رئیس جمهوری فقید عراق در یک نگاه / مام جلال که بود؟

جلال طالبانی در سال ۱۹۳۳ در روستای کلکان در دامنه کوه کوسرت در استان اربیل کشور عراق به دنیا آمد و دوران کودکی خود را در همان روستا سپری کرد.

پس از آن که پدر مام جلال به‌ عنوان مرشد تکیه طالبانی در شهر کویسنجق برگزیده شد، خانواده وی به شهر نقل مکان کردند.

وی از اوایل دهه 1950، به عنوان عضو بنیانگذار اتحادیه دانشجویان وابسته به حزب دموکرات کردستان وارد فعالیت‌های سیاسی شد و در سال‌های بعدی، به مقام عضو ارشد حزب ارتقا یافت.

او در سال 1961 در قیام علیه حکومت عبدالکریم قاسم، رییس جمهوری وقت عراق، شرکت کرد و پس از سرنگون شدن قاسم، عضو هیاتی شد که برای مذاکره با رییس جمهوری عراق انتخاب شده بود.

جلال طالبانی بعدها به همراه جمعی دیگر در سال 1975 میلادی اتحاد میهنی کردستان را تاسیس کردند.

جلال طالبانی از جمله چهره‌های سیاسی عراق است که در خلال 4 دهه گذشته در صحنه سیاسی عراق مطرح بوده است.

در سال 2003 میلادی به عنوان عضو مجلس حکم در عراق انتخاب شد و در ششم آوریل 2005 به عنوان هفتمین رئیس جمهور عراق برگزیده شد.

در اواخر سال 2012 میلادی سکته مغزی کرد و بدنبال آن راهی آلمان شد. بعد از 19 ماه به کردستان عراق برگشت و سرانجام چندی پیش به دنبال وخامت اوضاع جسمانی باردیگر به آلمان انتقال یافت و امروز سه شنبه در این کشور از دنیا رفت.

طالبانی نخستین رئیس جمهوری عراق است که پس از عبدالرحمن عارف در سال ۱۹۶۶ از ایران دیدار کرده است.

این رهبر سیاسی عراق، در طول سال های بعد از سقوط دیکتاتور همواره یکی از اهرم های اطمینان بخش محسوب می شد که در حل اختلافات و دورهم گردآوردن رهبران سیاسی برای گفت وگو توانمندی های بالایی داشت.

مام جلال همچنین نقش مهمی در نوشتن قانون اساسی عراق و وحدت عراقی ها ایفا کرد، بطوری که ناظران مستقل اعتقاد دارند، هشت سال ریاست جمهوری اش بر عراق دوران طلایی حضور کردها در عراق بود و توانست عامل وحدت میان همه اقوام و مذاهب عراقی باشد.

طالبانی به عنوان فردی که حتی یک صفحه از تایخ معاصر کردها به‌ویژه کردهای عراق بدون اشاره به او نیست؛ پسر حسام‌الدین طالبانی، پیشوای فرقه قادری و مخالف سرسخت استقلال و تجزیه‌طلبی است.

طالبانی در کتاب خاطرات خود در واکنش به تندروهایی که خواستار دولت مستقل کُردی هستند، این موضوع را امری «محال» توصیف و در یکی از اظهاراتش به صراحت می گوید: «... من حتی در گذشته نیز اعتقادی به داشتن حکومتی مستقل نبودم، بلکه برای عراقی آزاد، دموکراتیک، مترقی و با سیستمی خودمختار یا اتحادی فدرال که در آن زندگی کنیم تلاش می‌کردم؛ از ابتدای تأسیس اتحادیه میهنی کردستان نیز این خواست ما بود».

طالبانی موفق شد اقشار گوناگون عراق و جناح‌های مختلف اعم از شیعیان، سنی‌ها و کردها را تا حدی به طور نسبی به اجماع برساند و از سوی دیگر مانعی بر سر تندروی‌های قومیتی در کردستان عراق باشد. او نقطه عطفی در ایجاد تفاهم و توافق میان عراقی‌ها بود. طالبانی مدبرانه توانست در کشور ثبات برقرار کرده و با گسترش روابط بین‌المللی از طریق سفرهای متعدد و استقبال از سران و رهبران کشورهای مختلف، حمایت بین‌المللی را برای عراق به دست آورد.

میانجی‌گری طالبانی از عوامل کلیدی کاهش اختلاف میان حکومت اقلیم کردستان و دولت مرکزی بر سر مالکیت کرکوک نیز بود. او توانست بحران مالکیت این شهر نفت خیز را که مورد مناقشه بین عرب، کرد‌ها و ترکمن‌ها بود، از طریق نفوذش در بین جامعه کرد و چهره بی‌طرفش در بین بخش مهمی از جامعه عرب منطقه برای سال ها مهار کند. 

رابطه جلال طالبانی با ایران، به سال های پیش از انقلاب بر می گردد.

در آن ایام طالبانی جزء اولین کسانی بود که با ائتلاف با ایران، برای واداشتن رژیم بعث جهت پذیرفتن حق رسمی ایران بر اروندرود موافقت کرد. او در کنار ابراهیم احمد و اعضای دفتر سیاسی حزب دموکرات از جمله حامیان سرسخت اتحاد با ایران بود.

هر چند که پس از امضای قرارداد الجزایر سطح رابطه طالبانی و ایران کاهش یافت، اما با ظهور طلایه‌های پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357، طالبانی از حرکت‌های اسلامی ایران حمایت کرد ورابطه دوستانه اش با تهران تا آخرین لحظات عمرش پایدار بود.

او سال 57 در بحبوحه انقلاب اسلامی ، 'عادل مراد' نماینده‌اش در فرانسه را به دیدار انقلابیون ایرانی و امام خمینی فرستاد؛ حتی هنگام عزیمت امام به ایران از طریق 'فواد معصوم' پیام داد که اگر امام برای ورود به ایران مشکل دارند، با همراهان‌شان از طریق کردستان عراق وارد ایران شوند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، جلال طالبانی از اولین کسانی بود که با انقلابیون در قم دیدار کرد.

با آغاز جنگ تحمیلی صدام علیه ایران، اتحادیه میهنی کردستان عراق به رهبری طالبانی در نبرد بر ضد بعثی‌ها در کنار نیروهای ایرانی قرار گرفت و نیروهای وفادار به وی طی هشت سال جنگ در بسیاری از عملیات‌های ایران، با نیروهای مسلح ایران همراهی و همکاری داشتند. 

طالبانی و پیشمرگان تحت امرش در طول دفاع مقدس کمک‌هایی جدی برای ضربه‌ زدن به نیروهای دولتی در شمال عراق کردند. طالبانی دستور هماهنگی نیروهای خود چه در مسائل اطلاعاتی و چه در فعالیت‌های عملیاتی را با قرارگاه های رمضان و سیدالشهداء صادر کرد و از این رو توانست رابطه سطح بالایی را با شهیدان چمران و شهید صیادشیرازی برقرار کند.