معادن سنگان در میان 10 معدن بزرگ سنگ‌آهن جهان

در این میان برای تحقق یافتن چشم‌انداز 1404 برای تولید 55 میلیون تن فولاد، سنگان نقش قابل قبولی دارد و در 4 سال گذشته با سرمایه‌گذاری انجام شده شاهد افزایش میزان اکتشاف و استخراج، رشد در میزان تولید سنگ‌آهن دانه‌بندی شده و کنسانتره بوده و تا حدودی توانسته به برنامه‌های تعریف‌شده خود دست یابد. دکتر مرتضی هاشم‌پور معتقد است: نکته مهم درباره معدن سنگان افزایش میزان استخراج سنگ‌آهن در سال‌های آینده تا 40 میلیون تن است. گفته می‌شود با محاسبه میزان تناژ ماده معدنی و باطله در معدن سنگان و استخراج ماده معدنی براساس برنامه تدوین شده، این معدن در آینده یکی از 10 معدن بزرگ دنیا از لحاظ میزان تناژ در زمینه استخراج ماده معدنی و باطله‌ تبدیل شود.  

هاشم‌پوردر سه حوزه متفاوت مدیریتی کارکرده است.  در حوزه فرهنگی سال‌ها به‌عنوان معاون پشتیبانی سازمان اسناد و کتابخانه ملی کشور و همچنین مدیر کل حوزه ریاست، روابط عمومی‌ و امور بین‌الملل سازمان اسناد و کتابخانه ملی مدیریت کرده، در حوزه فنی و مهندسی و اقتصادی قریب به هفت سال مدیر عامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان مازندران، رئیس سازمان صنایع و معادن مازندران، اولین رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت مازندران بوده و در بخش سوم و در سطح ملی نیز مدیر عاملی شرکت ملی فولاد ایران و مدیر عاملی شرکت احداث صنعت ایران را در کارنامه سوابق کاری خود دارد. برای تشریح میزان تولید، برنامه‌ها و راهبردهای بیشتراین مجتمع بزرگ صنعتی و معدنی با وی به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.

 به‌عنوان سوال اول،آخرین اقدامات اجرایی صورت گرفته در سنگان را تشریح کنید:

احداث کارخانه‌های کنسانتره و گندله در منطقه سنگان با ظرفیت حداقل 17.5 میلیون تن کنسانتره و حداقل 15 میلیون تن گندله در سال‌های گذشته و بهره‌برداری از چند پروژه در حال اتمام در امسال، انتشار اسناد مناقصه انتخاب پیمانکار و مشاور معادن بزرگ مجتمع سنگان برای مدت 5 سال، تمدید پروانه بهره‌برداری معادن مجتمع، تعیین تکلیف حقوق دولتی و تهیه طرح جامع منطقه صنعتی و معدنی سنگان از برنامه‌های محوری مجتمع است.

  مجتمع سنگ‌آهن سنگان چه برنامه‌هایی برای سال 1396 دارد؟

پیگیری بهره‌برداری از کارخانه‌های گندله‌سازی 5 میلیون تنی شرکت صنایع معدنی فولاد سنگان (فولاد مبارکه) کنسانتره 2.5 میلیون تنی شرکت صنعتی و معدنی توسعه ملی، گندله‌سازی 5 میلیون تنی شرکت اپال پارسیان، نظارت و کنترل بر تامین و توسعه زیرساخت‌های منطقه باتوجه به افتتاح کارخانه‌های در حال احداث، استخراج سنگ‌آهن به میزان 8 میلیون و 500 هزار تن برای تامین خوراک موردنیاز صنایع معدنی، تولید 3 میلیون تن سنگ‌آهن دانه‌بندی از برنامه‌های در دست اجرا برای مجتمع سنگ‌آهن سنگان است.

  راهبردها و سیاست‌های تعریف شده برای مجتمع معدنی سنگان چیست؟

مجتمع سنگ‌آهن سنگان با هدف اکتشاف، استخراج و فرآوری سنگ‌آهن در راستای تامین نیازهای اکتشافی و خوراک موردنیاز صنایع معدنی فعالیت می‌کند. استراتژی‌های مجتمع در 3 حوزه اکتشاف، استخراج و فرآوری برابر خط‌مشی‌های سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران تعیین و مشخص و در هر یک از 3 حوزه، هدف‌گذاری خاصی انجام شده است.

  تا چه اندازه مجتمع معدنی سنگان توانسته به اهداف تعیین شده برای تکمیل زنجیره فولاد برسد؟

در 4 سال اخیر (1392 تا 1395) در حوزه‌های اکتشاف، استخراج سنگ‌آهن و تولید سنگ‌آهن دانه‌بندی، رشد چشمگیری داشته است. به‌طوری که میانگین رشد سالانه در اکتشاف 34 درصد، استخراج سنگ‌آهن 26 درصد، تولید سنگ‌آهن دانه‌بندی 18 درصد و در تولید کنسانتره 85 درصد بوده است.

مجتمع سنگان با دارا بودن ذخایر عظیم سنگ‌آهن به‌عنوان نخستین حلقه از زنجیره ارزش فولاد می‌تواند نقش مهمی‌در این راستا داشته باشد. در سال 94 سهم استخراج سنگ‌آهن مجتمع سنگان در مقایسه با دیگر معادن بزرگ تامین‌کننده سنگ‌آهن زیرنظر سازمان ایمیدرو 15.3 درصد و سهم تولید سنگ‌آهن دانه‌بندی 11 درصد بوده است. در سال 95 سهم استخراج سنگ‌آهن در 6 ماه اول سال‌جاری 18 درصد و سهم تولید سنگ‌آهن دانه‌بندی 10 درصد بوده است. با توجه به هدف‌گذاری برای تامین سنگ‌آهن کارخانه‌های در حال احداث کنسانتره با ظرفیت حداقل 17.5 میلیون تن در منطقه سنگان و لزوم تامین سنگ‌آهن موردنیاز در سال‌های آینده استخراج سنگ‌آهن از معادن مجتمع‌سنگان به حدود 40 میلیون تن سنگ‌آهن در هر سال خواهد رسید.

  برنامه صادراتی این معدن چه خواهد بود؟

با توجه به اهداف کلان نظام مبنی بر پرهیز از خام‌فروشی سنگ‌آهن و تامین نیاز داخلی، برنامه این مجتمع تامین سنگ‌آهن موردنیاز صنایع معدنی در حال احداث منطقه است و در سنگ‌آهن دانه‌بندی نیز اولویت با تامین نیاز داخلی و سپس صادرات است.

  تاثیرآزادسازی قیمت سنگ‌آهن بر بازار این ماده معدنی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

آزادسازی قیمت سنگ‌آهن به معنای قیمت‌گذاری سنگ‌آهن بر مبنای تقاضا و عرضه واقعی است که در مجموع می‌تواند هزینه‌های بالای معادن را تا حدودی پوشش دهد و معادن خصوصی از این طرح بیشتر استقبال می‌کنند.

  توجه دولت یازدهم به معادن چگونه بوده است؟

دولت یازدهم با توجه به اهمیت پروژه‌های در دست اجرا در منطقه سنگان، تلاش و حمایت همه‌جانبه برای نیل به هدف‌گذاری‌های انجام شده داشته است. البته دولت، نظارت راهبردی و حاکمیتی بر پروژه‌ها و جذب سرمایه‌گذاران بخش خصوصی داخلی و خارجی افزون بر 20 هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در منطقه را جذب و مدیریت کرده است.

  راه‌‌اندازی این مجتمع بر توسعه رفاهی و اجتماعی منطقه سنگان چه اندازه بوده است؟

راه‌اندازی و توسعه مجتمع سنگان در منطقه موجب افزایش سطح اشتغال، افزایش سطح رفاه، افزایش تحصیلات و مراکز علمی‌در منطقه شده است به‌طوری که مشاغل زیادی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم با مجتمع در ارتباط بوده و خانواده‌های زیادی از این طریق امرار معاش می‌کنند. این در حالی است که در صورت بهره‌برداری از کارخانه‌های منطقه با توجه به مسائل زیست‌محیطی سطح اشتغال، تحصیلات، رفاه و خدمات بیشتر می‌شود.

  نظر جنابعالی درخصوص ویژگی‌های معدن سنگ‌آهن سنگان چیست؟

این معادن دارای ذخایر زیاد (یک میلیارد تن) در محدوده جغرافیایی متراکم و کوچک هستند که مزیت مناسبی از لحاظ میزان نسبت باطله و ماده معدنی دارد و هزینه‌های استخراج را کاهش می‌دهد. همچنین عناصر مزاحم همراه سنگ‌آهن، گوگرد و فسفر است که در نیمی ‌از معدن سنگ گوگرد در حد استاندارد و در کل معدن سنگان هیچ‌گونه فسفری وجود ندارد و توان رقابتی محصول را افزایش می‌دهد. از طرفی عناصر همراه مفید از جمله عناصر نادر خاکی و عناصر پایه بسیار حائز اهمیت بوده و ارزش افزوده ویژه‌ای را برای این معادن ایجاد می‌کنند. در این معدن عمیق‌ترین حفاری اکتشافی کشور با عمق 1200.6 متری برای دستیابی به ذخیره بیشتر و اطلاعات پایه نحوه تشکیل معدن با ثبت یک رکورد از لحاظ طول حفاری انجام شده است. نکته جالب درباره معدن سنگ‌آهن سنگان این است که عمیق‌ترین سنگ‌آهن کشف شده در کشور در عمق 1080 متری از سطح زمین در این معدن انجام شده است. با محاسبه میزان تناژ ماده معدنی و باطله در معدن سنگان و استخراج آنها طبق برنامه در آینده، این معادن به یکی از 10 معدن بزرگ دنیا از لحاظ میزان تناژ در زمینه استخراج ماده معدنی و باطله تبدیل خواهد شد.

  چه اقداماتی برای افزودن ذخیره به معدن انجام شده است؟

اقدامات اکتشافی در ناحیه شرقی معدن سنگ‌آهن سنگان همچنان در حال انجام بوده و در حال تعیین ذخایر این بخش هستیم و انتظار می‌رود حدود 200 میلیون تن به ذخایر معدن سنگان اضافه شود. البته همچنان مطالعات در این زمینه ادامه دارد. در کل کشور، سنگان تنها معدنی است که عملیات بهره‌برداری و اکتشاف را به شکل همزمان انجام می‌دهد و بیشتر معادن در ایران اکتشافات را انجام داده و ذخایر کشف‌نشده‌ جدیدی ندارند.

درباره عملیات حفاری نیز می‌توان گفت حفاری‌هایی در میان معادن شرقی، غربی و مرکزی معدن سنگ‌آهن سنگان درحال انجام است و در این مناطق نشانه‌های امیدبخشی دیده شده و ذخایر معدنی در اعماق پایین زمین دیده شده است. از این رو در حال برنامه‌ریزی برای به دست آوردن ذخایر این مناطق هستیم و ممکن است به‌صورت زیرزمینی به استخراج ذخایر از معدن اقدام کنیم زیرا این ذخایر در عمق حدود 1000 متری دیده شده‌اند پس باید تا رسیدن حفاری اکتشافی معدن به عمق 300 متری صبر کرد و پس از آن برای جلوگیری از استخراج این ذخایر تصمیم‌گیری شود (احتمال می‌رود به شکل زیرزمینی استخراج شود).

  عیار سنگ‌آهن معدن سنگ‌آهن سنگان چقدر است؟

عیار میانگین کل سنگ‌آهن موجود در معادن غربی حدود 47 درصد بوده و حد عیار در نظر گرفته شده نیز 25 درصد است. یعنی اگر عیار سنگ‌آهن کمتر از 25 درصد باشد بهره‌برداری از آن توجیه اقتصادی نخواهد داشت. در بعضی از معادن سنگ‌آهن این منطقه عیار به 55، 57 یا 60 درصد نیز می‌رسد. یکی از مزیت‌های معدن سنگان نسبت به دیگر معادن، نداشتن فسفر در کنار ذخایر معدنی است. همان‌طور که می‌دانید فسفر و گوگرد دو عامل مزاحم در فولادسازی هستند گوگرد در آلوده‌سازی واحدهای فولادسازی نقش پررنگی دارد و فسفر نیز باعث شکنندگی فولاد می‌شود، حال اگر سنگ‌آهن از میزان زیادی فسفر برخوردار باشد، فولاد حاصل از آن شکننده خواهد شد. خوشبختانه میزان فسفر در معدن سنگان بسیار اندک است. البته گوگرد در برخی معادن وجود دارد و به‌صورت مغناطیسی و فلوتاسیون از سنگ‌آهن جدا می‌شود.

  میزان استخراج و باطله‌برداری سالانه معدن سنگ‌آهن سنگان چقدر است؟

میزان استخراج این مجتمع سالانه 8 میلیون تن سنگ‌آهن و 15‌میلیون تن باطله‌برداری است. البته تاکنون در فاز آماده‌سازی برای انجام این عملیات‌ها بودیم و راه‌ها و زیرساخت‌ها تکمیل شده است. در این زمینه برنامه‌ریزی انجام شده به این شکل است که تا 5 سال آینده میزان استخراج سنگ‌آهن به 40 میلیون تن در سال و 120 میلیون تن باطله‌برداری برسد. اگر تمامی‌کارخانه‌های مصرف‌کننده سنگ‌آهن وارد مدار تولید شوند، معدن سنگ آهن سنگان باید 17.5 میلیون تن کنسانتره تولید کند که این میزان تولید نیازمند 40 میلیون تن سنگ‌آهن است و در نتیجه برای به دست آوردن آن نیز باید 120 میلیون تن باطله‌برداری شود.

برای نگهداری و دپوی باطله‌ها نیز از معادنی که براساس مطالعات، دیگر هیچ سنگ‌آهنی در آن وجود ندارد، استفاده کرده‌ایم. سنگ‌های باطله هیچ‌گونه آلودگی ندارند و سنگ‌‌های معمولی قرار گرفته در اطراف ذخایر اصلی معدن بوده‌‌اند. در واقع این معادن که از آنها با نام دمپ باطله یاد می‌شود در نزدیکی معدن اصلی قرار داشته و باطله‌ها در آنها دپو می‌شوند. آنچه ممکن است باعث آلودگی محیط‌زیست شود، مربوط به پساب کارخانه‌ها است. این در حالی است که کارخانه‌های در حال احداث به سیستم آبگیری مجهز هستند و باطله بیشتر به‌صورت پودر درآمده و در نهایت 18 درصد آب خواهد داشت و میزان آلودگی به کمترین حد ممکن خواهد رسید.