گذرنامه ایرانی؛ سنگ جلو پای سفر؟!

موسسه مشاوره‌ای «نوماد کاپیتالیست» در ماه‌های پایانی سال ۲۰۱۷ گزارشی از اعتبارسنجی گذرنامه‌ها که در حقیقت نشان‌دهنده‌ی ارزش حقیقی شهروندی است، منتشر کرد که در آن رتبه‌ی ایران در بین ۱۹۹ کشور، ۱۹۱ تعیین شد. این گزارش تنها معرف ارزش گذرنامه‌ی یک کشور نیست؛ چراکه برای رتبه‌بندی، شاخص‌هایی چون مالیات، آزادی‌های عمومی، امکانِ داشتن تابعیت دوگانه و حسن شهرت جهانی را نیز درنظر گرفته است.

اما پرسش اصلی این است؛ ایرانی‌ها با این گذرنامه که قوانین مهاجرتی برخی کشورها در سال‌های اخیر نیز چالش‌های جدیدتری را برای آن‌ها ایجاد کرده، چقدر دست‌شان برای جهانگردی باز است؟

صف‌های طولانی پشت در سفارتخانه‌های کشورهای اروپایی، پیدا نکردن نوبت سفارت برای مصاحبه، بازار سیاه ویزا، انبوه مدارک برای گرفتن یک ویزا، صرف هزینه‌های هنگفت و دست‌آخر ریجکت شدن و ثبت مُهر قرمز در پاسپورت، فوبیای بیشتر ایرانی‌ها برای سفر شده است. «رضا پاکروان»، ماجراجو و مستندسازی که جزو ۲۰ مرد پر سفر دنیا شناخته شده، اما پیشنهاد دیگری برای مردمی دارد که فکر می‌کنند همه دنیا، یعنی اروپا و آمریکا.

او که چالش ویزا یا اعتبار پایین گذرنامه‌ی ایران را بهانه‌ی خوبی برای سفر نکردن نمی‌داند، می‌گوید: چرا فکر می‌کنید ویزا مشکل سفر است، چه کسانی مسافرت نمی‌روند و یا فقط ترکیه می‌روند، چون فکر می‌کنند فقط ترکیه ویزا نمی‌خواهد، در حالی‌که کشورهای زیادی هستند که براحتی به ایرانی‌ها ویزا می‌دهند و کشورهایی هم هستند که بهترین فرهنگ را دارند، اما کمتر مقصد ایرانی‌ها برای سفر هستند. نزدیک به ۳۵ کشور وجود دارد که ایرانی‌ها بدون ویزا می‌توانند به آن‌ها سفر کنند.

صربستان، ترکیه، ارمنستان، گرجستان، مالزی، ونزوئلا، اکوادور، نیکاراگوئه، میکرونزی، دومینیکا، بولیوی، هائیتی و گویان از جمله کشورهایی هستند که سفر به آن‌ها بدون ویزا ممکن است. البته باید به ضوابط دیپلماتیک هر یک از این کشورها توجه کرد، چون اقامت بدون ویزا در آن‌ها بسته به نوع قوانین هر یک، متغییر بین ۱۴ تا ۹۰ روز امکان‌پذیر است. به جز این‌ها لبنان، تاجیکستان، ایالات مستقل ساموآ، نپال، ماداگاسکار، کامبوج، کیپ ورد، کومور، جیبوتی، گینه بیسائو، گویان، لائوس، موریتانی، موزامبیک، سومالی، تانزانیا، جزایر سیشل، ‌ کنیا، توگو، سوریه، سریلانکا و مالدیو، کشورهایی هستند که در مرز، ویزا صادر می‌کنند، فقط کافی است مدارک کامل را همراه داشته باشید تا جواز ورود را دریافت کنید.

البته بین ایران و بیشتر این کشورها پرواز مستقیم وجود ندارد، برای همین لازم است پیش از هر اقدامی، به کشور ترانزیت و مدت توقف در آن توجه کرد تا این میان، به خاطر گرفتن ویزای کشوری که قرار است فقط چند ساعت در آن توقف داشته باشید، برنامه‌ی سفرتان دچار اختلال و یا دردسر نشود.

پاکروان که رکورد جهانی «عبور از ساهارا در آفریقا با دوچرخه» و «سریع‌ترین مسافرت با دوچرخه از دایره‌ی قطب شمال تا کیپ‌تاون (حدود ۱۸ هزار کیلومتر سفر بدون پشتیبان در ۱۰۱ روز) » را در کارنامه خود ثبت کرده و طول صحرای پاتاگونیا در آمریکای جنوبی را پیاده طی کرده و از مدار آناپوریا در هیمالیای نپال گذشته و درحالی‌که دوچرخه‌اش را حمل می‌کرده، قله‌ی سبلان در ایران را هم فتح کرده، معتقد است؛ دنیا فقط آمریکا و اروپا نیست و می‌گوید: کشورهای اروپایی و آمریکایی مثل راه آسفالت می‌مانند، اصل قضیه در آسیا و آفریقا است که با کشف آن‌ها، به نسل‌های آینده می‌توانیم بگوییم مثلا من آمازون رفته‌ام، چون با روند سریع تخریب‌ها، فرزندان ما دیگر جایی مثل آمازون را نخواهند دید.

پاکروان که تجربه سفر به داغستان را داشته، اعتقاد دارد؛ نا امنی، بهانه‌ای برای خط زدن نام یک کشور از فهرست مناطقی که می‌خواهیم به آن‌ها سفر کنیم، نیست و در ادامه بیان می‌کند: واقعیت این است که بیشتر نقاط دنیا امن است، اگر اتفاقی هم رخ دهد، با توریست کاری ندارند، چون بیشتر جنگ‌ها داخلی و بین قبلیه‌ها است، این تجربه‌ای بود که در سفر به داغستان بدست آوردم، منطقه‌ای که نا امنی آن معروف است، تا حدی که همسفرم از ادامه‌ مسیری که ماه‌ها باهم آمده بودیم، منصرف شد و من تنها به داغستان رفتم، آن موقع بود که متوجه شدم برخلاف هم‌یه تعریف‌ها و تصورها، دنیا از این منطقه هیچ چیز نمی‌داند و من یکی از امن‌ترین سفرهای زندگی‌ام را تجربه کردم.

او برای آن‌هایی که خیلی اهل ماجراجویی نیستند و اروپا و آمریکا را بیشتر می‌پسندند، نیز با توجه به قوانین سختگیرانه این مناطق برای ایرانی‌ها، سماجت ورزیدن را پیشنهاد می‌دهد و اظهار می‌کند: یک‌سری کشورها هستند که باید برای گرفتن ویزای آن‌ها سماجت نشان داد، ماجراجویی‌های من هم با گذرنامه ایرانی شروع شد، آن موقع هنوز تابع کشور دیگری نشده بودم، آن‌قدر وقت در صف گذراندم و مُهر قرمز گرفتم تا به نتیجه می‌رسیدم.

به باور پاکروان، قدم اول برای سفر کردن، جسارت و خطر کردن است و در این‌باره می‌گوید: مطمئن باشید در خیابان و یا گرسنه نمی‌مانید. دنیا جاهای کثیف زیاد دارد، اگر مقداری به آینده فکر کنید، واکسیناسیون را درست انجام دهید، مشکلی پیش نمی‌آید. بیشتر مردم هند نمی‌روند چون فکر  می‌کنند اسهال می‌گیرید، حتی برای این مشکل هم می‌توان راه‌حل داشت؛ یا غذا را همراه خود ببرید یا غذای ساده بخورید، یا حواستان باشد غذای پخته شده بخورید. ممکلت‌های به این باحالی را نمی‌بینید، چون همچین چیزهایی مانع‌تان شده است.