قطر و ترکیه میدان داران شام؛ چرا عربستان و امارات در معادلات دمشق دست به مهره نمی‌شوند؟
به گزارش اقتصادنیوز، انرژی اینتلیجنس با انتشار یادداشتی مدعی شد، کشورهای عربی، از جمله کشورهای نفت خیز حاشیه خلیج فارس، حمایت خود را از دولت جدید در سوریه ابراز کرده‌اند، اما با احتیاط پیش رفته و منافعششان را متعادل می‌کنند؛ چرا که خواهان جلوگیری از هرگونه تنش بیشتر در این منطقه هستند؛ گزاره‌ای که می‌تواند منافعشان را به خطر بیاندازد.
در همین راستا، احمد الشرع معروف به ابومحمد الجولانی، که رهبری گروه شورشی تحریرالشام تحت حمایت ترکیه، را برعهده دارد با هدف از میان بردن ترس‌ها و تردیدها، در دو هفته گذشته با مقام‌های مختلف منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دیدار داشت.
او لحن آشتی جویانه‌ای در پیش گرفته و خواستار مشارکت سیاسی و دوری از افراط گرایی شده و در عین حال بر ضرورت تمرکز بر توسعه اقتصادی و بازسازی کشور تاکید کرده است. این امر به ایالات متحده کمک کرد تا جایزه 10 میلیون دلاری را که برای گرفتن جانش لحاظ شده بود، بردارد.
سوریه و خلیج فارس در آماده‌باش
در همین راستا یک تاجر برجسته نزدیک به کاخ سلطنتی عربستان به انرژی اینتلیجنس گفت که الشرع "سیگنال‌های آرامش بخش زیادی" ارسال کرده است. بالاخص در شرایطی که عربستان به واسطه اهداف تعریف شده‌اش به یک سیاست منسجم منطقه‌ای و ثبات نیاز دارد.
از همین رو می‌توان گفت ریاض استراتژی صبر را در پیش گرفته و معادلات را رصد می‌کند. او گفت: «آخرین چیزی که در حال حاضر هر کسی در خلیج فارس می‌خواهد، یک دولت رادیکال است».
به ادعای تحلیلگران، مطمئناً اداره یک سوریه تکه تکه و شکسته آسان نخواهد بود. با توجه به ارقام مرکز خاورمیانه کارنگی، با هزینه‌های بازسازی بین 250 تا 400 میلیارد دلار، رهبری جدید سوریه به همه کمک‌های منطقه‌ای نیاز دارد.
همزمان برخی از تحلیلگران غربی می‌گویند سقوط دولت بشار اسد از سوی کشورهای حاشیه خلیج فارس به شکلی محتاطانه مثبت تلقی شده زیرا که به ادعای این گروه ایران و محور مقاومت؛ گروهی از متحدان این کشور مستقر در عراق، لبنان، غزه و یمن مرکز لجستیکی و استراتژیکی‌شان را از دست داده‌اند؛ خط ارتباطی که به ادعای این گروه آنها را به یکدیگر متصل می‌کرد.
جاشوا لندیس، کارشناس سوریه و رئیس مرکز مطالعات خاورمیانه در دانشگاه اوکلاهاما، مدعی است: اما برخورد با سوریه مستلزم آن است که کشورهای حوزه خلیج‌فارس منافع خود را متعادل کرده یا خطر به حاشیه رانده شدن را متحمل شوند.
لندیس در گفت و گو با انرژی اینتلیجنس مدعی شد: «ترکیه و قطر اولین بازیگرانی هستند که رویکرد دولت تحت رهبری الشرع را بررسی می‌کنند». اما عربستان و سایر کشورهای خلیج فارس مایل به رقابت خواهند بود.
لندیس گفت: نگرانی اصلی آنها این است که سوریه زمینه مساعدی برای مانور عناصر مخالف سعودی یا امارات متحده عربی برای دامن زدن به تبلیغات ضد دولتی نشود. بازگرداندن اعتماد از طریق یک فرآیند سیاسی که موجب ثبات می‌شود، کلید توانایی سوریه برای جذب سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای بازسازی است.
الشرع تاکنون بسیاری از نهادهای موجود سوریه از جمله اکثر پرسنل نظامی را بر سرکار نگاه داشته است. تحلیلگران می‌گویند به نظر می‌رسد دولت جدید مایل است از اشتباه کلیدی که ایالات متحده مرتکب شد، با انحلال ارتش و سرویس‌های اطلاعاتی عراق و پاکسازی بعثی‌ها از دولت پس از سرنگونی رژیم صدام حسین در سال 2003، که به خشونت فرقه‌ای و بی‌ثباتی در آنجا دامن زد، اجتناب کند.
هراس از نفوذ ایران و توسعه‌طلبی اسرائیل در شام
به ادعای گروهی از تحلیلگران، جلوگیری از بازگشت سوریه به مدار ایران و اطمینان از اینکه دولت آینده آن تحت تأثیر تهران قرار ندارد، به همان اندازه که برای الشرع با اهمیت است برای اعراب خلیج فارس نیز با اهمیت خواهد بود.
این در حالی است که ایران تلاش دارد تا رویکرد هوشمندانه‌ای در ارتباط با تحولات شام داشته باشد. در همین راستا سردار سرلشکر محسن رضایی، فرمانده سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با انتشار پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: جوانان و ملت مقاوم سوریه در برابر اشغالگری و تجاوزات خارجی و تمامیت خواهی داخلی گروهی ساکت نخواهند نشست. سوری‌ها در کمتر از یک سال دیگر مقاومت را در کشورشان زنده می‌کنند و نقشه شیطانی و فریبکارانه آمریکا، رژیم صهیونیستی و کشورهایی که در منطقه بازی کرده‌اند خنثی می‌سازند.
این موضع گیری و سایر اظهارات مقام‌های رسمی ایران موجب شد تا مقام‌های جدید شام در ادعایی، به تهران در باب رویکرد تازه‌اش در ارتباط با معادلات این منطقه هشدار دهند.
در این میان موضوع تجاوز اسرائیل به خاک سوریه که نقض توافقنامه سال 1974 قلمداد می‌شود نیز با اهمیت است. اسرائیل که پیشتر بلندی‌های جولان را اشغال کرده، پس از فروپاشی دولت اسد، مناطق بیشتری را تصرف کرد.
ایالات متحده ادعای حاکمیت اسرائیل بر جولان را در سال 2019 تأیید کرد، اما این موضوع توسط جامعه بین‌المللی به رسمیت شناخته نشده است. توسعه اسرائیل در بخش‌هایی از شام، کشورهای حاشیه خلیج فارس، از جمله امضاکنندگان پیمان ابراهیم را عصبانی کرده است. وزیران خارجه شش کشور روز پنجشنبه در کویت دیدار و با صدور بیانیه‌ای حملات مکرر اسرائیل به سوریه، اشغال منطقه غیرنظامی در مرز این کشور و تصمیم تل‌آویو برای توسعه شهرک سازی در بلندی‌های جولان اشغالی را محکوم کردند؛ گزاره‌ای که به گفته آنها "نقض آشکار" قوانین بین‌المللی، قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل و حاکمیت شام است.
چالش تحریم‌ها در شام
سوال کلیدی دیگر ترکیب دولت آینده سوریه است. ترکیه نگران است که سوریه ساختاری مشابه عراق با یک منطقه کردستان نیمه خودمختار را تعریف کند. این در حالی است که همانند بخش شمالی عراق، که بخش قابل توجهی از تولید نفت اوپک را در اختیار دارند، میادین نفتی سوریه تحت کنترل کردهای سوریه تحت حمایت آمریکا قرار دارد.
لندیس معتقد است که خطر ظهور یک منطقه نیمه خودمختار کردستان در سوریه بسیار اندک است و ترکیه و جولانی اجازه نخواهند داد ارتش مستقل کرد در شمال شرق سوریه تشکیل شود.
هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با الشرع در روز 22 دسامبر گفت که تمامیت ارضی سوریه "غیرقابل مذاکره" است و پ ک ک-YPG "باید فورا منحل شوند."
جوزف داهر، محقق سوئیسی تبار، ارزیابی لندیس را در باب مخالفت با منطقه کردستان و نگرانی عربستان سعودی از دیدن سوریه با ثبات که به طور بالقوه کشورهای منطقه را تهدید نمی‌کند، تکرار کرد.
او به انرژی اینتلیجنس گفت: «در حالی که خلیج فارس می‌تواند به سرمایه‌گذاری در این کشور علاقه داشته باشد تا نفوذ خود را افزایش دهد، نقشی که تحریرالشام در حال حاضر ایفا می‌کند ممکن است در این مسیر مانع ایجاد کند».
داهر تاکید کرد، علاوه بر این، تحریم‌ها علیه سوریه و تحریرالشام هنوز لغو نشده است. سوریه سومین کشور تحریم شده در جهان است و محدودیت‌های اقتصادی و تجاری حاکم بر این بازیگر پیچیده است. آنها بخش نفت سوریه و بانک مرکزی را هدف قرار می‌دهند و در عین حال مانع از افزایش توانایی شام برای خدمات رسانی یا نوسازی بخش هوانوردی سوریه می‌شوند.
ماجد الانصاری، سخنگوی وزارت خارجه این کشور، روز سه‌شنبه، پس از سفر یک هیئت قطری به دمشق، خواستار لغو سریع تحریم‌ها علیه سوریه شد. او گفت: «دلایلی که این تحریم‌ها را توجیه می‌کرد، دیگر وجود ندارد».
داهر گفت که هم قطر و هم ترکیه علاقه دارند عربستان سعودی و دیگر بازیگران خلیج فارس در سوریه بالاخص در حوزه اقتصادی سرمایه‌گذاری کند.
ایمن عبدالنور محقق سوری به آژانس اطلاعات انرژی گفت که اگر تحریم‌ها برداشته نشود، توانایی دولت برای بازسازی تحت تاثیر منفی قرار خواهد گرفت. من فکر نمی‌کنم که کشورهای خلیج‌فارس سرمایه‌گذاری کنند یا ارز را در بانک مرکزی که بسیار مورد نیاز است، واریز نمایند.
به گفته او: «کشورهای خلیج فارس ممکن است در آمریکا برای داشتن معافیت لابی کنند و هیچ سپرده ای در بانک مرکزی سوریه نگذارند مگر اینکه بانک مرکزی سوریه از فهرست تحریم ها خارج شود».
