دیپلماسی ایران و آمریکا در ایدفا

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایسنا؛ علاوه بر حضور پررنگ سینماگران ایرانی در ایدفا، این رویداد مهم جهانی در عرصه فیلم مستند، شاهد نمایش فیلمی آمریکایی است که به موضوع دیپلماسی ایران و آمریکا و گره‌هایی که در سال‌های اولیه انقلاب بر آن خورد، می‌پردازد.

سی و دومین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند آمستردام (ایدفا)، پس از آنکه در یک اتفاق مهم و بی‌سابقه برای سینمای ایران، با فیلم جدید مهرداد اسکویی «سایه‌های بی‌خورشید» به عنوان فیلم منتخب برگزارکنندگان برای افتتاحیه جشنواره آغاز شد، عصر روز گذشته شاهد نمایش مستندی از «باربارا کاپل» ـ فیلمساز آمریکایی ـ بود که با نام «Desert One» به ماجرای تسخیر سفارت آمریکا در ایران و ماجرای حمله طبس می‌پردازد.

مستند «Desert One»

در این فیلم ابتدا به پیشینه روابط دیپلماتیک ایران و آمریکا در سال‌های پیش از انقلاب پرداخته می‌شود. در صحنه‌های آرشیوی که در این فیلم استفاده شده، پلان‌هایی از دیدار و سخنرانی محمدرضا شاه پهلوی در آمریکا نیز دیده می‌شود و اینکه چگونه حمله پلیس به تجمع‌کنندگان معترض به حضور شاه ایران در کاخ سفید، باعث شد که محمدرضا پهلوی و رییس جمهور ایالات متحده آمریکا نیز از تاثیر مخرب گاز اشک‌آور به دردسر بیافتند.

در این فیلم که بسیار مصاحبه‌محور است، فیلمساز پای صحبت دیپلمات‌های سابق آمریکا در تهران و نیز برخی از دانشجویان حمله‌کننده به لانه جاسوسی نشسته است. علاوه بر صحنه‌های آرشیوی که بعضا کیفیت بسیار نامناسب و نامتناسبی دارند، سازندگان فیلم برخی مصاحبه‌هایشان را در سفر به ایران ضبط کرده‌اند.

فیلم، علاوه بر روایت تاریخی، سعی دارد به برخی کنش و واکنش‌های موثر یا مسبوق در عرصه سیاست داخلی دو کشور نیز اشاره داشته باشد؛ برای نمونه، در صحنه‌های تظاهرات انقلاب ایران، تصویر دکتر مصدق نیز نمایش داده می‌شود و نیز اشاره هایی به اینکه، اتفاق ۱۳ آبان و در پی آن شکست در عملیات نظامی آمریکا در طبس که با هدف آزادی گروگان‌ها طراحی شده بود، چگونه باعث شد جیمی کارتر در تداوم ریاست جمهوری خود بازنده شود.

مصاحبه با کماندوهای بازمانده و خانواده‌های کماندوهای کشته شده در ماجرای طبس، موسوم به عملیات دلتا، بخش دوم و سرنوشت‌ساز این فیلم را تشکیل می‌دهد؛ سرنوشتی که از آمریکا، تصویر یک بازنده را در اذهان جهانی ساخته است.

در این بخش، که با برخی فریم‌های انیمیشنی نیز همراه است، برخی اطلاعات بکر نیز برای مخاطب گنجانده شده است؛ از جمله اینکه در شب حمله، نظامیان آمریکایی چگونه یک اتوبوس حامل خانواده‌های ایرانی، شامل مرد، زن و کودک را که راهی سفر زیارتی مشهد بودند دستگیر کردند و برای ساعت‌های متمادی به گروگان گرفتند.

مصاحبه با مردی یزدی که در آن زمان کودک ۱۱ ساله‌ای در آن اتوبوس بوده، از بخش‌های جذاب این مستند است.

در این فیلم مستند، علاوه بر جیمی کارتر و دونالد ریگان، تصویر و سخنانی از امام خمینی، مقام معظم رهبری، صادق خلخالی، معصومه ابتکار و ... به زبان فارسی پخش می‌شود.

مصاحبه با سه مصاحبه شونده ایرانی نیز به کرات، به زبان فارسی وجود دارد؛ فیلمی که در نهایت، موضع خصمانه‌ای بین دو کشور برقرار نمی‌کند.

در روزهای آغازین سی و دومین دوره ایدفا، سهم ایران در نمایش فیلم‌های ایرانی و نیز فیلم‌های ساخته شده با حضور عوامل ایرانی به همین‌ها ختم نمی‌شود.

مستند «سایه‌های بی‌خورشید» ساخته مهرداد اسکویی در اولین نمایش جهانی خود پس از افتتاحیه سی و دومین جشنواره بین‌المللی مستند آمستردام (ایدفا) دست کم پنج نمایش دیگر نیز خواهد داشت. این فیلم در بخش مسابقه جشنواره، توسط رسانه‌ها و منتقدان بسیاری مورد توجه قرار گرفته و از شانس‌های اصلی موفقیت، معرفی شده است.

این فیلم مستند روایتگر داستان پنج زن در کانون و اصلاح و تربیت است که به جرم همدستی در قتل پدر، همسر و یا عضو مذکر خانواده دوران محکومیت خود را سپری می‌کنند. مهرداد اسکویی تعاملی قابل ملاحظه با آنها ایجاد کرده و در مستند شاهد مونولوگ‌های نفس‌گیری از هر یک از این زنان هستیم که شرایط ارتکاب به قتل و در برخی مواقع انگیزه اعمال خود را توضیح می‌دهند.

مستند «خلاف جهت عقربه‌های ساعت» به کارگردانی جلال وفایی نیز دیگر نماینده سینمای ایران در بخش رقابتی مستندهای نیمه بلند ایدفا ۲۰۱۹ است. این مستند درباره یک ساعت ساز در شهر همدان است که دیدگاه سیاسی او نسبت به دوران جوانی تفاوت زیادی پیدا کرده است.

در بخش غیررقابتی «Luminous» جشنواره هم سه مستند ایرانی «فقدان» به کارگردانی فاطمه ذوالفقاری، «تارهای ممنوعه» ساخته حسن نوری (محصول مشترک ایران و افغانستان) و «کاغذپاره‌ها» به کارگردانی بهزاد نعلبندی حضور دارند و در بخش رقابتی مستند کودک و نوجوان نیز «آشو» به کارگردانی جعفر نجفی به نمایندگی از سینمای ایران به نمایش گذاشته خواهد شد. 

محسن مخملباف، سینماگر ایرانی که یکی از داوران بخش رقابتی اصلی جشنواره مستند آمستردام است نیز با مستند «یک لحظه معصومیت»  محصول مشترک ایران و فرانسه در بخش «Focus» جشنواره حاضر است.

و «Nerd- Funk» نیز عنوان مستندی ساخته علی اسلامی و مملی شفاهی است که به عنوان محصول مشترک هلند، فرانسه و ایران در بخش رقابتی «Doc Lab» حضور دارد.

مستند «برای آنها که می‌خواهند، راه ها باز است» به کارگردانی «پائولین اولتیتن» نیز محصول مشترک ایران، روسیه و هلند است که در بخش "آخر هفته هنر آمستردام" نمایش خواهد داشت.

سی و دومین جشنواره بین‌المللی مستند آمستردام (ایدفا) از تاریخ ۲۰ نوامبر تا ۱ دسامبر (۲۹ آبان تا ۱۰ آذر) در پایتخت کشور هلند برگزار می‌شود.

علیرضا بهرامی