالله نتیجه این مقاله، تصمیم درست مردم در خوردن یا نخوردن گوجه‌فرنگی، رب گوجه‌فرنگی و سس گوجه‌فرنگی باشد گرچه جدیداً محصولات جدیدی به‌طور افراطی به بازار آمده که شامل آب گوجه‌فرنگی و چیزهای دیگر است.
تعریف و تاریخچه: گوجه فرنگی در زبان‌های مختلف اسامی مختلفی دارد مثلاً در آذربایجان خودمان به آن بادنجان قرمز می‌گویند و افغانستانی‌ها به آن بادنجان رومی می‌گویند و نام لاتین آن Solanum Lycopersicum است.
خاستگاه این گیاه از منطقه آمریکای جنوبی و مرکزی است و ابتدا در دوره استعمار قدیم توسط اسپانیایی‌ها به همه دنیا انتقال یافت؛ این گیاه که جزو سبزیجات دسته‌بندی میشود در قرن شانزدهم به انگلستان منتقل شد و برای نخستین بار توسط یک پزشک انگلیسی به‌نام جان جرارد کشت داده شد و در واقع جان جرارد اولین کسی بود که به این حقیقت دست یافت که گوجه‌فرنگی حاوی ماده سمی است که بعدها مشخص شد که این ماده نوعی سم به‌نام گلیکوآلکالوئید است و به همین علت او در کتاب خود، گوجه‌فرنگی را یک گیاه سمی اعلام کرد و در نتیجه انتشار این مطلب تا مدتها در انگلستان و آمریکای شمالی خوردن آن به‌علت ناسالم بودن مرسوم نبود.
تاریخچه ورود گوجه‌فرنگی به ایران: این گیاه از طریق اروپائیان به ترکیه و ارمنستان همچنین از طریق مسافران اروپا که اغلب شاهزاده‌های قاجار بودند، وارد ایران شد؛ در دوره قاجار خانواده معیری برای نخستین بار گوجه‌فرنگی را در مزرعه‌ای حدود فرودگاه مهرآباد فعلی تهران کشت کردند.
سم گوجه‌فرنگی از نظر علمی: گوجه‌فرنگی حاوی ماده‌ای به‌نام توماتین است که نوعی گلیکوآلکالوئید سمی است؛ آلکالوئیدها ترکیبات پیچیده نیتروژن‌دار هستند که معمولاً اثرات قوی فیزیولوژیک به‌صورت اثرات بازی، روی بدن انسان و حیوانات دارند و شاید یکی از رازهای اینکه این گیاه، غذای معمولی حیوانات را تشکیل نمی‌دهد وجود همین سم آلکالوئید در آن است که به‌طور طبیعی به‌سمت آن کشیده نمی‌شوند.
گوجه‌فرنگی علاوه بر آلکالوئید دارای اسید سیتریک نیز هست که آن هم می‌تواند روی متابولیسم سلولی اثر منفی داشته باشد که طبیعتاً می‌تواند عملکرد سلولی را در سوخت‌و‌ساز و تولید انرژی، دچار مشکل کند که این موضوع می‌تواند موجب کاهش تولید انرژی در سلول‌ها شده و در تمام سلول‌های بدن کاهش برآیند فعالیت ایجاد کند.
آلکالوئید در گوجه‌فرنگی از نوع سمی و ساختمان آنها شبیه نیکوتین سیگار است؛ اغلب آلکالوئیدها ترکیبات متبلوری هستند و می‌توانند در گیاه به‌صورت آزاد یافت شوند، این ترکیبات معمولاً دارای اثرات فیزیولوژیک برجسته‌ای روی سلول‌های بدن انسان و انواع حیوانات هستند.
در برخی مقالات جمله معنی‌داری روی تصویر گوجه‌فرنگی نقش بسته است که عیناً آورده میشود: گوجه‌فرنگی برای خورده شدن است یا خیر؟!!
مسمومیت: برگ‌ها، ساقه و میوۀ سبز (کال) گوجه‌فرنگی دارای میزان بیشتر سم گلیکوآلکالوئید یا توماتین است و مصرف برگ گوجه‌فرنگی در چای در حداقل یک مورد موجب مرگ فرد شده است؛ مصرف گوجه‌فرنگی خام می‌تواند منجر به بروز حساسیت شود و حتی ممکن است موجب بروز آنافیلاکسی شدید گردد، به‌خصوص شاهد این موضوع در بچه‌ها و افراد مستعد به حساسیت هستیم.
از لحاظ علمی گوجه‌فرنگی به‌علت اینکه میزان قند و شیرینی بسیار کمی دارد، جزو تره‌بار محسوب میشود و نه میوه و به‌غلط این گیاه را برخی افراد جزو میوه‌ها آورده‌اند که باید اصلاح شود.
گوجه‌فرنگی از دیدگاه طب سنتی: گوجه فرنگی دارای طبع سرد و تر است و موجب افزایش بلغم در فرد یا اصطلاحاً غلبه بلغم میشود همچنین به‌علت دارا بودن خاصیت سودا‌زایی موجب بروز خارش و حساسیت‌ها و رکود اخلاط بدن و در نتیجه در مرحله پس از بلغم باعث رسوب سودا در بدن و کم شدن فعالیت اعضای بدن نیز میشود.
تبلیغات درباره مفید بودن گوجه‌فرنگی: شاید علت تبلیغات بسیار سنگین غرب به‌روی مصرف گوجه‌فرنگی و تعریف و تمجیدهای اغراق‌آمیز از این گیاه با اینکه خود مقالات غربی هم به وجود گلیکوآلکالوئید سمی در این گیاه اذعان دارند به‌علت مقاصد سودجویانه باشد که می‌تواند موجب پر شدن جیب شرکت‌های غول‌آسای دارویی جهان شود که با ایجاد مسمومیت‌های خفیف مزمن در مردم جهان و کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن آنان موجی از بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس، آرتریت روماتوئید و ام‌اس حتی سرطان را ایجاد کند چیزی که امروزه در برخی کشورها متأسفانه سونامی بیماری لقب گرفته است.
همچنین رب گوجه‌فرنگی با توجه به اینکه تغلیظ‌شده چندین کیلوگرم گوجه‌فرنگی است، می‌تواند تجمع سم گلیکوآلکالوئید یا توماتین را به چندین برابر افزایش دهد لذا توصیه ما مصرف زردچوبه و فلفل سیاه و زردچوبه به‌عنوان طعم‌دهنده و رنگ‌زا در غذاها است ضمن اینکه باید بدانیم زردچوبه و فلفل سیاه هر دو به‌شدت ضد سرطان، ضد پوکی استخوان، ضد روماتیسم و مقوی معده و قلب هستند.
بنابراین سایر محصولات گوجه‌فرنگی مانند آب گوجه‌فرنگی و ترشی گوجه‌فرنگی همچنین سس گوجه‌فرنگی نیز به‌علت دارا بودن گلیکوآلکالوئید توصیه نمی‌شوند؛ کنار کباب‌ها به‌جای گوجه‌فرنگی کبابی می‌توانید از پیاز کبابی که سیخ شده و روی زغال کباب شده یا از ریحان و سماق استفاده کنید".
منبع : تسنیم
