پشت پرده نزدیکی مصر و ترکیه/ چگونه ماه عسل اردوغان و السیسی فرا رسید؟
به گزارش اقتصادنیوز، پس از نزدیک به یک دهه تیرگی روابط با مصر، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه روز چهارشنبه به دعوت عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور این کشور به قاهره سفر کرد.هر دو رهبر تقریبا یک دهه است که درگیر تنش هستند، ریشه این تنش بازمی گردد به کودتای سیسی در سال 2013 علیه محمد مرسی، متحد اردوغان.اما روابط دو کشور از سال 2021 پس از یک دوره تلاش های دیپلماتیک پشت پرده بهبود یافته، اولین نشانه تنش زدایی در جام جهانی دوحه در سال 2022، زمانی که اردوغان و سیسی برای اولین بار برای مدت کوتاهی ملاقات کردند، ظاهر شد.هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، در آخرین نشانه از ارتقای عمده روابط گفت که ترکیه می تواند هواپیماهای بدون سرنشین به مصر بفروشد. فیدان در یک مصاحبه تلویزیونی بدون ارائه جزئیات بیشتر تاکید کرد:ما توافق نامه ای برای ارائه جنگده های بدون سرنشین و سایر فناوری ها به مصر در اختیار داریم."فیدان که پس از حمله اسرائیل به غزه، در منطقه از دیپلماسی شاتل پیروی می کند، ماه اکتبر به قاهره سفر کرد و با مقامات ارشد مصری از جمله سیسی دیدار داشت.
فراز و نشیب های یک رابطه
مهمت اوزکان، استاد دانشگاه دفاع ملی ترکیه، تنش زدایی را «تغییر از سرسختی استراتژیک به سوی روابط استراتژیک» توصیف می کند.به باورش، پس از بهار عربی، مسائل خاصی وجود داشت که ترکیه و مصر سرسختانه از آنها دفاع کردند. با این حال، شرایط در حال تغییر باعث شده که این سرسختی شکسته شود.او در ادامه به میدل ایست آی گفت که فرایند عادی سازی با قدرت های منطقه ای بخشی از اهداف سیاست خارجی دولت فعلی است که در ماه می بر آن تاکید شد.اوزکان افزود، فیدان، وزیر امور خارجه جدید، از زمان انتصاب خود در تلاش برای بهبود روابط با سایر کشورها بوده است.به عنوان مثال، ترکیه به عنوان بخشی از سیاست خارجی خود پس از انتخابات، سرانجام درخواست الحاق سوئد به ناتو را تصویب کرد، با آمریکا در مورد فروش هواپیماهای جنگی F-16 به توافق رسید، مذاکرات دوجانبه با یونان انجام داد و روابط خود را با امارات متحده عربی و و عربستان سعودی را تحکیم کرد.
در همین حال، آنکارا اقداماتی را برای کاهش حضور رهبران اخوان المسلمین در ترکیه انجام داده که یکی از بزرگترین نگرانی های مصر است. شبکه ماهواره‌ای Mekameleen، یک رسانه ضد سیسی، پخش خود را از ترکیه در سال 2021 متوقف کرد و از برخی تبعیدیان برجسته در ترکیه خواسته شد تا انتقادات خود را از رژیم سیسی کاهش دهند.ترکیه و مصر که در طول قرن گذشته روابط نسبتا ناهمواری داشتند، اما با امضای توافقنامه تجارت آزاد در سال 2005 به یکدیگر نزدیک شدند.چند سال بعد، بلافاصله پس از برکناری حسنی مبارک، رئیس جمهور سابق مصر در سال 2011، آنکارا حمایت کامل خود را از گام های دموکراسی سازی در مصر اعلام کرد. اردوغان در دوره دولت انتقالی به قاهره سفر کرد و مورد استقبال قرار گرفت.پس از انتخابات سال 2012، محمد مرسی، که در آن زمان یکی از چهره های برجسته اخوان المسلمین بود، اولین رئیس جمهور مصر شد. پیروزی مرسی به تقویت روابط منجر شد تا حدی به دلیل وابستگی میان حزب او و حزب عدالت و توسعه اردوغان، که هر دو ریشه در ایدئولوژی سیاسی شان دارد.با این حال، ریاست جمهوری مرسی تنها یک سال به طول انجامید.
پشت پرده پایان تنش
روابط بین دو کشور در سال 2013 زمانی که سیسی، وزیر دفاع وقت، با حمایت امارات متحده عربی و عربستان سعودی، دولت مرسی را سرنگون کرد، بیش از هزار معترض را کشت و ده‌ها هزار مخالف را به زندان انداخت، پر تنش شد. دولت سیسی، رسانه ها و شخصیت های عمومی را علیه اردوغان و حمایت ادعایی او از اخوان المسلمین بسیج کرد، همان هایی که قاهره پس از کودتا آن را غیرقانونی اعلام کرد. علاوه بر این، اختلافات بر سر تعدادی از مسائل منطقه ای، به ویژه لیبی و فلات قاره در شرق مدیترانه، همچنان موانعی برای ترمیم روابط باقی ماند.تحلیلگران می گویند که روابط ترکیه و مصر نه تنها برای دو کشور بلکه برای منطقه نیز اهمیت حیاتی دارد.جوزپه دنتیس، رئیس بخش خاورمیانه و شمال آفریقا در مرکز ایتالیایی مطالعات بین المللی (CeSI) گفت که کشورهای خلیج فارس تا لیبی، از سودان تا اسرائیل و فلسطین، مستقیما تحت تاثیر نزدیک شدن روابط بین مصر و ترکیه هستند.
در روندی که با بهار عربی آغاز شد، کشورهای حوزه خلیج فارس، به استثنای قطر، نگرش بسیار حمایت گرایانه را در پیش گرفتند و موانعی را در مقابل دموکراسی سازی در جهان عرب قرار دادند.اما ترکیه از بازیگران جدید منتخب دموکراتیک حمایت کرد. حتی از دولت به رسمیت شناخته شده بین المللی علیه حفتر در لیبی. اما این رویکرد در دهه گذشته تغییر کرده است.هم ترکیه، هم کشورهای حاشیه خلیج فارس و هم مصر تلاش دارند تا مسائل غری قابل حل را حل کنند بالاخص با توجه به مشکلات اقتصادی مصر و ترکیه.به همین ترتیب، ترکیه روابط خود را با امارات متحده عربی نیز در تلاش برای جذب سرمایه‌گذاری از این کشور نفت‌خیز خلیج فارس پس از سال‌ها تیرگی بر سر حمایت ترکیه از بهار عربی، از سر گرفته است.دنتیس گفت: «ما ممکن است شاهد دوران پربار جدیدی بین دو کشور باشیم، به ویژه با توجه به مشکلات مشترک داخلی اجتماعی-اقتصادی.»
سایه جنگ غزه
به گفته اوزکان، روند عادی سازی روابط میان ترکیه و مصر باید به عنوان بخشی از شرایط متغیر در منطقه ارزیابی شود.به همین ترتیب، دننتیس استدلال می کند که سفر اردوغان فرصتی برای گفتمان کاهش تنش منطقه ای انجام شد.واضح است که از منظر مصر، این پیشرفت یک موقعیت بسیار مثبت است، زیرا می تواند تا حدی ثبات را در چندین موضوع داخلی و منطقه ای برای این بازیگر فراهم کند.در این میان تنش میان اسرائیل و فلسطین، یکی از مهمترین موضوعاتی است که روابط ترکیه و مصر را تحت تاثیر قرار می دهد.امروز بیش از 1.4 میلیون فلسطینی در رفح، جنوبی‌ترین بخش غزه، پناه گرفته‌اند، پس از آنکه اکثر آنها در جریان درگیری‌ها از شمال و مرکز این منطقه آواره شدند. اسرائیل بار دیگر رفح را تهدید می کند؛ جغرافیایی که خظ قرمز مصر است.از روز اول حملات، مقامات اسرائیلی در مورد امکان تخلیه غزه و اسکان فلسطینیان در سینا در آن سوی مرز رفح بحث کردند. مقام های قاهره به شدت این پیشنهاد را رد کرده و در برابر بحران انسانی که درست در همسایگی شان در حال گسترش است، ناتوان شدند. به گفته اوزکان، پس از 7 اکتبر، بازیگران منطقه متوجه شده اند که "نیاز به ارتباط" وجود دارد.
او گفت: به ناچار فضای ارتباطی باز شده و روند عادی سازی روابط ترکیه و مصر سرعت گرفته است.دنتیس معتقد است که در کنار سایر عوامل، وضعیت غزه زمینه را برای از سرگیری مذاکرات دو طرف فراهم کرده است.با این حال، به گفته اوزکان، قاهره و آنکارا نسبت به یکدیگر محتاط هستند.با این حال موافقت ترکیه با ارائه تجهیزات صنایع دفاعی و حتی فناوری به مصر بخشی از تلاش ها برای از بین بردن این بی اعتمادی است.دنتیس استدلال کرد که اراده سیاسی یک عامل کلیدی در نزدیکی روابط دو کشور قلمداد می شود.
